Zmiana wartości nieruchomości w postępowaniu o dział spadku

Zmiana wartości nieruchomości w czasie trwania postępowania o dział spadku i zniesienie współwłasności

Zgodnie z art. 6 Kodeksu „cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne”. Na mocy art. 232 w zw. z art. 13 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę.

W Państwa postępowaniu wnioskodawca twierdzi, iż kwoty spłaty powinny być ustalone według wyceny sporządzonej 3 lata temu, na dowód wysokości żądanych kwot spłaty przedstawia zatem przedmiotową opinię. Skoro zatem Państwo twierdzą, iż nie jest ona właściwa, a wartość nieruchomości uległa zmianie, to co do zasady winni Państwo dowieść tej okoliczności przez powołanie nowego biegłego. Taki biegły dowiedzie także wysokości różnicy w wartości, czego w inny sposób nie moglibyście Państwo wykazać. Samo bowiem twierdzenie, że wartość nieruchomości spadła, bez wyraźnego wskazania jej aktualnej wartości, jest twierdzeniem zbyt ogólnym, a fakty powszechnie znane nie mogą wskazać, o jaką kwotę zmieniła się wartość tej konkretnej nieruchomości. Ustalenie wartości rynkowej nieruchomości wymaga wiadomości specjalnych (por. art. 278 Kodeksu postępowania cywilnego).

Uaktualnienie operatu szacunkowego w postępowaniu o dział spadku

Co jednak bardzo istotne, w przedmiotowym przypadku dowód z aktualizacji opinii powinien dopuścić sam sąd, bowiem zgodnie z art. 156 ustawy o gospodarce nieruchomościami:

„3. Operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, przez okres 12 miesięcy od daty jego sporządzenia, chyba że wystąpiły zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, o których mowa w art. 154.

4. Operat szacunkowy może być wykorzystywany po upływie okresu, o którym mowa w ust. 3, po potwierdzeniu jego aktualności przez rzeczoznawcę majątkowego. Potwierdzenie aktualności operatu następuje przez umieszczenie stosownej klauzuli w operacie szacunkowym przez rzeczoznawcę, który go sporządził”.

To, czy zaistniała konieczność potwierdzenia operatu, zależy nie tylko od upływu terminu, ale także od zbadania, czy nie zaistniały okoliczności wymagające potwierdzenia aktualności (post. SN z 20.5.2010 r., sygn. akt V CSK 13/10, OSNC 2011, Nr 1, poz. 9). W przypadku, gdyby wartość nieruchomości była aktualna, biegły stwierdzi to, tylko umieszczając tzw. klauzulę aktualizacyjną. Orzeczenie na podstawie operatu nieaktualnego może być skuteczną podstawą złożenia apelacji.

Na mocy art. 520 Kodeksu postępowania cywilnego regulującego zasady ponoszenia kosztów postępowania w postępowaniu nieprocesowym:

„§ 1. Każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

§ 2. Jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników.

§ 3. Jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio, jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie”.

Zatem co do zasady uczestnik ponosi koszty związane z jego działaniem lub czynnościami sądu, które zostały podjęte w jego interesie (por. Rejdak, Komentarz do art. 520 KPC, red. Piasecki).  

Obciążenie stron postępowania o dział spadku i zniesienie współwłasności kosztami aktualizacji operatu szacunkowego nieruchomości

„W tzw. sprawach działowych, do jakich należą sprawy o podział majątku wspólnego, nie zachodzi sprzeczność interesów, niezależnie od tego, jaki dana strona zgłasza wniosek co do sposobu podziału i jakie stanowisko zajmuje w sprawie. W takich postępowaniach strony są również w równym stopniu zainteresowane wynikiem postępowania, a ich interesy w zasadzie są wspólne, gdyż polegają na wyjściu ze stanu wspólności” (post. SN z 9.8.2012 r., sygn. akt V CZ 30/12). Wobec tego w postępowaniu działowym stosuje się ogólne reguły rozdziału kosztów procesu określone w art. 520 § 1.

W Państwa postępowaniu, gdyby sąd z urzędu dopuścił dowód z opinii aktualizacyjnej, jego kosztami powinni być obciążeni wszyscy uczestnicy i wnioskodawca (ustalenie właściwej wartości leży w interesie wszystkich). Gdyby zrobili to tylko Państwo jako uczestnicy, mogą Państwo podnosić, że w taki sam sposób powinny być rozdzielone koszty, tj. na wszystkich – wnioskodawcę i uczestników – z tej samej przyczyny, którą podałam powyżej.

Podsumowując, opinia aktualizacyjna w postępowaniu powinna być przeprowadzona – jeśli nie zawnioskują o ten dowód Państwo, sąd powinien go dopuścić z urzędu. W jednym i drugim przypadku kosztami opinii powinni być obciążeni wszyscy uczestnicy. Nie ma podstaw do składania takiego wniosku, jaki sformułował Pan w pytaniu.