Zmiana nazwiska

Czy posiadając nazwisko dwuczłonowe można posługiwać się tylko jego częścią?

Po zawarciu związku małżeńskiego zachowała Pani nazwisko panieńskie i połączyła je z nazwiskiem męża, czego konsekwencją powinno być używanie we wszelkich oficjalnych sytuacjach i w dokumentach nazwiska dwuczłonowego, jakie wynika z dokumentu tożsamości. Taką podjęła Pani decyzję, była ona zapewne świadoma i przemyślana, z pewnością również przedyskutowana z przyszłym mężem, wiedziała Pani także, że ewentualny drugi człon nazwiska wywołuje złe skojarzenia.

Dlatego należy stwierdzić, że pracodawca zasadnie wymaga przestrzegania prawdziwości oznaczenia Pani personaliów w stosunku do osób korzystających z usług pracodawcy (jego klientów). Dowolnym członem noszonego nazwiska może się Pani posługiwać natomiast w sytuacjach nieoficjalnych, w typowych kontaktach z innymi ludźmi. Używanie tylko jednego członu nazwiska, jeśli nosi Pani nazwisko dwuczłonowe, nie jest jednak zachowaniem, które mogłoby podlegać kwalifikacji jako przestępstwo lub wykroczenie czy też rodzić odpowiedzialność na gruncie prawa cywilnego.

Zmiana nazwiska przy zawieraniu małżeństwa

Zgodnie z treścią przepisu art. 25 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j.t. Dz. U. 2012 r., poz. 788) o nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów.

Czy pracodawca może wymagać od pracownika podawania pełnego dwuczłonowego nazwiska w czasie pełnienia obowiązków?

Pośród danych osobowych, których podania może wymagać od pracownika jego pracodawca lub przyszły pracodawca, znajduje się m.in. nazwisko (art. 22¹ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy – w skrócie K.p.). Pracodawca ma zatem prawo żądać od Pani podania właściwego nazwiska i posługiwania się tym nazwiskiem w ramach realizacji uprawnień i obowiązków wynikających ze stosunku pracy. Z kolei zgodnie z treścią przepisu art. 37 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (j.t. Dz. U. 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.), w dowodzie osobistym zamieszcza się nazwisko, nazwisko rodowe i imię (imiona).

Kiedy można dokonać zmiany nazwiska?

Zmiana danych wskazanych w dowodzie osobistym uzasadnia wystąpienie z wnioskiem o wymianę tego dokumentu. Wymiana jest wówczas obowiązkowa, a zgłoszenie wniosku powinno nastąpić w terminie 14 dni od zaistnienia określonego zdarzenia (np. sporządzenia aktu małżeństwa stwierdzającego zmianę nazwiska). Uchylanie się od obowiązku wymiany dowodu osobistego stanowi wykroczenie, zagrożone karą ograniczenia wolności 1 miesiąca albo karą grzywny (art. 55 ust. 1 pkt 1 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych).

Jeśli drugi człon nazwiska stanowi dla Pani problem, a tak wynika z treści pytania, to zgodnie z przepisem art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. Nr 220, poz. 1414), z ważnych powodów można dokonać zmiany nazwiska, w szczególności gdy zmiana dotyczy nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka. Zmiana nazwiska może dotyczyć nazwiska noszonego aktualnie lub nazwiska rodowego (art. 7 ust. 1 ustawy), w ramach zmiany można także powrócić do noszonego uprzednio nazwiska rodowego (panieńskiego), które aktualnie stanowi pierwszy człon nazwiska. Jeśli zdecyduje się Pani wystąpić o dokonanie zmiany, to wniosek należy złożyć osobiście, ewentualnie z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 10 ust. 1 i 3 ustawy).

Gdzie należy złożyć wniosek o zmianę nazwiska?

Wniosek o zmianę nazwiska należy złożyć do kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego według miejsca stałego pobytu wnioskodawcy. Warunki, jakim musi odpowiadać wniosek, oraz dane i załączniki, jakie musi on zawierać, wskazuje przepis art. 11 ustawy, do którego ewentualnie Panią odsyłam. Informuję również, że dokonanie czynności urzędowej (wydanie decyzji) w zakresie zmiany nazwiska podlega opłacie skarbowej w wysokości 37 zł (pkt I.7 załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej – Dz. U. Nr 225, poz. 1635 ze zm.).