Zmuszono mnie do poświadczenia nieprawdy – jakie mogą być tego skutki?

Poświadczenie nieprawdy w dokumencie

Przepis artykułu 271 Kodeksu karnego (w skrócie K.k.) statuuje czyn zabroniony nazywany fałszem (fałszerstwem) intelektualnym dokumentu. Przestępstwo to jest również nazywane poświadczeniem nieprawdy – obie te nazwy są właściwe i można ich używać zamiennie.

Systematyka Kodeksu karnego wyraźnie wskazuje, że czyn ten wymierzony jest przeciwko dobru prawnemu określanemu mianem wiarygodności dokumentów. Czyn ten polega na poświadczeniu nieprawdy w dokumencie przez osobę uprawnioną (upoważnioną) do jego wystawienia. Przestępstwa tego nie należy mylić z określonym w przepisie art. 270 K.k. sfałszowaniem dokumentu. Czyn ten dotyczy wiarygodności okoliczności wymienionych w dokumencie, które mają prawną doniosłość.

Dokument, o którym mowa w przepisie art. 271 K.k., nie jest w żadnym razie dokumentem sfałszowanym czy też w jakikolwiek sposób podrobionym lub przerobionym. Sprawca tego czynu ma prawną możliwość sporządzenia dokumentu, jednakże treść owego dokumentu jest niezgodna z obiektywną rzeczywistością. Dokument tu omawiany jest zatem autentyczny i wystawiony we własnym imieniu przez osobę uprawnioną do wystawienia takiego dokumentu.

Przestępstwo poświadczenia nieprawdy

Poświadczenie nieprawdy w dokumencie może dotyczyć jedynie okoliczności mającej znaczenie w obrocie prawnym, zatem – prawnie nieobojętnej (istotnej z prawnego punktu widzenia).

Należy podkreślić, że sprawca nie oświadcza, ale poświadcza nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne. Oświadczeniem jest wypowiedź będąca wyrazem czyichś przekonań, poglądów; pismo zawierające taką „wypowiedź” (Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. V, s. 1206). Poświadczać oznacza „stwierdzać, poręczać […] (zwykle prawdziwość, wiarygodność, tożsamość kogo lub czego); zaświadczać, potwierdzać” (Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. IV, s. 1180).

Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1996 r. (sygn. V KKN 147/96) „sprawca poświadcza osobie trzeciej nieprawdę co do określonych w art. 271 § 1 okoliczności w wystawianym przez siebie dokumencie, a nie oświadcza je we własnym interesie”.

Przedmiotem czynu penalizowanego w art. 271 jest dokument. Sąd Najwyższy w wyroku z 9 października 1996 r. (V KKN 63/96, OSP 1998, nr 7-8, poz. 147) stwierdził: „Pojęcie dokumentu używane w art. 266 K.k. [obecnie jest to art. 271 K.k.] ma węższy zakres niż ogólne pojęcie dokumentu zdefiniowane w art. 120 § 13 K.k. Dokument, o którym mowa w art. 266 K.k., musi nie tylko odpowiadać cechom wymienionym w art. 120 § 13 K.k., lecz ponadto musi to być dokument, który jest wystawiony przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę upoważnioną do tego, a ponadto w swojej treści zawierający poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego, a w związku z tym domniemanie prawdziwości. Do takich dokumentów należą przede wszystkim dokumenty urzędowe w znaczeniu nadanym temu pojęciu przez art. 244 K.p.c. i art. 76 K.p.a., a ponadto inne dokumenty, którym taką moc dowodową nadają inne przepisy”.

Podmiotem przestępstwa poświadczenia nieprawdy może być tylko taki funkcjonariusz publiczny lub inna osoba, którzy są uprawnieni do wystawienia konkretnego dokumentu.

Poświadczenie nieprawdy pod wpływem groźby

Strona podmiotowa przestępstwa określonego w art. 271 K.k. polega na umyślności. W odniesieniu do poświadczenia nieprawdy typu podstawowego (art. 271 § 1) i uprzywilejowanego (art. 271 § 2) możliwe jest działanie zarówno z zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym. Poświadczenie nieprawdy typu kwalifikowanego (art. 271 § 3) jest przestępstwem kierunkowym, można się go zatem dopuścić wyłącznie z zamiarem bezpośrednim.

Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2002 r. (sygn. II KKN 139/2001):

„Przestępstwo poświadczenia nieprawdy ma charakter umyślny, należy więc udowodnić, że oskarżony miał świadomość, iż poświadcza nieprawdę, bądź godził się na to, że poświadczona przez niego okoliczność jest niezgodna z prawdą”.

Poniesie Pani odpowiedzialność karną tylko wówczas, gdy w wyniku ewentualnego postępowania dowodowego zostanie udowodnione, iż miała Pani świadomość poświadczenia nieprawdy bądź też godziła się na to. W mojej ocenie – mając na uwadze wszystkie zachodzące w sprawie okoliczności – trudno będzie wykazać Pani działanie kierunkowe.