Zniesławienie nauczyciela przez rodzica, co powinien zrobić dyrektor szkoły?

Standardy zachowań w szkole

Uprzejmie wskazuję, że z uwagi na zmiany przepisów, które weszły w życie 15 lutego 2024 r. w zakresie standardów ochrony małoletnich wprowadzonych w oparciu o art. 22b ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (Dz. U. z 2023 r., poz. 1304), warto byłoby rozpocząć spotkanie od wyjaśnienia, że w szkole obowiązują standardy (powinni się z nimi zapoznać również rodzice), które wyznaczają m.in. reguły zachowań pomiędzy uczniem a nauczycielem, a wszelkie odstępstwa od normy muszą spotkać się z rekcją czy to dyrektora szkoły, czy też organu prowadzącego placówkę.

Wyjaśnienia dyrektora szkoły

Zwrócić należy również uwagę w kontekście powyższego zapytania na art. 63 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2023 r., poz. 984), który stanowi, że „nauczyciel, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1138, 1726, 1855, 2339 i 2600 oraz z 2023 r. poz. 289)”. Istotny jest ust. 2 który stanowi, że „organ prowadzący szkołę i dyrektor szkoły są obowiązani z urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone dla nauczyciela uprawnienia zostaną naruszone”. W opisanej sytuacji uważam, że dyrektor szkoły powinien podjąć działania i przede wszystkim w pierwszej kolejności wyjaśnić przebieg zdarzenia, ponownie oprzeć się o standardy ochrony małoletnich i ich przestrzeganie, a także wskazać, że przesyłać taką wiadomość publicznie można narazić się nie tylko na odpowiedzialność karną, ale także na odpowiedzialność cywilną.

Przestępstwo zniesławienia

Jeżeli chodzi o kwestę karnej odpowiedzialności, to pouczyłabym rodziców o możliwości popełnienia przez nich przestępstwa zniesławienia. Odnosząc się natomiast do zniesławienia, to wskazać należy, że zgodnie z art. 212 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny „kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”. Nadto „jeżeli sprawca dopuszcza się tego czynu za pomocą środków masowego komunikowania, to podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.

Istota pomówienia

Co ważne, ściganie takiego przestępstwa następuje z oskarżenia prywatnego, co oznacza, że w przypadku tego przestępstwa to nauczyciel musiałby skierować prywatny akt oskarżenia do sądu oraz wskazać dowody, które potwierdzają popełnienie przez przestępstwa przez rodzica dziecka. W tym zakresie istotne mogą być zeznania świadków, tj. osób, które otrzymały wiadomość, że faktycznie taką wiadomość otrzymały. W potocznym ujęciu pomówienie oznacza zarzucanie czegoś komuś, oskarżanie o coś, przypisywanie nieprawdziwych zarzutów. W normatywnych ujęciu pomówienie może zaistnieć również w przypadku postawienia zarzutów prawdziwych. Pomówienie może być wyrażone w różnej formie, przy wykorzystaniu rozmaitych nośników informacji. Może być uzewnętrznione ustnie, pisemnie, z użyciem różnych technik przekazu. W piśmiennictwie wyraża się wątpliwości co do możliwości dokonania pomówienia za pomocą gestu lub innej formy nieartykułowanej, z uwagi na to, że pomówienie musi zawierać określoną treść informacyjną, możliwą do oceny pod względem jej prawdziwości (J. Wojciechowski [w:] Kodeks karny – część szczególna, t. 1, Komentarz do artykułów 117–221, red. A. Wąsek, Warszawa 2006, s. 1085). W tym zakresie dyrekcja powinna zarekomendować nauczycielowi złożenie sprawy karnej oraz wesprzeć nauczyciela w dochodzeniu roszczeń na drodze postępowania karnego.

Naruszenie dóbr osobistych nauczyciela przez rodziców ucznia

Dodatkowo można wskazać rodzicowi, że z uwagi na podjęte przez niego działania mogło dojść do naruszenia dóbr osobistych nauczyciela. W tym zakresie również nauczyciel może podjąć działania, a dyrekcja go w tym wesprzeć. Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny „dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”. Katalog dóbr osobistych ma charakter otwarty, co oznacza że przepis nie wymienia ich kompleksowo, a nadto pojęcie to należy rozumieć bardzo szeroko.

W sytuacji przez Panią opisanej należy rozważyć, czy informacje podawane przez rodziców dziecka nie naruszają dóbr osobistych nauczyciela w postaci np. czci, dobrego imienia. W razie kiedy wymienione dobra osobiste zostają zagrożone, to przysługuje nauczycielowi prawo żądania zaniechania takiego zachowania (tj. żądanie zaniechania dalszego naruszania dóbr osobistych), chyba że nie jest ono bezprawne (krótko mówiąc, jeżeli rodzic wykazałaby, że jego twierdzenia są prawdziwe). W przypadku, kiedy stwierdzone zostanie naruszenie dobra osobistego, to wówczas nauczyciel może żądać od rodzica m.in. czynności polegających na usunięciu skutków swojego zachowania, np. pisemnych przeprosin lub też zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Zatem w opisanej sytuacji dyrektor powinien podjąć działania wspierające nauczyciela oraz wskazujące rodzicom na możliwość poniesienia przez nich, tj. przez matkę dziecka, odpowiedzialności na drodze karnej, a także cywilnej.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela - Dz.U. 1982 nr 3 poz. 19
3. Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich - Dz.U. 2016 poz. 862