Jak stosować 50% koszty uzyskania przychodu?

Kiedy można stosować 50% koszty uzyskania przychodu?

Podstawą powyższego twierdzenia jest art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym osób fizycznych:

„9. Koszty uzyskania niektórych przychodów określa się: (…)

3) z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami – w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z zastrzeżeniem ust. 9a, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód;

4) z tytułów określonych w art. 13 pkt 2, 4, 6 i 8 – w wysokości 20% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód; (…)

6) z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uzyskanych na podstawie umowy, do której stosuje się przepisy prawa cywilnego dotyczące umowy zlecenia lub o dzieło – w wysokości 20% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika lub opłacone przez podatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.

9a. W roku podatkowym łączne koszty uzyskania przychodów, o których mowa w ust. 9 pkt 1-3, nie mogą przekroczyć 1/2 kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1.”

Brak podstaw do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodu

Generalnie zasady są następujące:

1. Za prawidłowe obliczenie, pobranie i zapłatę podatku odpowiada płatnik. Jeśli zatem spółka pobierze 50% koszty uzyskania przychodu, a brak było podstaw do ich zastosowania (z wyjątkiem jednakże niektórych sytuacji, o których mowa będzie niżej), to odpowiedzialność spoczywa na płatniku. Brak podstaw do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodu istniałby np. wtedy, gdyby dzieło nie było utworem (nie spełniało cech indywidualnej twórczości i indywidualności). Przy czym ocena, czy dane dzieło jest utworem prawa autorskiego, czy też nie, jest zawsze indywidualna i zależy od wszystkich okoliczności konkretnego przypadku. Niemniej w tej chwili pojęcie utworu interpretuje się szeroko, ale oczywiście, tak jak wskazałem, rozstrzygać można w oparciu o konkretną umowę, czyli – jakie dokładnie dzieła są przedmiotem danej umowy. Warto dodać, iż weryfikacja, czy dane dzieło jest utworem, czy też nie, odbyć się może dopiero na etapie kontroli podatkowej i postępowania podatkowego. W ramach bowiem wydawania interpretacji indywidualnych organ podatkowy nie rozstrzyga, czy dane dzieło jest utworem czy też nie, ponieważ to jest element oceny faktów, a nie prawa.Czyli jeśli napiszemy we wniosku o wydanie interpretacji, iż twórcy tworzą dzieła będące utworami i zadamy pytanie – czy spółka ma prawo zastosować 50% koszty, organ odpowie, że tak – owszem, jeżeli rzeczywiście dzieła są utworami, czego nie może zweryfikować w toku postępowania o wydanie interpretacji.

Dzieła pozornie twórcze nie stanowiące utworu

Niemniej niektóre dzieła o pozornie twórczym charakterze nie stanowią utworu.

Przykład: w niedawnym wyroku Sąd Apelacyjny w Poznaniu (I ACa 989/14) stwierdził, iż „aranżacja wnętrza wykorzystywanego na bilboardach, jeśli sprowadza się do wyboru i ustawienia mebli i wywieszenia ręczników nie stanowi utworu”.

2. Umowa musi zawierać wprost stwierdzenie, że wynagrodzenie obejmuje należność za przeniesienie praw autorskich czy też udzielenie licencji. Przy czym w praktyce przyjmuje się, że:

1. Jeśli umowa będąca podstawą wypłaty wynagrodzenia autorskiego jest umową o pracę – umowa musi dokładnie przewidywać, jaka część wynagrodzenia należna jest za przeniesienie praw autorskich, a jaka część za inne prace.
   
   Przykładowo, w wyroku z 11 marca 2015 r. II FSK 459/13 NSA wskazał, iż nie wystarczy wyliczyć wynagrodzenia procentowo, na podstawie czasu, jaki pracownik poświęcił na stworzenie utworu oraz wykonywanie pozostałych obowiązków zawodowych. Sprawa dotyczyła pracownicy wykonującej projekty architektoniczno-budowlane w związku z budową autostrady. Projekty takie są utworami w rozumieniu prawa autorskiego i dla celów podatkowych przychód z tego tytułu można było pomniejszać o 50% koszty. Jednakże pracodawca wypłacał kobiecie tylko jedno wynagrodzenie – obejmowało ono zarówno wykonywanie obowiązków pracowniczych jak i tworzenie projektów. Przy wypełnianiu rocznego zeznania podatkowego kobieta podzieliła zarobek, biorąc pod uwagę, ile czasu przeznaczyła na tworzenie projektów, a ile na pozostałe obowiązki pracownicze. Do tej pierwszej części zastosowała 50% koszty.
   
   Naczelnik Urzędu Skarbowego w Rzeszowie zakwestionował to, a jego decyzję utrzymał w mocy dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie. Organ podatkowy nie podważał tego, że kobieta wykonywała pracę o twórczym charakterze. Natomiast zakwestionowały szacunkowe ustalenie, ile było w tym pracy twórczej, a ile pozostałej. Nie wystarczy wyodrębnić tylko czasu pracy, bo z tego nie wynika, czy utwór rzeczywiście powstał i czy w związku z jego eksploatacją wypłacono honorarium. Stanowisko to zostało potwierdzone przez WSA w Rzeszowie – który stwierdził, iż utwór może powstać również w ramach umowy o pracę, ale dla zastosowania 50% kosztów konieczne jest wyodrębnienie części wynagrodzenia, która przysługuje za korzystanie z praw autorskich i eksploatację dzieła. Samo tylko procentowe wyliczenie na podstawie czasu pracy, nie wystarczy.
    
2. Natomiast w przypadku umów, które z założenia są nakierowane na stworzenie utworu i przeniesienie praw autorskich, nie jest co do zasady konieczne wyodrębnianie wynagrodzenia na to za wykonanie utworu oraz na to za przeniesienie praw autorskich. Jeśli jednak to zrobimy, to wówczas 50% koszty bezpieczniej zastosować do wynagrodzenia za przeniesienie praw. Oczywiście łatwo sobie wyobrazić następującą sytuację: strony ustalają wynagrodzenia na 10 zł za wykonanie utworu i 4990 zł za przeniesienie praw autorskich… i na dodatek łatwo się z tego wybronić, twierdząc, że samo dzieło bez praw autorskich jest dla zamawiającego kompletnie bezwartościowe. Jeśli wynagrodzenie jest jedno (bez wyodrębnienia), to 50% koszty można stosować do jego całości, ale z umowy musi wynikać, iż wynagrodzenie obejmuje należność za przeniesienie praw autorskich.

3. 50% koszty uzyskania przychodu można stosować tylko wtedy, gdy przychody twórcy z tytułu rozporządzania i korzystania z praw autorskich nie są przychodami z jego działalności gospodarczej (zgodnie z art. 22 ust. 12 – „do przychodów, o których mowa w art. 14, nie mają zastosowania koszty uzyskania przychodów określone w ust. 9).

Przy czym nie oznacza to, iż osoba, która prowadzi działalność gospodarczą, nie może zastosować 50% kosztów uzyskania przychodów. Ograniczenie dotyczy sytuacji, kiedy działalność twórcza, polegająca na wykonywaniu utworów stanowi przedmiot działalności gospodarczej podatnika, a nie sytuacji, gdy podatnik – twórca prowadzi działalność gospodarczą, ale w innym zakresie niż tworzenie utworów(np. radca prawny prowadzący kancelarię, który „po godzinach” maluje obrazy).

Przykładowo: jeśli Pan X prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług programistycznych i informatycznych i zawsze na umowę o dzieło – napisanie programu komputerowego wraz z przeniesieniem praw autorskich na zamawiającego, to nie może on zastosować 50% kosztów uzyskania przychodów, ponieważ przedmiot zamówienia mieści się w zakresie jego działalności gospodarczej (usługi programistyczne obejmują m.in. pisanie programów). Jeśli jednak ten sam Pan X podejmie się namalowania obrazu dla Y i przeniesienia na niego praw autorskich, będzie mógł zastosować 50% koszty uzyskania przychodu. Malowanie obrazów nie mieści się bowiem w zakresie jego działalności gospodarczej.

W umowie twórca winien wskazać, czy prowadzi działalność gospodarczą w zakresie objętym umową, czy też nie. Warto dodać, iż o tym, czy przychód z rozporządzania (korzystania) z prawa autorskich jest przychodem z działalności gospodarczej, czy też nie, decyduje obiektywny fakt prowadzenia działalności przez twórcę w zakresie objętym umową lub też to, iż przedmiot umowy mieści się w zakresie przedmiotu działalności twórcy określonego kodami PKD, a nie wola stron.

Czyli w powyższym przypadku Pan X i zamawiający nawet jeśli wskażą, iż Pan X zawrze umowę poza zakresem działalności gospodarczej, to dla celów prawa podatkowego przychód z tej umowy i tak będzie traktowany jako przychód z działalności gospodarczej Pana X.

Górna granica do której możemy stosować 50% koszty uzyskania przychodu

4. Górną granicą, do której możemy stosować 50% koszty uzyskania przychodu jest 85 528 zł rocznie dla jednej osoby. Przy czym warto wskazać, iż płatnik nie może ponosić odpowiedzialności, jeśli np. pobrał 50% koszty, a twórca już przekroczył wcześniej limit uprawniający do 50% kosztów, ale płatnik nie miał o tym żadnej wiedzy lub nie mógł jej mieć (np. równolegle ktoś wykonuje kilka umów o dzieło, każdy zamawiający stosuje 50% koszty uzyskania przychodów) i np. w sierpniu tego roku okazuje się, że limit został już przekroczony. Chyba że twórca złoży płatnikowi pisemne oświadczenie o rezygnacji ze stosowania 50% kosztów – wtedy oczywiście płatnik musi zaniechać ich stosowania. Konsekwencje natomiast niepoinformowania płatnika o przekroczeniu limitu obciążają co do zasady podatnika (twórcę). Chyba że mamy sytuację taką, iż np. jeden płatnik w ciągu roku podatkowego wypłaca podatnikowi wynagrodzenie i już sama wysokość tego wynagrodzenia przekracza limit, wówczas płatnik z własnej inicjatywy winien zaniechać poboru zaliczek.

5. W praktyce przy wypełnianiu zeznań i deklaracji (zwłaszcza dotyczy to PIT-11 wystawianych twórcom) pojawia się problem, w którą rubrykę wpisać przychody uzyskane na podstawie umowy o dzieło z przeniesieniem praw autorskich.

W rubryce D1 PIT-36 mamy takie pozycje (źródła przychodów):

5 – działalność wykonywana osobiście, o której mowa w art. 13 ustawy (w tym umowy zlecenia i dzieło)

7 – prawa autorskie i inne prawa, o których mowa w art. 18 ustawy

Przy czym mamy tutaj dwie pozycje – i jest napisane, iż w rubryce 79 należy wpisać przychody, do których w poz. 80 podatnik stosuje 50% koszty uzyskania przychodu (art. 22 ust. 9 pkt 1-3 ustawy).

Jak zakwalifikować przychód z umowy o dzieło na mocy której twórca przenosi prawa autorskie?

I teraz pojawia się pytanie: jak zakwalifikować przychód z umowy o dzieło, na mocy której twórca przenosi prawa autorskie? Czy jako przychód z umowy o dzieło (działalność wykonywana osobiście), czy jako przychód z praw autorskich? Dodam, że zakwalifikowanie przychodu jako przychodu z umowy o dzieło nie wyklucza stosowania 50% kosztów uzyskania przychodu.

Mamy bowiem:

„Art. 13 ust. 1 pkt 8 – za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się: (…)

8) przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,

– z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9; (…).”

„Art. 18. Za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw.”

Tak więc pojawia się pytanie – co w sytuacji, gdy przychód z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy o dzieło (w ramach której mieści się także przeniesienie praw autorskich) (art. 13 ust. 1 pkt 8) jest jednocześnie przychodem z praw autorskich (art. 18)?

Odpowiedź na to pytanie ma wbrew pozorom bardzo duże znaczenie dla rozstrzygnięcia, czy przy przekroczeniu limitu twórcy przysługują 20% koszty uzyskania przychodu, czy też nie.

Generalnie organy podatkowe stoją na (błędnym w mojej opinii) stanowisku, iż zawsze, gdy umowie o dzieło towarzyszy przeniesienie autorskich praw majątkowych na nabywcę, to mamy do czynienia z przychodem z praw autorskich. Tymczasem o tym, do jakiego źródła zakwalifikujemy taki przychód, powinno decydować, co było elementem pierwotnym, a co elementem wtórnym w umowie zawartej z twórcą. I tak:

• Jeśli zamawiający zamawia u twórcy wykonanie utworu (np. napisanie książki), który wcześniej nie został wykonany, i w ramach tej umowy nabywa prawa autorskie do książki – to elementem pierwotnym jest napisanie książki, a elementem wtórnym jest przeniesienie praw autorskich do niej. Taki przychód winien być kwalifikowany jako przychód z umowy o dzieło, co oczywiście nie wyklucza zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodu (bo mamy przecież do czynienia z rozporządzaniem prawami autorskimi do napisanego dzieła).
• Natomiast jeśli wydawnictwo chce zakupić prawa autorskie do już uprzednio napisanej, gotowej książki, przy czym brak było uprzednio umowy między twórcą a wydawnictwem, to w takim wypadku elementem pierwotnym jest rozporządzenie prawem autorskim, a elementem wtórnym – napisanie dzieła (wykonanie książki). W takim wypadku przychód winien być kwalifikowany jako przychód z praw autorskich, twórca bowiem nie zawarł z wydawnictwem jakiejkolwiek umowy o dzieło.

Czy po przekroczeniu kwoty 85 528 zł można stosować 20% koszty uzyskania przychodu?

6. Ostatnie pytanie dotyczy tego, czy po przekroczeniu kwoty 85 528 zł można stosować 20% koszty uzyskania przychodu.

Na przykład: Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 14.08.2013 r. IBPBII/1/415-548/13/MK – pytanie płatnika było następujące: „czy wypłacając należności dla twórcy na podstawie umowy o dzieło wraz z przeniesieniem autorskich praw majątkowych po przekroczeniu przez twórcę progu 42 764 zł, należy zastosować koszty 20% przysługujące z tytułu umowy o dzieło, zlecenia określone w art. 22 ust. 9 pkt 4 w wysokości 20% przychodu?”

Odpowiedź:

Jeżeli przychód twórców i artystów wykonawców z tytułu korzystania i rozporządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi uzyskany w ramach zawartych umów cywilnoprawnych przekroczy w danym roku podatkowym kwotę 85 528 zł, płatnik powinien odstąpić od potrącania 50% kosztów uzyskania przychodów, bez możliwości uwzględnienia 20% kosztów uzyskania przychodów.

Stanowisko to znów nie uwzględnia jednak rozróżnienia pomiędzy źródłami przychodów opisanymi w pkt 5. I tak:

• Jeśli przychód kwalifikujemy jako przychód z praw autorskich – to rzeczywiście powyżej kwoty 85 528 zł nie ma możliwości zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodu, bo żaden przepis tego nie przewiduje.
• Jeśli przychód kwalifikujemy jako przychód z umowy o dzieło, gdzie następuje także rozporządzanie prawami autorskimi – to powyżej kwoty 85 528 zł twórca powinien mieć prawo zastosowania 20% kosztów uzyskania przychodu. Wynika to wprost z art. 22 ust. 9 pkt 4, na mocy którego koszty uzyskania przychodu z tytułów określonych w art. 13 pkt 2, 4, 6 i 8 określa się w wysokości 20% uzyskanego przychodu. Art. 13 pkt 2 i 8 obejmuje właśnie przychody osiągane na podstawie umowy o dzieło.

Podsumowując kwestie prawnopodatkowe. Zdecydowanie konieczne jest wystąpienie do właściwych organów: Dyrektora Izby z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego. Stanowisko tych organów jest dla nich wiążące, niewiążące dla podatnika. Oznacza to, iż jeśli uda się uzyskać interpretację korzystną (np. akceptującą proponowane przez nas rozwiązanie podatkowe, czy w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne, to wówczas podatnik może z powodzeniem do niego się stosować i nie poniesie negatywnych konsekwencji podatkowych, składkowych czy karnoskarbowych, o ile oczywiście nie wychodzi poza ten stan faktyczny, który opisał we wniosku o interpretację i nie zmieni się stan prawny.

Jeśli natomiast interpretacja jest niekorzystna, to podatnik nie musi się do niej stosować (wcale nie jest powiedziane, że organy nie orzekną inaczej), może on także (po uprzednim wezwaniu organu podatkowego do usunięcia naruszenia prawa – swego rodzaju „odwołanie”) zaskarżyć ją do sądu administracyjnego. Opłata urzędowa od wniosku o interpretację (w zakresie jednego stanu faktycznego) wynosi 40 zł (czasem organ każe dopłacać, twierdząc, iż wniosek obejmuje np. kilka stanów faktycznych). Czas oczekiwania na odpowiedź od Ministra Finansów wynosi około 3 miesięcy. Dodać należy, że w przypadku złożenia wniosku o interpretację ma to sens tylko wtedy, kiedy podatnik zgodnie z prawdą opisze stan faktyczny.

Należy jednocześnie zaznaczyć, że procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego czy kontrolnego. Organ wydający interpretację opiera się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego podanego we wniosku – nie prowadzi postępowania dowodowego, które w przedmiotowej sprawie umożliwiłoby pełną ocenę. Przedmiotem interpretacji wydanej na podstawie art. 14b ustawy – Ordynacja podatkowa (oraz art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zw. z art. 14b OP – przyp. JB) jest sam przepis prawa. Organ podatkowy nie ocenia w tym postępowaniu dokumentów dołączonych do wniosku (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 29 maja 2009 r. IPPB5/423-97/09-4/PS).

Poprzedni materiał

Następny materiał