Zwolnienie chorobowe na czas leczenia za granicą

Kiedy pracownik traci prawo do zasiłku chorobowego?

Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa:

„1. Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.

3. Okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, ustala się w trybie określonym w art. 68”.

Celem zwolnienia od pracy jest odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. Ustawodawca przesądził, kiedy następuje utrata prawa do zasiłku chorobowego. Ma to miejsce w sytuacji wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy jak i w sytuacji wykorzystywania zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem. Przesłanki utraty prawa do zasiłku są niezależne od siebie i mają samoistny charakter.

Wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem zwolnienia

Zachowaniem niezgodnym z celem zwolnienia określić można takiego typu postępowanie, które w powszechnym odczuciu jest nieodpowiednie dla osoby chorej i może nasuwać wątpliwości co do rzeczywistego stanu zdrowia ubezpieczonego (I. Jędrasik-Jankowska, Prawo socjalne. Komentarz…, art. 17). Wykorzystywaniem zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia jest zawsze wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy, stąd w jego osiągnięciu przeszkodą mogą być wszelkie zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (por. wyrok SN z dnia 14 grudnia 2005 r., sygn. akt III UK 120/05).

W orzecznictwie za zachowania niezgodne z celem zwolnienia uznano: nadużywanie alkoholu, podejmowanie działań, których chory powinien unikać (wyrok SA w Katowicach z dnia 30 lipca 1991 r., sygn. akt III AUr 144/91), wzięcie udział w wycieczce zagranicznej – pielgrzymce do Włoszech (wyrok SN z dnia 21 października 1999 r., sygn. aky I PKN 308/99), wzięcie udziału w imprezie towarzyskiej czy rozrywkowej, jak również demontaż okien w budynku należącym do spółdzielni mieszkaniowej w celu wykorzystania ich dla potrzeb własnych (wyrok SN z dnia 21 stycznia 1999 r., sygn. akt I PKN 553/98), a także uznane w piśmiennictwie jako niezgodne z celem zwolnienia nieprzestrzeganie wskazań lekarskich, na przykład nakazu leżenia w łóżku, zakazu wykonywania różnych prac domowych, praca w ogrodzie lub gospodarstwie rolnym – a także wręcz wykorzystywanie tego zwolnienia dla innych celów niż leczenie (Z. Salwa, Nowe przepisy…, s. 16).

Za zachowania takie nie zostało uznane zachowanie polegające na wyjeździe na okres leczenia do rodziny, wykonywanie, nawet przez obłożnie chorego, czynności niezbędnych dla zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych (H. Piętka, B. Staroń, Postępowanie kontrolne dotyczące korzystania ze zwolnień lekarskich, „Sł. Pracow.” 2001, nr 4, s. 1). Wskazanie „pacjent może chodzić” upoważnia do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego, takich jak wstawanie z łóżka, poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na ewentualne zabiegi czy kontrolę lekarską (wyrok SA w Katowicach z dnia 12 listopada 2002 r., sygn. akt III AUa 3189/01).

Przepisy ustawy nic nie mówią na temat ewentualnej zmiany miejsca pobytu przez okres zwolnienia – oczywiście musi być to również zgodne z celem zwolnienia, czyli w sytuacji, gdy nie ma ku temu przeciwwskazań lekarskich.

Mając na uwadze powyższe, celem zwolnienia lekarskiego ma być powrót chorego pracownika do zdrowia, a nie praca zarobkowa, wyjazd w celach turystycznych.

Leczenie za granicą a zwolnienie chorobowe

Proszę zwrócić uwagę na to, że wyjazd do rodziny w celu leczenia nie został uznany za zachowanie niezgodne z celem zwolnienia. W mojej ocenie skorzystanie przez Pana z możliwości leczenia choroby oczu w klinice proponującej terapię metodą akupunktury również nie może zostać uznane za sprzeczne z celem zwolnienia. Również fakt wyjazdu na okres zwolnienia lekarskiego do innego miejsca pobytu niż miejsce zamieszkania celem poddania się leczeniu nie może być podstawą do pozbawienia Pana prawa do świadczenia chorobowego.

Konieczność poinformowania o zmianie miejsca pobytu podczas L4

Jednakże powinien Pan powiadomić zakład pracy o nowym adresie pobytu. Pracodawca, w ramach uprawnień kontrolnych, może sprawdzić zasadność orzeczenia o niezdolności do pracy. Z tego względu powinien Pan również dostarczyć pracodawcy zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do zmiany miejsca pobytu.

Jest to istotne również z tego względu, że na podstawie art. 59 ustawy lekarze orzecznicy ZUS mają prawo skontrolować prawidłowość wszystkich aspektów orzeczenia o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby. Może to zrobić z własnej inicjatywy lub na wniosek pracodawcy, jeśli ten wypłaca świadczenie za czas niezdolności do pracy. Podczas kontroli lekarz orzecznik ZUS ma prawo przeprowadzić badania lekarskie chorego w miejscu jego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, a także zlecić wykonanie badań pomocniczych w wyznaczonym terminie. Ma też prawo skontrolować dokumentację medyczną, na postawie której wystawione zostało zwolnienie.

Zgodnie również z nowymi przepisami regulującymi wystawianie zwolnień lekarskich, w art. 55 ustawy wskazano, iż „zaświadczenie lekarskie jest wystawiane w systemie teleinformatycznym zgodnie ze wzorem ustalonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych”.

Wystawiający zaświadczenie lekarskie przekazuje zaświadczenie lekarskie na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS. „Zaświadczenie lekarskie zawiera:

1) identyfikator i datę wystawienia zaświadczenia lekarskiego;

2) dane ubezpieczonego: pierwsze imię, nazwisko, numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, zwany dalej »numerem PESEL«, albo serię i numer paszportu i datę urodzenia, jeżeli nie nadano numeru PESEL, oraz adres miejsca pobytu ubezpieczonego w czasie trwania niezdolności do pracy;

3) dane płatnika składek: numer identyfikacji podatkowej, zwany dalej "NIP", lub numer PESEL albo serię i numer paszportu, jeżeli nie ma obowiązku posługiwania się NIP i nie nadano numeru PESEL, oraz rodzaj identyfikatora płatnika składek;

4) imię, nazwisko i numer prawa wykonywania zawodu wystawiającego zaświadczenie lekarskie oraz adres miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych;

5) okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy, w tym okres pobytu w szpitalu;

6) informacje o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku chorobowego lub jego wysokość, zgodnie z art. 7 pkt 2, art. 8, art. 9 ust. 2, art. 11 ust. 2 pkt 1 i art. 16, podane z zastosowaniem kodów literowych, o których mowa w art. 57 ust. 1;

7) wskazania lekarskie – odpowiednio: chory powinien leżeć albo chory może chodzić;

8) okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny, datę urodzenia tego członka rodziny i stopień jego pokrewieństwa lub powinowactwa z ubezpieczonym;

9) numer statystyczny choroby ubezpieczonego ustalony według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych;

10) oznaczenie instytucji, w której ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia

ZUS udostępnia bezpłatnie zaświadczenie lekarskie płatnikowi składek na profilu informacyjnym płatnika składek, bez informacji, o której mowa w art. 55 ust. 3 pkt 9,( a więc  bez numeru statystycznego choroby ubezpieczonego ustalonego według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych), nie później niż w dniu następującym po dniu otrzymania zaświadczenia lekarskiego”.

Na żądanie ubezpieczonego oraz w przypadku gdy płatnik składek nie posiada profilu informacyjnego płatnika składek, wystawiający zaświadczenie lekarskie przekazuje ubezpieczonemu wydruk wystawionego zaświadczenia lekarskiego z systemu teleinformatycznego, zawierający dane i informacje, o których mowa w art. 55 ust. 3 pkt 1–8 i 10, opatrzony jego podpisem i pieczątką. Ubezpieczony dostarcza wydruk zaświadczenia lekarskiego albo zaświadczenie lekarskie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – jeżeli płatnikiem zasiłku jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych bądź płatnikowi składek – jeżeli płatnikiem zasiłku jest płatnik składek nieposiadający profilu informacyjnego płatnika składek.

Przedłużenie zwolnienia lekarskiego z zagranicy

Nie można również wykluczyć sytuacji uzasadniającej przedłużenie zwolnienia lekarskiego. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków określa, iż „dokumentem niezbędnym do przyznania i wypłaty zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy orzeczonej za granicą jest przetłumaczone na język polski zaświadczenie lekarskie wystawione w zagranicznym zakładzie leczniczym lub przez zagranicznego lekarza:

1) zawierające nazwę zagranicznego zakładu leczniczego lub imię i nazwisko zagranicznego lekarza, opatrzone datą wystawienia i podpisem;

2) określające początkową i końcową datę tej niezdolności”.

Obowiązku przetłumaczenia na język polski nie stosuje się do zaświadczeń lekarskich wystawionych na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) — stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz państw stron umów międzynarodowych w zakresie zabezpieczenia społecznego, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, w językach urzędowych tych państw.