Zwolnienie za niewykonanie planu sprzedaży

Wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony

Odpowiadając na Pańskie pytanie, uprzejmie informuję, że rozwiązanie umowy o pracę w takim przypadku jest możliwe, jednakże wyłącznie wtedy, gdy oczekiwany wynik nie został osiągnięty z przyczyn leżących po stronie pracownika. Jako przykład można tu wskazać niskie zaangażowanie pracownika w wykonywanie zadań służbowych. Jeżeli jednak niższa liczba umów (niewykonanie planu sprzedaży) wynika z przyczyn obiektywnych, niezależnych od podwładnego, wypowiedzenie będzie bezzasadne. Umowa o pracę jest umową starannego działania. Nie oznacza to jednak, że pracodawca nie może dokonywać ocen pracowników na podstawie osiąganego przez nich rezultatu, ponieważ staranne i przynoszące efekty wywiązywanie się pracownika z przypisanych do zajmowanego przez niego stanowiska obowiązków wpływa na końcowy rezultat działalności zakładu pracy.

Zgodnie z art. 45 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. – Kodeks pracy (j.t.: Dz. U. z 1998r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.; w skrócie: K.p.) w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że jest to niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.

Nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę

W odniesieniu do wykładni pojęcia nieuzasadnionego wypowiedzenia zachowała aktualność (oprócz tezy 1) uchwała pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca 1985 r. (III PZP 10/85, OSNCP 1985, nr 11, poz. 164). Zgodnie z nią:

„II. Ocena zasadności wypowiedzenia umowy o pracę w ramach art. 45 K.p. powinna być dokonana z uwzględnieniem słusznych interesów zakładu pracy oraz przymiotów pracownika związanych ze stosunkiem pracy. Inne okoliczności dotyczące pracownika, niezwiązane ze stosunkiem pracy, mogą w wyjątkowych wypadkach stanowić podstawę uznania na zasadzie art. 8 K.p., że wypowiedzenie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”.

W wyroku z dnia 9 lipca 1998 r. (I PKN 240/98, OSNAPiUS 1999, nr 16, poz. 508) Sąd Najwyższy stwierdził, że ustalenie, że uzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, nie powinno ograniczać się do oceny sytuacji rodzinnej i materialnej pracownika, z pominięciem usprawiedliwionego interesu pracodawcy. Natomiast w wyroku z dnia 23 stycznia 2001 r. (I PKN 200/00, OSNAPiUS 2002, nr 18, poz. 434) przyjęto, że pracodawcy, który dokonał wyboru pracownika do zwolnienia zgodnie z ustalonymi kryteriami uwzględniającymi oprócz przydatności do pracy, zaangażowania i dyspozycyjności także sytuację materialną i rodzinną, nie można skutecznie zarzucić naruszenia zasad współżycia społecznego.

„III. Okoliczności przemawiające za ochroną pracownika przed wypowiedzeniem uwzględnia się w stosunku do pracowników sumiennie i starannie wykonujących obowiązki pracownicze i przestrzegających dyscypliny pracy.

IV. Dla uznania zasadności wypowiedzenia decydujące znaczenie ma rodzaj i ciężar gatunkowy przyczyny wypowiedzenia. Waga tej przyczyny może przesądzać o bezskuteczności powoływania się pracownika na okoliczności dotyczące jego interesu.

V. W stosunku do pracowników na stanowiskach kierowniczych i samodzielnych należy stosować ostrzejsze kryteria oceny przyczyn uzasadniających wypowiedzenie.

VI. Nienależyte wykonywanie obowiązków pracowniczych stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia nie tylko wtedy, gdy jest zawinione, lecz także gdy jest niezawinione przez pracownika. Jednakże jednorazowe drobne uchybienie obowiązkom z reguły nie uzasadnia wypowiedzenia.

VII. Zastosowanie wobec pracownika kary porządkowej za określone przewinienie nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że uzasadnia ono wypowiedzenie umowy o pracę, jeżeli waga tego przewinienia jest znaczna.

VIII. Przyczynę wypowiedzenia mogą stanowić również okoliczności niezależne od pracownika, jeżeli przemawia za tym uzasadniony interes zakładu pracy [zob. uw. 13 – przyp. aut.].

IX. Zmniejszenie stanu zatrudnienia w zakładzie pracy stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia. Organ rozpatrujący spory pracownicze nie jest powołany do badania zasadności i celowości zmniejszenia stanu zatrudnienia. Okoliczności jednak przemawiające za ochroną pracownika mogą powodować, że wypowiedzenie umowy konkretnemu pracownikowi jest nieuzasadnione lub sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”.

Zasadność wypowiedzenia umowy o pracę

Po rozważeniu kwestii zakresu kognicji sądu, podniesionej w zdaniu drugim tej tezy, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 maja 2009 r. (I PK 11/09, OSNP 2011, nr 1–2, poz. 3) wyjaśnił, że sąd nie może oceniać, czy decyzje lub działania pracodawcy dotyczące zarządzania zakładem pracy, wskazane jako przyczyna wypowiedzenia zmieniającego, są racjonalne i czy wynikają logicznie z innych działań tego podmiotu.

„X. Zasadność wypowiedzenia nie jest uzależniona od uprzedniego zaoferowania pracownikowi przez zakład pracy innej odpowiedniej pracy, którą dysponuje zakład pracy, chyba że obowiązek taki wynika z przepisu”.

W wyroku z dnia 13 kwietnia 2000 r. (I PKN 600/99, OSNAPiUS 2001, nr 19, poz. 576) SN stwierdził, że nie ma zasady współżycia społecznego, która nakazuje pracodawcy zaproponowanie pracy na innym stanowisku przed wypowiedzeniem pracownikowi umowy o pracę.

„XI. Przyczyna wypowiedzenia powinna być prawdziwa i konkretna.

XII. Okoliczności uzasadniające wypowiedzenie powinny istnieć przed zawiadomieniem właściwego organu związku zawodowego o zamiarze wypowiedzenia, a gdy współdziałanie ze związkiem zawodowym nie jest wymagane lub możliwe – najpóźniej w dacie złożenia pracownikowi oświadczenia woli o wypowiedzeniu.

XIII. Wypowiedzenie nie jest ograniczone terminem od ujawnienia przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy. Jeżeli jednak okoliczność uzasadniająca wypowiedzenie na skutek upływu czasu stała się nieaktualna ze względu na cel wypowiedzenia, może być ono uznane za nieuzasadnione”.

Uzasadniona przyczyna wypowiedzenia

W wyroku z dnia 25 stycznia 2001 r. (I PKN 216/00, OSNAPiUS 2002, nr 20, poz. 483) Sąd Najwyższy stwierdził, że uchybienia w wykonywaniu obowiązków pracowniczych w odległej przeszłości w stosunku do chwili złożenia oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę nie stanowią uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia. W uzasadnieniu określił tę odległą przeszłość jako okres półtora roku od stwierdzenia przez pracodawcę uchybień w wykonywaniu obowiązków przez pracownika. Wydaje się, że okres ten jest zbyt długi; wypowiedzenie umowy po okresie kilku miesięcy od powzięcia przez pracodawcę wiadomości o przyczynie uzasadniającej wypowiedzenie – jeżeli nie ma ona charakteru ciągłego – należy uznać za nieuzasadnione. Zob. też uw. 11a do komentowanego artykułu.

„XIV. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy może być uzasadnione zarówno przyczynami stanowiącymi podstawę wypowiedzenia umowy o pracę, jak i innymi przyczynami adekwatnymi do wypowiedzenia warunków pracy i płacy”.

Przy rozważaniu okoliczności przemawiających za ochroną pracownika należy mieć na uwadze, że w wyniku wypowiedzenia warunków pracy i płacy pracownik nie zostaje pozbawiony pracy i środków egzystencji.

Odwołanie od wypowiedzenia

Termin do wniesienia odwołania od wypowiedzenia wynosi siedem dni od doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. Wystarczy w tym terminie oddać pozew (odwołanie) w polskim urzędzie pocztowym operatora publicznego. W razie uchybienia terminowi bez winy pracownika może on być przywrócony.

W mojej opinii jeśli jest Pan w stanie wykazać, że niewykonanie planu sprzedaży nie było tylko Pana winą, lecz także zależało od czynników obiektywnych czy nawet od pracodawcy, to oczywiście może Pan wnieść pozew o odszkodowanie (zamiast przywrócenia do pracy). Jeśli jednak nie ma Pan silnych dowodów, narazi się Pan tylko na dodatkowe koszty sądowe, które będzie Pan musiał ponieść w razie przegranej.