Zrzeczenie się mandatu radnego

Sytuacje związane z wygaśnięciem mandatu radnego są wymienione w art. 383 § 1 Kodeksu wyborczego z dnia 5 stycznia 2011 r. (j.t. Dz. U. 2017 r., poz. 15, z późn. zm. – dalej: K.w.):

Wygaśnięcie mandatu radnego

„Art. 383. § 1. Wygaśnięcie mandatu radnego następuje w przypadku:

1) śmierci;

2) utraty prawa wybieralności lub nieposiadania go w dniu wyborów;

3) odmowy złożenia ślubowania;

4) pisemnego zrzeczenia się mandatu;

5) naruszenia ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykonywaniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności;

6) wyboru na wójta;

7) niezłożenia w terminach określonych w odrębnych przepisach oświadczenia o swoim stanie majątkowym.”.

W jaki sposób radny może zrzec się mandatu?

Jak widać, ustawodawca dopuszcza jednostronne zrzeczenie się mandatu przez radnego dokonane na piśmie. W związku z powyższym osoba wykonująca mandat w każdej chwili ma możliwość rezygnacji i żaden z organów gminy nie może się temu sprzeciwić, ponieważ jest to czynność jednostronna, posiadająca w dodatku cechy oświadczenia woli, co oznacza, że można je nawet odwołać w szczególnych przypadkach (dotknięcie wadą oświadczenia woli): „pisemne zrzeczenie się mandatu – polega na jednostronnej czynności radnego dokonanej w formie pisemnej. Nie wymaga zgody adresata. Radny ma prawo cofnąć swoje oświadczenie tylko w szczególnych przypadkach, choć kodeks wyborczy nie zawiera przedmiotowych regulacji. Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 maja 2012 r., II OSK 401/12, LEX nr 1219151, wskazał: »Odmawianie radnym możliwości cofnięcia oświadczenia woli, dotkniętego poważnymi wadami, z braku odpowiedniej publicznoprawnej regulacji byłoby rozwiązaniem stawiającym radnych w sytuacji gorszej niż sytuacja osób składających cywilnoprawne oświadczenia woli. Taka interpretacja byłaby zbyt restrykcyjna, zważywszy także na ustrojowe znaczenie demokratycznych wyborów do organów stanowiących samorządu terytorialnego (a także wyborów wójta, burmistrza, prezydenta). Waga aktów wyborczych sprawia jednocześnie, że ewentualne cofnięcie oświadczenia woli o zrzeczeniu się mandatu nie może być swobodne, może mieć miejsce tylko w sytuacjach szczególnych i tylko przed podjęciem przez organ stanowiący uchwały stwierdzającej wygaśnięcie mandatu. Ocena, czy wystąpiły takie szczególne okoliczności, uzasadniające – z uwagi na poważną wadę oświadczenia woli – dopuszczalność jego cofnięcia, należy do organu stanowiącego, który powinien posiłkowo posłużyć się przepisami Kodeksu cywilnego (art. 61 i art. 82-88)»” (M. Augustyniak, Prawa i obowiązki radnego jednostki samorządu terytorialnego, LEX 2014).

Pisemne zrzeczenie się mandatu radnego

W związku z powyższym najprostszym sposobem złożenia mandatu radnego przez Pana byłoby pisemne zrzeczenie się mandatu — nie trzeba w tym celu uciekać się do takich rozwiązań, jak odmowa złożenia oświadczenia majątkowego. Oczywiście w przypadku, gdy nie spełni Pan obowiązku polegającego na złożeniu oświadczenia majątkowego, skutek będzie ten sam, tj. wygaśnięcie mandatu, jednak nie wydaje mi się to dobrym pomysłem. Po pierwsze, nie osiągnie Pan skutku od razu, ponieważ rada jest zobowiązana umożliwić wypowiedzenie się radnemu o przyczynach związanych z niezłożeniem oświadczenia majątkowego. Ponadto ta sytuacja proceduralnie jest uregulowana w art. 24 h ust. 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz. U. 2016 r., poz. 446, z późn. zm.; dalej „u.s.g.”): „Jeżeli terminy określone w ust. 4 lub 5 nie zostaną dotrzymane, odpowiednio, przewodniczący rady gminy, wojewoda lub wójt w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu wzywa osobę, która nie złożyła oświadczenia do jego niezwłocznego złożenia wyznaczając dodatkowy czternastodniowy termin. Termin ten liczy się od dnia skutecznego dostarczenia wezwania”. Tym samym wygaśnięcie mandatu nie nastąpi od razu, tylko dopiero po dłuższym czasie.

Odmowa radnego złożenia oświadczenia majątkowego

Po drugie, odmowa złożenia oświadczenia majątkowego może spotkać się z dość negatywnym odbiorem społecznym — wiele osób zapewne będzie podejrzewać, że ma Pan coś do ukrycia w zakresie swojego majątku i z tego powodu odmawia Pan ujawnienia tych informacji.

Odnośnie konsekwencji prawnych, a nie społecznych, należy zwrócić uwagę, że sankcją za niezłożenie oświadczenia majątkowego jest utrata możliwości dalszego sprawowania mandatu radnego. Skutki związane z niezłożeniem oświadczenia zostały uregulowane w art. 24k u.s.g.:

„Art. 24k. 1. Niezłożenie oświadczenia majątkowego mimo upływu dodatkowego terminu, o którym mowa w art. 24h ust. 5a przez:

1) radnego lub wójta – powoduje wygaśnięcie mandatu w trybie odpowiednio art. 383 lub art. 492 ustawy, o której mowa w art. 24b ust. 6;

2) zastępcę wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osobę zarządzającą i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osobę wydającą decyzje administracyjne w imieniu wójta – powoduje utratę ich wynagrodzenia za okres od dnia, w którym powinno być złożone oświadczenie do dnia złożenia oświadczenia.

2. Jeżeli skarbnik gminy nie złoży w terminie oświadczenia majątkowego, rada gminy odwołuje go, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia.

3. Jeżeli sekretarz gminy, zastępca wójta, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu wójta nie złożą w terminie oświadczenia majątkowego, właściwy organ odwołuje ich albo rozwiązuje z nimi umowę o pracę najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia.

4. Odwołanie i rozwiązanie umowy o pracę w trybie określonym w ust. 2 i 3 jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy”.

Powyższe przepisy nie przewidują żadnych dodatkowych sankcji w odniesieniu do radnego w związku z niezłożeniem oświadczenia majątkowego w terminie.

Opis sprawy z kwietnia 2017 r.