Żona mimo ugody zażądała wyższych alimentów na dziecko

Ugoda w sprawie wysokości alimentów na dziecko

Ugoda w sprawach cywilnych, w tym także dotyczących alimentów, może zostać zawarta na dwa różne sposoby. Po pierwsze, można zawrzeć taką ugodę w tzw. zawezwaniu do próby ugodowej, co następuje jeszcze przed zasadniczym wdaniem się w spór. Po drugie, może ona zostać zawarta w ramach normalnego postępowania dotyczącego danego sporu, kiedy strony dochodzą do wspólnych wniosków i decydują się na takie rozwiązanie.

Można ją także zawrzeć bez udziału sądu np. przed notariuszem.

Wprawdzie nie wspomina Pan o formie ugody, jednak najczęściej zawiera się ją w formie aktu notarialnego wraz z klauzulą o poddaniu się egzekucji na podstawie tego aktu notarialnego. Wtedy to, jeżeli Pan zaprzestałby płatności, Pana żona skierowałaby sprawę bezpośrednio do komornika z wnioskiem o przeprowadzenie egzekucji z Pana majątku.

Różnica między umową o alimenty a wyrokiem sądu

Podstawowa różnica między umową a wyrokiem jest taka, iż w przypadku umowy strony mogą samodzielnie i w miarę szybko ustalić wysokość alimentów, termin i formę ich płacenia. Natomiast w przypadku wyroku sądowego to sąd decyduje, czy alimenty faktycznie się należą, oraz określa ich wysokość. Wiąże się to z koniecznością przeprowadzenia postępowania dowodowego przez sąd, ustalenia istotnych okoliczności sprawy, co niewątpliwie zabiera więcej czasu.

Trzeba zauważyć, że zarówno ugoda sądowa, jak i umowa o alimenty w formie aktu notarialnego mogą być tytułami egzekucyjnymi, które po zaopatrzeniu przez sąd w klauzulę wykonalności będą tytułami wykonawczymi umożliwiającymi wszczęcie egzekucji komorniczej.

Podstawą prowadzenia egzekucji jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Najprościej mówiąc, tytuł egzekucyjny to dokument stwierdzający obowiązek określonego świadczenia. Z tytułu egzekucyjnego musi wynikać, kto jest wierzycielem, kto dłużnikiem oraz jaka jest treść świadczenia. Artykuł 777 Kodeksu postępowania cywilnego zawiera katalog tytułów egzekucyjnych. Należą do niego m.in. orzeczenie sądowe (wyroki, postanowienia, nakazy zapłaty), ugody sądowe, a także akty notarialne.

Pozew o rozwód i żądanie alimentów wyższych niż ustalone ugodą

Następnie w miesiąc temu złożył Pan pozew o rozwód bez orzekania o winie. W odpowiedzi na pozew Pana żona jednak zażądała alimentów na dziecko w wysokości 1000 zł. Nie mam natomiast informacji, w jaki sposób ustosunkowała się do głównej kwestii żądania pozwu, a mianowicie czy wyraziła zgodę na rozwód bez orzekania o winie.

Stwierdzić należy, że Pańska żona miała prawo wystąpić o wyższe alimenty niż ustalone ugodą. Oczywiście otwarta pozostaje kwestia, czy żądanie jest zasadne i sąd uzna, że żądana kwota należy się Państwa dziecku.

Zgodnie z art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

„§ 1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

§ 1a. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie, o którym mowa w § 1, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka.”

Ponadto zawsze w razie zmiany okoliczności można żądać zmiany ustalonych alimentów.

Od czego zależy wysokość alimentów na dziecko?

Następnie według art. 135 § 1 K.r.o. –zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Pojęcia „usprawiedliwione potrzeby” oraz „możliwości zarobkowe i majątkowe” zostały szczegółowo omówione w uchwale Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, OSNP 1988, nr 4, poz. 42. W uchwale tej stwierdzono między innymi, że: „Pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować, ponieważ nie ma jednego stałego kryterium odniesienia. Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech osoby uprawnionej oraz od splotu okoliczności natury społecznej i gospodarczej, w których osoba uprawniona się znajduje. Nie jest możliwe ustalenie katalogu usprawiedliwionych potrzeb podlegających zaspokojeniu w ramach obowiązku alimentacyjnego i odróżnienie ich od tych, które jako objaw zbytku lub z innych przyczyn nie powinny być uwzględnione. W każdym razie zakres obowiązku alimentacyjnego wyznaczać będą poszczególne sytuacje uprawnionego i zobowiązanego, konkretne warunki społeczno-ekonomiczne oraz cele i funkcje obowiązku alimentacyjnego. Dopiero na tym tle będzie można określić potrzeby życiowe – materialne i intelektualne uprawnionego.

Stosownie do tej dyrektywy rodzice w zależności od swych możliwości są obowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokojenia zarówno jego potrzeb fizycznych – wyżywienia, mieszkania, odzieży, higieny osobistej, leczenia w razie choroby, jak i duchowych – kulturalnych, także środki wychowania – kształcenia ogólnego, zawodowego według zdolności, dostarczania rozrywek i wypoczynku. Przy ocenie, które z potrzeb uprawnionego powinny być uznane za potrzeby usprawiedliwione, należy z jednej strony brać pod uwagę możliwości zobowiązanego, z drugiej zaś zakres i rodzaj potrzeb. Będzie to mieć wpływ na rozstrzygnięcie, w jakiej mierze możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego będą wzięte pod uwagę przy oznaczaniu zakresu obowiązku alimentacyjnego. Zawsze jednak każde dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia zapewniającego jego prawidłowy rozwój fizyczny, stosowną do wieku odzież, środki na ochronę zdrowia, kształcenie podstawowe i zawodowe oraz na ochronę jego osoby i majątku. Wyjście poza wymienione potrzeby zależy już tylko od osobistych cech dziecka oraz od zamożności i przyjętego przez zobowiązanego modelu konsumpcji.

Czy można uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem dziecka?

Zgodnie z utrwaloną w orzecznictwie zasadą, dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami i to zarówno wtedy, gdy żyją z nimi wspólnie, jak i wtedy, gdy żyją oddzielnie. Oznacza to, że rodzice powinni zapewnić dziecku warunki materialne odpowiadające tym, w jakich żyją sami. Nie będzie to jednak dotyczyło potrzeb będących przejawem zbytku. Rodzice nie mogą uchylić się od obowiązku alimentacyjnego na tej podstawie, że wykonywanie tego obowiązku stanowiłoby dla nich nadmierny ciężar. Są obowiązani podzielić się z dzieckiem nawet najmniejszymi dochodami. W szczególnych przypadkach, gdy sytuacja dziecka tego wymaga, rodzice mają obowiązek wyzbywania się posiadanego majątku, bądź jego niektórych składników, aby w ten sposób podołać ciążącemu na nich obowiązkowi alimentacyjnemu. Podstawą oddalenia powództwa o zasądzenie alimentów może być tylko brak wszelkich możliwości po stronie zobowiązanego, nie zaś szczupłość środków, jakimi on rozporządza. Możliwości świadczenia alimentów nie ma ten, kto nie posiada majątku, nie jest, ze względu na stan zdrowia, zdolny do pracy zarobkowej i nie otrzymuje świadczeń.

Przez ustawowe określenie „możliwości zarobkowe i majątkowe” rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz te zarobki i te dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych. Możliwości zarobkowe zobowiązanego nie mogą być zawsze utożsamiane z faktycznie osiąganymi zarobkami. W przypadkach uzasadnionych obejmują one także wysokość zarobków, które zobowiązany jest w stanie uzyskać, lecz nie osiąga ich z przyczyn niezasługujących na usprawiedliwienie.

Wreszcie stosownie do art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w razie zmiany stosunków można wnosić o zmianę zakresu obowiązku alimentacyjnego.

Zmiana wysokości wypłacanych alimentów

Tak więc zmiana orzeczenia może polegać zarówno na zmianie wysokości wypłacanych alimentów – zwiększenie ich wysokości.

Żądanie zmiany orzeczenia może złożyć zarówno wierzyciel alimentacyjny, którego potrzeby z rozmaitych przyczyn wzrosły, jak i dłużnik, jeżeli uzna, iż nie jest w stanie świadczyć na dotychczasowym poziomie, gdyż zmniejszeniu uległy jego zarobkowe i majątkowe możliwości.

Przez zmianę stosunków rozumieć należy wszelkie zmiany w statusie ekonomicznym stron powodujące zmianę – zwiększenie, ale i zmniejszenie zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub też zmianę – zwiększenie, ale i zmniejszenie zakresu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Zmiana stosunków może więc doprowadzić zarówno do zmiany wysokości podwyższenia lub obniżenia obowiązku alimentacyjne.

Zmiana stosunków w rozumieniu powyższego przepisu musi być istotna i polegać na istotnym zwiększeniu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, bądź istotnej zmianie w zakresie możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego do alimentacji. Aby ocenić tę zmianę, należy porównać stosunki obecne z panującymi poprzednio, gdy ustalano obowiązek alimentacyjny.

Należy podkreślić, że w sprawie o alimenty (w sprawie rozwodowej sąd będzie rozstrzygał również kwestię wysokości alimentów), z uwagi na charakter świadczeń alimentacyjnych, których celem jest dostarczenie środków utrzymania dla dziecka, które nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, sąd powinien wnikliwie i szczegółowo dokonać analizy zmiany stosunków.

Żądanie podwyższenia alimentów po kilku miesiącach od podpisania ugody o wysokości świadczenia

Wprawdzie jak już wspominałem, nie wiem, jaki charakter miała ugoda alimentacyjna, ale została zawarta niedawno (3 miesiące temu), dlatego powinien Pan stanąć na stanowisku, że od tamtej pory w sytuacji dziecka nic się nie zmieniło, co powodowałoby wzrost alimentów o 400 zł miesięcznie.

Nie zachodzą wobec tego podstawy do ich podniesienia, gdyż nie uległy zmianie okoliczności ich ustalenia. Kwota 600 zł była wspólnym i nieprzymuszonym ustaleniem Pana i żony, która na ten czas ustaliła, że kwota ta jest wystarczająca na zaspokojenie potrzeb jej dziecka, przynajmniej ze strony Pana jako ojca.

Oczywiście Pana rola będzie się sprowadzała do kwestionowania wydatków, jakie żona przedstawi w sądzie (zapewne będą mocno zawyżone) oraz na wykazaniu, że Pana działalność również generuje liczne koszty. Będzie musiał Pan również przedstawić swoje koszty utrzymania (czynsz, wydatki na pożywienie itp.).

Proszę także pamiętać, że matka Pana dziecka również zobowiązana jest do jego alimentacji. Zapewne sama uzyskuje dochody, ma możliwości zarobkowania, a zatem powinna pokrywać podobnie jak Pan, połowę jego usprawiedliwionych potrzeb.

Obiektywnie patrząc, kwota alimentów w wysokości 600 zł przy Pana zarobkach jest kwotą dosyć niską, więc musi Pan podjąć próbę wykazania, że są one wystarczające na obecne potrzeby Pana dziecka, a od zawarcia ugody z matką jego potrzeby nie uległy żadnej zmianie (np. niespodziewana choroba, przedszkole itp.).

Kto ponosi koszty postępowania przy rozwodzie bez orzekania o winie?

Co do kosztów postępowania, koszty te przy rozwodzie bez orzekania o winie powinny zostać stosunkowo rozdzielone albo wzajemnie zniesione. Jeżeli Pan, wnosząc pozew, zapłacił 600 zł tytułem opłaty od pozwu, sąd powinien zasądzić od Pana żony zwrot 300 zł i o taką kwotę powinien Pan wnosić.

Proszę pamiętać, że żądanie rozwodu bez orzekania o winie może być w każdej chwili procesu zmienione przez Pana żonę na rozwód z orzeczeniem Pana winy. Będzie to dla Pana o tyle niebezpieczne, że wtedy będzie ona mogła żądać alimentów nie tylko na utrzymanie dziecka, ale również alimentów na swoje utrzymanie.

Oczywiście będzie musiała również wskazać dowody na istnienie Pana winy w rozkładzie pożycia.

Reasumując, Pana żona ma prawo żądać wyższych alimentów na syna, a Pan przedstawiając ugodę zawartą z żoną w sprawie ich wysokości powinien wykazywać, że od tego czasu okoliczności nie uległy zmianie oraz wykazać, że nie stać Pana na płacenie podwyższonych alimentów oraz że dziecko Pana nie ma tak wysokich potrzeb alimentacyjnych.