Świadek przed sądem - prawa i obowiązki

Obowiązek stawienia się w sądzie

W pierwszej kolejności wskazuję, iż jeżeli przebywa Pani stale poza granicami kraju i nie ma Pani możliwości stawić się na przesłuchanie w Polsce, proszę zadzwonić do funkcjonariusza, który wystosował wezwanie i prowadzi Pani sprawę, w celu ewentualnego ustalenia przesłuchania zdalnego lub zmiany terminu przesłuchania – nie stanowi to bowiem problemu.

W pierwszej kolejności, zgodnie z treścią art. 177 § 1 Kodeksu postępowania karnego każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania.

Z uwagi na powyższe należy podnieść, iż każdy, kto dostanie wezwanie do osobistego stawiennictwa przed sąd, jest obowiązany się na to wezwanie stawić. Przepisy powyższe stosuje się także w postępowaniu przygotowawczym, a więc przed prokuratorem lub policją. Jak wynika z powyższego, zdarza się, iż termin stawienia się w sądzie koliduje z obowiązkami prywatnymi, czy też służbowymi i niemożliwe jest stawienie się w wyznaczonym dniu lub tak jak w Pani przypadku przeczy to ekonomice procesu.

Dlatego w takiej sytuacji należy odpowiednio wcześniej swoją nieobecność usprawiedliwić, gdyż jak wynika z powyższej regulacji, tylko nieusprawiedliwione niestawiennictwo pociąga za sobą sankcje karne.

Dlatego proszę skontaktować się z funkcjonariuszem i spróbować zmienić termin przesłuchania lub ustalić inny rodzaj przesłuchania – np. przesłuchanie zdalne lub w odpowiednim konsulacie jeżeli to konieczne.

Konieczność zeznawania prawdy

Zgodnie natomiast z art. 190:

„§ 1. Przed rozpoczęciem przesłuchania należy uprzedzić świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy.

§ 2. W postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie, że został uprzedzony o tej odpowiedzialności. Uprzedzenie świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy ma na celu zwrócenie uwagi świadkowi na to, jak ważna jest czynność przesłuchania dla postępowania karnego”.

Komentowany przepis wiąże się także z art. 233 Kodeksu karnego, który przewiduje odpowiedzialność karną za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy podczas składania zeznań mających służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy.

Trzeba podkreślić, że warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie. Dlatego też na wszystkich organach procesowych, które przesłuchują świadków, spoczywa nakaz pouczenia świadków o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

W doktrynie podkreśla się, że obowiązek pouczenia o odpowiedzialności karnej za przestępstwo fałszywych zeznań aktualizuje się przy każdym przesłuchaniu świadka, niezależnie od tego, czy uprzednio świadek był już pouczony o treści tego przepisu. Dodatkowo organ, dokonując pouczenia, powinien także ustalić, czy świadek zrozumiał treść pouczenia zarówno w zakresie wymiaru kary, jak i realizacji znamion z art. 233 KK (zob. L.K. Paprzycki, w: Grajewski, KPK. Komentarz, t. 1, 2010, s. 679–680).

Z uwagi na powyższe, ma Pani obowiązek mówienia prawdy o wszystkich informacjach zapytanych przez funkcjonariusza. Jeżeli Pani natomiast nie pamięta okoliczności związanych ze zdarzeniem, jak najbardziej powinna Pani to zaznaczyć.

Odmowa udzielenia odpowiedzi na pytania

Co do zasady świadek nie może odmówić składania zeznań, istnieją jednak od tej reguły wyjątki i zgodnie z art. 183 § 1 Kodeksu postępowania karnego „świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe”.

Należy zaaprobować stanowisko wyrażone w literaturze przedmiotu, że świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytania w zakresie okoliczności z § 1 już w fazie zeznań spontanicznych. Ponadto może się to wyrażać w formie przemilczenia (zob. R.A. Stefański, Uchylenie się, s. 78; Hofmański i in., Komentarz, t. 1, s. 844).

Z uwagi na powyższe może Pani w takim przypadku uchylić się od odpowiedzi na pojedyncze pytania, jednak zostanie Pani o tym pouczona. 

Przeczytaj też: Przedawniony dług a windykacja