Uregulowanie spraw majątkowych wieloletnich konkubentów wobec poważnej choroby

Formalne zakończenie małżeństwa poprzez rozwód

Na początek muszę stwierdzić, że niepokojące jest stwierdzenie, że pozostaje Pani w związku małżeńskim w kontekście nabycia wspólnej działki z nowym partnerem. Jeżeli formalnie pozostaje Pani w związku małżeńskim i nie ma Pani rozdzielności majątkowej z mężem, to co do zasady nabyła Pani tę część nieruchomości do majątku wspólnego z mężem. Podobnie w przypadku, jeżeli zawrze Pani umowę dożywocia, to również wejdzie ona do majątku wspólnego z mężem (o ile nie ma Pani ustanowionej rozdzielności majątkowej małżeńskiej). Zatem jeżeli nadal ma Pani wspólność ustawową małżeńską z mężem, to sugerowałabym rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Z tym nie powinno być problemów, gdyż pozostajecie Państwo w tzw. separacji faktycznej już przez wiele lat. Zatem postępowanie rozwodowe powinno pójść sprawnie, a rozwód będzie uzyskany na pierwszej rozprawie.

Umowa dożywocia albo zawarcie związku małżeńskiego

Natomiast po formalnym zakończeniu małżeństwa zasadne jest zawarcie umowy dożywocia w przypadku, gdy nie planują Państwo zawrzeć związku małżeńskiego. Istniałby jeszcze jeden sposób, tj. sporządzenie przez partnera testamentu, w którym do całości spadku po sobie powoła Panią, natomiast w tym wypadku będzie Panu musiała liczyć się raz z obowiązkiem podatkowym, a dwa z możliwymi roszczeniami z tytułu zachowku ze strony synów partnera. Umowa dożywocia nie wchodzi do spadku, zatem nie będzie tu podstawy do występowania o zachowek w oparciu o tę czynność. Wskazać należy, że umowa dożywocia jest umową dwustronnie zobowiązującą.

Zgodnie z art. 908 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1360): „Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Dla zabezpieczenia również partnera zasadne byłoby ustanowienie na jego rzecz tzw. ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości w postaci służebności osobistej mieszkania. Wówczas służebność ta będzie częścią umowy dożywocia (§ 2). Co ma istotne znaczenie w Państwa sytuacji, umowa dożywocia może obciążać jedynie udział w nieruchomości (ponieważ nabyliście Państwo nieruchomość wspólnie, to Pani + ewentualnie Pani małżonek, biorąc pod uwagę informacje zawarte na początku odpowiedzi, jest / jesteście współwłaścicielami nieruchomości).

Brak roszczenia o zachowek

Tak jak wskazałam wyżej, zawarcie umowy dożywocia w okolicznościach sprawy jest dla Pani jedyną korzystną możliwością, gdyż brak jest podstaw prawnych do doliczenia do spadku wartości nieruchomości objętych umową dożywocia. Zatem synowie partnera nie będą mogli wobec Pani wystąpić z roszczeniami związanymi z rozliczeniem spadku. W tym miejscu zasadne jest przywołanie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 grudnia 2020 r. sygn. akt., I ACa 348/19:

„Wzajemny charakter umowy dożywocia wynikający z art. 908 K.c. i jej losowy charakter wykluczają porównywanie wartości wzajemnych świadczeń dokonywane ex post, tzn. po śmierci dożywotnika, i podważanie za pomocą takiego badania charakteru umowy łączącej strony.”

Na koniec jeszcze raz rekomenduję podjęcie działania w celu formalnego zakończenia Pani związku małżeńskiego. W aktualnych okolicznościach jesteście Państwo małżeństwem tylko na papierze. Natomiast związek małżeński wywołuje ogromne skutki prawne, które w przedstawionych przez Panią okolicznościach nie są dla Pani korzystne.

Przeczytaj też: Głośne prace remontowe przepisy