ZUS odmawia wydania druku A1

ZUS odmawia wydania druku A1, czy ma do tego prawo?

Taka ocena ZUS-u jest zgodna z obowiązującymi przepisami. Podstawowym celem zaświadczenia A1 jest potwierdzenie podlegania systemowi zabezpieczenia społecznego państwa, które wydało taki dokument. W praktyce oznacza to, że osoba która posiada zaświadczenie nie jest objęta systemem zabezpieczenia społecznego państwa miejsca wykonywania pracy (najemnej lub na własny rachunek). Taka osoba jest ubezpieczona w państwie, w którym zostało wydane to zaświadczenie. Pan chciał zapewne uzyskać potwierdzenie podlegania ubezpieczeniu w Polsce w okresie wykonywana zlecenia w Austrii.

Ustalenia właściwego ustawodawstwa dokonuje się na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L284 z 30.10.2009 r., str. 1, z późn. zm.), zwane dalej „rozporządzeniem nr 987/2009”.

Wykonywanie zlecenia na terenie innego państwa a brak zaświadczenia A1

Zaświadczenie A1 nie jest dokumentem, jaki decyduje o możliwości wykonywania pracy/zlecenia przez obywatela (przedsiębiorcy) UE (Pana jako przedsiębiorcy) na terenie innego państwa (Austria) niż to, w jakim zamieszkuje (Polska).

Zasada ogólna z art. 12 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004: „Osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w Państwie Członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym Państwie Członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy”.

Art. 13 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004:

„2. Osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich podlega:

a) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym Państwie Członkowskim lub

b) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z Państw Członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy.

3. Osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1.

5. Osoby, o których mowa w ust. 1 do 4, traktowane są, do celów stosowania ustawodawstwa określonego zgodnie z tymi przepisami, tak jak gdyby wykonywały każdy swoją pracę najemną lub pracę na własny rachunek i jakby uzyskiwały cały swój dochód w zainteresowanym Państwie Członkowskim”.

Określenie „działalność na własny rachunek” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce;

Rozporządzenie (WE) NR 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:

„Art. 14.

3A. Do celów stosowania art. 12 ust. 2 rozporządzenia podstawowego określenie „która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek” odnosi się do osoby, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę . W szczególności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z przepisów tego artykułu, oraz, w każdym okresie prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal spełniać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej ponowne podjęcie po powrocie.

4. Do celów stosowania art. 12 ust. 2 rozporządzenia podstawowego kryterium stosowanym do określenia, czy działalność, którą osoba pracująca na własny rachunek wyjeżdża prowadzić do innego państwa członkowskiego, jest „podobna” do normalnie prowadzonej działalności na własny rachunek, jest rzeczywisty charakter działalności, a nie zakwalifikowanie jej przez to inne państwo członkowskie jako praca najemna lub praca na własny rachunek. (…)

6. Do celów stosowania art. 13 ust. 2 rozporządzenia podstawowego osoba, która „normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w więcej państwach członkowskich”, oznacza w szczególności osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej państwach członkowskich.

7. W rozróżnianiu pracy wykonywanej zgodnie z ust. 5 i 6 od sytuacji opisanych w art. 12 ust. 1 i 2

rozporządzenia podstawowego, rozstrzygające znaczenie ma czas trwania pracy w jednym lub więcej państwach członkowskich (bez względu na to, czy ma ona charakter stały, incydentalny czy tymczasowy). W tym celu przeprowadza się ogólną ocenę wszystkich istotnych okoliczności obejmujących w szczególności, w przypadku osoby wykonującej pracę najemną, miejsce pracy określone w umowie o pracę.

8. Do celów stosowania art. 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia podstawowego „znaczna część pracy najemnej lub działalności na własny rachunek” wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne:

a) w przypadku pracy najemnej – czas pracy lub wynagrodzenie; oraz

b) w przypadku pracy na własny rachunek – obrót, czas pracy, liczba świadczonych usług lub dochód.

W ramach ogólnej oceny, spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25% tych kryteriów wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim.

9. Do celów stosowania art. 13 ust. 2 lit. b) rozporządzenia podstawowego centrum zainteresowania dla działalności osoby wykonującej działalność na własny rachunek określa się z uwzględnieniem wszystkich aspektów jej działalności zawodowej, a zwłaszcza miejsca, w którym znajduje się jej stałe miejsce prowadzenia działalności, zwyczajowego charakteru lub okresu trwania wykonywanej działalności, liczby świadczonych usług oraz zamiaru tej osoby wynikającego ze wszystkich okoliczności”.

Warunki wydania zaświadczenia A1 przez ZUS

Przed wydaniem zaświadczenia A1 ZUS bada, czy zostały spełnione podstawowe warunki:

• Czy działalność jest prowadzona w Polsce, od co najmniej 2 miesięcy.

• Czy przedsiębiorca prowadzi znaczną część działalności w Polsce.

• Czy przedsiębiorca wyjeżdża na okres krótszy niż 24 miesiące.

Ważnym warunkiem jest również, aby osoba wykonująca działalność za granicą mogła w każdym czasie, kiedy przebywa za granicą i kiedy wróci – podjąć tę działalność w Polsce. Czyli aby została utrzymana infrastruktura, która jest niezbędna do podjęcia takiej działalności po zakończeniu pracy za granicę.

ZUS ocenia, czy prowadzący działalność może podlegać polskiemu ubezpieczeniu, uwzględniając następujące kryteria:

• korzystanie z powierzchni biurowej,

• opłacanie podatków,

• posiadanie legitymacji zawodowej i numeru identyfikacyjnego VAT,

• przynależności do izb handlowych lub organizacji zawodowych.

Bardzo ważne jest, aby działalność prowadzona za granicą miała podobny charakter do tej, która jest wykonywana w Polsce, czyli była wykonywana w tym samym sektorze.

Prowadzenie działalności w Polsce krócej niż 2 miesiące a zaświadczenie A1

Pan ma własną działalność – niestety czas jej trwania jest niezmiernie krótki (mniej niż miesiąc). Aby Pan jako przedsiębiorca podlegał polskiemu ubezpieczeniu w okresie wykonywania zlecenia poza granicami Polski (ale na terenie UE), konieczne jest, aby spełniał Pan wskazane kryteria, w tym prowadzanie działalności w Polsce przez co najmniej 2 miesiące. W opisanym przypadku niestety kryterium czasu prowadzenia działalności w Polsce na dzień 1 października nie jest spełnione. Kryterium to byłoby spełnione po 7 listopada 2018 r. Ale po tym terminie ZUS dokonywałby oceny innych wskazanych kryteriów.

Formalnie brak zaświadczenia A1 nie stanowi przeszkody do legalnego wykonywania zlecenia zagranica (dla przedsiębiorcy wykonującego działalność w Polsce). Oznaczałoby to jednak konieczność opłacania składek ubezpieczeniowych w kraju wykonywania zlecenia na zasadach, jakie tam obowiązują a nie wg przepisów polskich. To z kolei wiąże się z określonymi obowiązkami zgłoszeniowymi.

Niezależnie od powyższego należy brać pod uwagę ujemne konsekwencji braku zaświadczenia A1 wystawionego w Polsce. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby wystąpić do właściwego organu/instytucji w Austrii celem uzyskania zaświadczenia A1 o podleganiu ubezpieczeniom w Austrii w okresie wykonywania zlecenia.

Taki sam efekt jak uzyskanie zaświadczenia A1 w Austrii dałoby założenie w Austria własnej działalności (niezależnie od polskiej). Podlegałby Pan ubezpieczeniom austriackim, a nie polskim.