Zwrot rzeczy (dowodów) zatrzymanych przez prokuraturę

Kiedy rzeczy zatrzymane lub odebrane w czasie przeszukania podlegają zwrotowi?

Rzeczy zatrzymane lub odebrane w czasie przeszukania podlegają zwrotowi w wypadku, gdy czynności te zostały wykonane bez polecenia sądu lub prokuratora, jeżeli sąd lub prokurator odmówił zatwierdzenia przeszukania lub postanowienie o zatwierdzeniu nie zostało wydane w terminie 7 dni od dnia czynności. W tym ostatnim wypadku chodzi o termin 7-dniowy od dokonania czynności do wydania postanowienia, a nie do doręczenia postanowienia osobie, od której odebrano rzecz. Niewydanie w terminie 7 dni postanowienia o zatwierdzeniu zatrzymania rzeczy lub przeszukania powoduje z mocy prawa upadek zatrzymania lub odebrania rzeczy, skutkujący niezwłoczny ich zwrot osobie uprawnionej. Natomiast niedoręczenie w tym terminie postanowienia osobie, od której rzecz odebrano, nie wywołuje takiego skutku.

Niezwłocznemu zwrotowi podlega też rzecz, która stała się zbędna w postępowaniu karnym. O tym decyduje organ procesowy. W tym wypadku, podobnie jak była o tym mowa wyżej, zwraca się rzecz nie osobie, od której ją odebrano, ale osobie uprawnionej.

Kto czuwa nad prawidłowością postępowania z dowodami rzeczowymi?

Wśród odebranych przedmiotów mogą znajdować się też takie, co do których w toku dalszego postępowania, a niekiedy po przeprowadzeniu weryfikacji przez sąd lub prokuratora tuż po dokonanym przeszukaniu, okaże się, że nie mają znaczenia dla ustalenia istoty przestępstwa, wykrycia sprawcy lub udowodnienia mu winy. W takiej sytuacji nie ma potrzeby ich dalszego zatrzymywania. Prokurator jako dominus eminens (łac. zwierzchnik) postępowania przygotowawczego jest zobowiązany czuwać nad prawidłowością postępowania z dowodami rzeczowymi. W ramach tych obowiązków mieści się powinność nieprzetrzymywania przedmiotów, które nie mają znaczenia w postępowaniu karnym. Realizując to zadanie, prokurator ma nie dopuszczać m.in. do:

1. przechowywania ich w prokuraturze bez uprzedniego zarejestrowania,
2. przechowywania w aktach sprawy dowodów rzeczowych w postaci pieniędzy polskich i zagranicznych, książeczek oszczędnościowych PKO i czekowych oraz papierów wartościowych,
3. przechowywania wartościowych dowodów rzeczowych (pieniędzy polskich i zagranicznych, kruszców, biżuterii i innych) przez organy dochodźcze,
4. zwrotu osobie uprawnionej dowodu rzeczowego bez należytego udokumentowania,
5. przekazania sądowi aktu oskarżenia bez dowodów rzeczowych.

Miejsce i sposób przechowywania dowodów rzeczowych

Prokurator, wydając polecenie wpisania przedmiotów do rejestru prokuratury, jest obowiązany określić miejsce i sposób ich przechowywania.

Art. 230 § 2 Kodeksu postępowania karnego wskazuje, że organ procesowy ma obowiązek zwrotu przedmiotu, gdy okaże się zbędny w postępowaniu karnym. W literaturze podkreśla się, że obowiązkowi temu nie odpowiada wynikające z Kodeksu postępowania karnego uprawnienie do żądania zwrotu rzeczy, lecz złożony przez osobę zainteresowaną wniosek o zwrot traktowany jest jak skierowane do dłużnika wezwanie wierzyciela do wykonania zobowiązania ze wszystkimi skutkami materialnymi. Gdy organ procesowy bez uzasadnionego powodu nie wyda rzeczy, naraża Skarb Państwa na określone w art. 476 Kodeksu cywilnego konsekwencje prawne zwłoki.

Wniosek do prokuratury o zwrot rzeczy które nie zostały uznane za dowody rzeczowe

Przenosząc powyższe na grunt przedstawionego przez Pana stanu faktycznego, wskazać należy, iż powinien Pan złożyć w prokuraturze wniosek o zwrot rzecz, które nie zostały uznane za dowody rzeczowe. Dopiero Pański wniosek stanie się podstawą do wydania zatrzymanych rzecz. Z uwagi na potrzebę zachowania wymogów formalnych zwrot rzeczy nastąpi do rąk osoby uprawnionej osobiście. Z powyższej czynności sporządzony zostanie stosowny protokół, którego podpisanie jest warunek zwrotu zatrzymanych rzecz.

Określenie „niezwłocznie” zgodnie z ustaloną praktyką i orzecznictwem oznacza bez zbędnej zwłoki. Trudno wskazać tu precyzyjnie, jak długi jest to termin (tj. ile trwa dni, tygodni czy miesięcy). W literaturze podkreśla się, iż termin jest zachowany, jeżeli biorąc pod uwagę obiektywne okoliczności sprawy, nie doszło do nieuzasadnionej przewlekłości.

Termin w którym prokuratura ma obowiązek zwrotu rzeczy nieuznanych za dowody rzeczowe

Przepisy nie wskazują terminu, w którego trakcie prokuratura ma obowiązek zwrócić Panu rzeczy nieuznane za dowody rzeczowe w sprawie. Prawomocne postanowienie sądu daje Panu możliwość złożenia w prokuraturze wniosku o wydanie tych rzeczy i dopiero od tego momentu prokuratura jest zobowiązana do ich zwrotu. Z praktyki wynika, że nie trwa to zbyt długo. Jeżeli prokuratura przesłała Panu zatrzymane rzeczy pocztą, to oczywiście jest Pan uprawniony do ich odbioru.

Kto decyduje o uznaniu przedmiotów jako dowodów rzeczowych?

Oczywiście zwrot rzeczy nieuznanych za dowody rzeczowe w sprawie nie zamyka Panu drogi do odzyskania w przyszłości pozostałych zatrzymanych, a niezwróconych jeszcze przedmiotów. Wskazać jednak należy, że uzależnione to będzie od tego, czy zostaną one uznane za dowód rzeczowy w sprawie. Jeżeli tak się stanie, a do sądu skierowany zostanie akt oskarżenia, o statusie tych przedmiotów jako dowodów rzeczowych zadecyduje sąd orzekający.

Przesyłanie za pomocą poczty dokumentów nieuznanych za dowody rzeczowe

Co się zaś tyczy podstawy prawnej zwrotu rzeczy za pośrednictwem Poczty Polskiej, to jest nią zarządzenie Nr 5/10 Prokuratora Generalnego z dnia 31 marca 2010 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów oraz innych działów administracji w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury. § 40 ust. 4 tego zarządzenia reguluje kwestie przesyłania za pomocą poczty wszelkich dokumentów.

Wskazać należy, że jeżeli prokuratura zdecydowała się skorzystać z takiej możliwości, to przesyłka powinna być zaadresowana do Pana, jednakże za potwierdzeniem odbioru.