Jak udowodnić znęcanie psychiczne nie mając świadków?

Kiedy możemy mówić o znęcaniu się?

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu karnego (K.k.) oraz przepisy Kodeksu postępowania karnego.

Zgodnie z treścią art. 207 § 1 K.k.: „Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

O uznaniu za „znęcanie się” zachowania sprawiającego cierpienie psychiczne ofiary powinna decydować ocena obiektywna, a nie subiektywne odczucie pokrzywdzonego. Powszechnie przyjętym jest, iż za znęcanie się nie może być uznane zachowanie sprawcy, które nie powoduje u pokrzywdzonego poważnego cierpienia moralnego, ani w sytuacji, gdy między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego „znęcania się”.

W piśmiennictwie oraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego pod pojęciem znęcania się rozumie się zachowanie polegające na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub cierpień moralnych. Mogą to być działania powtarzające się lub jednorazowe, charakteryzujące się intensywnością i rozciągłością w czasie (zob. A. Marek, Kodeks..., s. 394; także wyrok SN z 30 sierpnia 1971 r., I KR 149/71).

Dowody mające na celu przedstawienie zachowań małżonka

Pragnę zwrócić uwagę na fakt, iż znęcanie występuje wówczas, gdy zachowanie małżonka byłoby działaniem powtarzającym się. Koniecznym jest zatem zebranie dowodów mających na celu przedstawienie zachowań małżonka w dłuższych odstępach czasu. Mając to na uwadze, w chwili obecnej zasadnym jest nagranie zachowań małżonka za pomocą kamery, aparatu, telefonu komórkowego. Wskazuje Pani bowiem, iż zachowań małżonka nie mogą potwierdzić świadkowie. Z uwagi na to, konieczne jest posiłkowanie się dowodami własnymi, tj. nagraniami. Jeżeli ma Pani możliwość, proszę także w czasie zachowania małżonka, które nosi znamiona znęcania psychicznego zadzwonić do osoby najbliższej z prośbą o nasłuchiwanie tego, co dzieje się w domu. Bardzo często w tego rodzaju sprawach zeznają świadkowie, którzy nie są naocznymi świadkami zdarzenia, lecz pośrednimi – przez włączony telefon na bieżąco nasłuchiwali jak wyglądała sytuacja w dom, a następnie opis zdarzenia był przenoszony na papier. Niestety nie wskazuje Pani, czy mieszkają Państwo w mieszkaniu (w bloku), czy też w domu. Proszę zauważyć, iż sąsiedzi, choć oficjalnie mogą niczego nie słyszeć, mogą dysponować wiedzę na temat Pani sytuacji w małżeństwie. Nadto jako dowód posiłkowy mogą służyć zeznania Pani współpracowników lub przełożonych, którzy potwierdzą występującą po Pani stronie apatię, brak zaangażowania, frustrację itp., które bardzo często cechują ofiary znęcania psychicznego. Niezwykle istotną rolę w takim postępowaniu będą odgrywały dowody z osobowych źródeł dowodowych (tj. świadkowie). Oczywiście dobrze jest gdy ofiara może wnosić o dopuszczenie dowodu z zeznań naocznych świadków. Nie oznacza to jednak, iż Pani stan emocjonalny nie może być oceniony przez osoby, które nie są świadkami naocznymi, lecz pośrednimi.

Znęcanie się fizyczne lub psychiczne

O uznaniu danego czynu za znęcanie się mają decydować przesłanki o charakterze obiektywnym, a nie subiektywne odczucia pokrzywdzonego. Na takie znaczenie tego znamienia wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 6 sierpnia 1996 r., sygn. WR 102/96, stwierdzając, że: „istota przestępstwa określonego w art. 184 § 1 [k.k. z 1969 r.; obecnie art. 207 § 1 k.k] polega na jakościowo innym zachowaniu się sprawcy, aniżeli na zwyczajnym znieważeniu lub naruszeniu nietykalności osoby pokrzywdzonej. O uznaniu za »znęcanie się« zachowania sprawiającego ból fizyczny lub „dotkliwe cierpienia moralne ofiary” powinna decydować ocena obiektywna, a nie subiektywne odczucie pokrzywdzonej. Pewne jest to, że za »znęcanie się« w rozumieniu art. 184 § 1 [k.k. z 1969 r.; obecnie art. 207 § 1 k.k.] nie można uznać zachowania się sprawcy, które nie powoduje u ofiary »poważnego bólu fizycznego lub cierpienia moralnego«, ani sytuacji, gdy między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego »znęcania się«. (...) Przez »znęcanie się« w rozumieniu art. 184 § 1 [k.k. z 1969 r.; obecnie art. 207 k.k.] należy rozumieć także umyślne zachowanie się sprawcy, które polega na intensywnym i dotkliwym naruszeniu nietykalności fizycznej lub zadawaniu cierpień moralnych osobie pokrzywdzonej w celu jej udręczenia, poniżenia lub dokuczenia albo wyrządzenia jej innej przykrości, bez względu na rodzaj pobudek”.

Nie bez znaczenia dla całej sytuacji byłby nadto fakt podjęcia przez Panią, jak ofiarę znęcania psychicznego, leczenia psychologicznego. Jeżeli ma Pani możliwość, proszę zacząć korzystać z powiatowej poradni pomocy rodzinie, które działają przy każdym powiecie. Większość gmin także tworzy tego rodzaju komórki. W razie gdyby zdecydowała się Pani na złożenie zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 207 § 1 K.k. akta leczenia psychologicznego będą jak najbardziej korzystne z punktu widzenia Pani interesu.