Charakter prawny orzeczenia dotyczącego stwierdzenia nabycia spadku

Wydanie postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku przez sąd spadku po przeprowadzeniu rozprawy

Zgodnie z art. 669 Kodeksu postępowania cywilnego* (K.p.c.) sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Postanowienie to kończy postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, prowadzone w trybie nieprocesowym.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest postanowieniem, w którym sąd orzeka co do istoty sprawy. Z uwagi na taki charakter prawny orzeczeń dotyczących stwierdzenia nabycia spadku od postanowień tych zgodnie z art. 518 K.p.c. przysługuje apelacja.

Zgodnie z art. 519¹ § 1 K.p.c. od wydanego przez sąd drugiej instancji postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku oraz od postanowienia w przedmiocie odrzucenia wniosku i umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie, przysługuje również skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego. Należy przy tym zaznaczyć, że zgodnie z art. 519¹ § 4 pkt 3 i 4 K.p.c. skarga kasacyjna nie przysługuje w sprawach dotyczących:

• zabezpieczenia spadku i spisu inwentarza, wyjawienia przedmiotów spadkowych, zarządu spadku nieobjętego oraz zwolnienia wykonawcy testamentu;
• zniesienia współwłasności i działu spadku, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż sto pięćdziesiąt tysięcy złotych.

Treść orzeczenia dotyczącego stwierdzenia nabycia spadku

Zgodnie z art. 677 § 1 K.p.c. sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, oraz przedmiot tego zapisu. Stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego może nastąpić również przez wydanie przez sąd postanowienia częściowego.

Akt poświadczenia dziedziczenia

Podobny do orzeczenia dotyczącego stwierdzenia nabycia spadku charakter prawny ma akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza. Należy tutaj zaznaczyć, że w stosunku do jednego spadkodawcy nie mogą istnieć w obrocie prawnym zarówno postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, jak i akt poświadczenia dziedziczenia.

Zgodnie z art. 669¹ § 1 K.p.c. sąd spadku uchyla zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli w odniesieniu do tego samego spadku zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Natomiast w przypadku zarejestrowania dwóch lub więcej aktów poświadczenia dziedziczenia w odniesieniu do tego samego spadku sąd spadku na wniosek zainteresowanego uchyla wszystkie akty poświadczenia dziedziczenia i wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. W przypadku uchylenia zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia sąd zawiadamia o tym notariusza, który uchylony akt sporządził, oraz Krajową Radę Notarialną, przesyłając odpisy wydanego orzeczenia.

Uchylenie i zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku

Zgodnie z art. 678 K.p.c., jeżeli stwierdzone zostało nabycie spadku albo zarejestrowany został akt poświadczenia dziedziczenia po osobie uznanej za zmarłą lub której zgon został stwierdzony postanowieniem sądu, a postanowienie o uznaniu tej osoby za zmarłą lub o stwierdzeniu jej zgonu zostało uchylone, sąd spadku z urzędu uchyli postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo akt poświadczenia dziedziczenia.

Natomiast zgodnie z art. 679 § 1 K.p.c. dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą, lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany. W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Zasady te stosuje się odpowiednio do zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia oraz do stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.

Skorzystanie z powyższego trybu nie wyłącza prawa do wniesienia apelacji od orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Żądanie stwierdzenia niezgodności z prawem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku

Zgodnie z art. 519² § 1 K.p.c. można również żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie (również postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku), jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego postanowienia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie postanowienia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.

____________________________

* Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.)

Poprzedni materiał

Następny materiał