Zmiana proporcji udziałów w spółce cywilnej

Udział w zyskach w spółce cywilnej

Umowa spółki cywilnej powinna być zawarta w formie pisemnej. Stosownie do Kodeksu cywilnego:

„Art. 867. § 1. Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.

§ 2.Ustalony w umowie stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się w razie wątpliwości także do udziału w stratach”.

Z przepisu tego wynikają proste zasady:

• umową spółki wspólnik nie może być wyłączony od udziału w zyskach,

• w umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach,

• w umowie spółki można zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach.

Cytowany przepis operuje pojęciem „udział w zyskach”, a udział w zyskach ustalany jest w umowie spółki. Jeżeli umowa nic na ten temat nie mówi – wtedy uznaje się, że udział w zyskach poszczególnych wspólników jest równy. Możliwa jest ich zmiana w dowolnej chwili. O zmianie tej decydują sami wspólnicy w drodze:

1. zmiany umowy spółki lub

2. uchwały wspólników.

Zmiana w udziale w zyskach wspólników spółki cywilnej

Forma zmiany proporcji zależy od postanowień zawartych w umowie spółki. Aneks i uchwałę należy sporządzić w formie pisemnej.

Jeżeli umowa spółki nie zawiera postanowień w przedmiocie trybu głosowania nad uchwałami, to uchwały w takim przypadku muszą być podejmowane jednomyślnie.

Niestety – zmiana udziałów w zyskach i stratach nie może nastąpić z datą wsteczną. Nastąpi to w dacie wskazanej w zakresie (uchwale) lub z dniem podpisania aneksu lub podjęcia uchwały. Jeżeli już do umowy wprowadzano odmienne od kodeksowych zasady ustalania udziału w zyskach, to obowiązują one od dnia wprowadzenia i na przyszłość (nie obowiązują wstecz).

Aktualizacja danych spółki cywilnej

Najkorzystniejsze rozwiązanie , to – jak mniemam – związane z jak najmniejszymi obowiązkami oraz podatkami. Spółka cywilna, jako podatnik niebędący osobą fizyczną, podlega obowiązkowi wpisu do ewidencji i identyfikacji podatników i płatników we właściwym urzędzie skarbowym. Zgłoszenie identyfikacyjne zawiera w szczególności pełną i skróconą nazwę (firmę), formę administracyjno-prawną, adres siedziby, numer identyfikacyjny REGON, organ rejestrowy lub ewidencyjny i numer nadany przez ten organ, wykaz rachunków bankowych, adres miejsca przechowywania dokumentacji rachunkowej, przedmiot wykonywanej działalności, a w przypadku spółek cywilnych także dane dotyczące wspólników.

W przypadku zmiany danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym na podatniku ciąży tzw. obowiązek aktualizacyjny. Polega on na dokonaniu zgłoszenia aktualizacyjnego do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Zatem w przypadku zmiany proporcji udziałów w spółce cywilnej należy dokonać także aktualizacji danych na odpowiednim formularzu w terminie nie późniejszym niż 30 dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana proporcji udziałów.

Zmiana proporcji udziałów w spółce cywilnej nie jest informacją podlegającą ujawnieniu ani w urzędzie statystycznym, ani też w centralnej ewidencji działalności gospodarczej. Spółki cywilne mogą prowadzić księgę przychodów i rozchodów.

Spis z natury przy zmianie proporcji udziałów

W razie zmiany proporcji udziałów wspólników w księdze przychodów i rozchodów należy sporządzić spis z natury towarów handlowych, materiałów podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów. Jeżeli zatem zamierzają Państwo dokonać zmiany proporcji udziałów w spółce cywilnej, to na dzień zmiany proporcji tych udziałów z: 1) 50%, 2) 50% na: 1) 49%, 2) 95% i 3) 5% należy sporządzić spis z natury.

O zamiarze sporządzenia spisu z natury, w przypadku zmiany proporcji udziałów w spółce cywilnej, w terminie innym niż na dzień 1 stycznia i 31 grudnia, należy zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Zawiadomienia należy dokonać w terminie co najmniej siedmiu dni przed datą sporządzenia tego spisu. Jeżeli Państwo zamierzają zmienić proporcję udziałów w spółce na dzień 31 grudnia 218 r. lub na dzień 1 stycznia 2019 r., to nie muszą Państwo zawiadamiać właściwego naczelnika urzędu skarbowego o zamiarze sporządzenia spisu z natury.

Udział wspólników w zyskach i stratach jest dowolny – co pozwala na nierówne jego ustalenie. Wspólnicy mogą uzgodnić, że inny będzie ich udział w zyskach, a inny w stratach spółki, ale mogą także udziały te wyrazić w sposób inny niż procentowy, np. poprzez stworzenie algorytmu wyceny pracy wspólników w spółce. Niedopuszczalne jest jedynie wyłączenie wspólnika od udziału w zysku.

Organy podatkowe nie mogą kwestionować ustaleń co do podziału zysku i uczestnictwa w stracie

Mając zatem to na uwadze, organy podatkowe nie mogą w żadnym momencie kwestionować przyjętych w umowie spółki cywilnej ustaleń dotyczących podziału zysku oraz uczestnictwa w stracie, a co za tym idzie – wysokości ustalonych na ich podstawie dochodu, przychodu, kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, zwolnień i ulg podatkowych oraz obniżenia dochodu, podstawy opodatkowania lub podatku. Brak jest unormowań w ustawach podatkowych, które umożliwiałyby organom podatkowym podważanie tych ustaleń.

PCC a zmiana umowy spółki

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlega m.in. umowa spółki i jej zmiany, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania tym podatkiem, z zastrzeżeniem art. 1 ust. 3 pkt 4 ustawy o PCC. W świetle aktualnego brzmienia art. 1 ust. 3 pkt 1 ustawy o PCC – w przypadku umowy spółki osobowej za zmianę umowy uważa się wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki, pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika, dopłaty oraz oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania. Niewystąpienie wskazanych działań powoduje, że zmiana umowy spółki bez zwiększenia jej majątku nie podlega podatkowi PCC.

Podatek dochodowy za zmiana umowy spółki

Zgodnie z art. 5b ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych „jeżeli pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzi spółka niemająca osobowości prawnej, przychody wspólnika z udziału w takiej spółce, określone na podstawie art. 8 ust. 1, uznaje się za przychody ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3”. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych „przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali”.

Wielkość przychodu przypadającego na podatnika (wspólnika spółki) określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku. Taką samą zasadę należy zastosować przy określaniu kosztów uzyskania przychodu, zysków i strat przypadających na wspólnika. Dochód osiągnięty z tytułu udziału w spółce cywilnej stanowi dla jej wspólnika – osoby fizycznej – dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej, podlegający co do zasady opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Dochód każdego ze wspólników, rozumiany jako udział w zyskach spółki cywilnej, powinien być systematycznie opodatkowywany w ciągu roku. W tym zakresie nie ma znaczenia, czy zysk wypracowany przez spółkę cywilną został wypłacony wspólnikom.

Zmiana proporcji praw wspólników do udziału w zysku spółki cywilnej musi zostać uwzględniona także w rozliczeniu podatku dochodowego poszczególnych wspólników. Zaczynając od dnia wejścia w życie uchwały o zmianie udziałów lub aneksu do umowy spółki, wspólnicy powinni obliczać swój dochód, uwzględniając zmieniony procent przypadających na nich przychodów i kosztów ich uzyskania.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 i 2 oraz art. 44 ust. 1, ust. 3f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych „zmiany w umowie spółki osobowej dotyczące zmiany udziałów wspólników w dochodach i stratach spółki, obowiązują od momentu wyrażenia przez wszystkich wspólników spółki zgody na dokonanie określonych zmian i wywołują one skutki na przyszłość, co oznacza, że przychody osiągnięte po tym dniu, jak również ponoszone koszty powinny być rozliczone przez wspólników według nowych proporcji”. Zmiany w umowie spółki osobowej dotyczące zmiany udziałów wspólników w dochodach i stratach spółki nie mogą stanowić podstawy do określenia za wcześniejsze okresy, w których zaliczki były regulowane zgodnie z obowiązującą w tym okresie proporcją odsetek za ich nieterminowe regulowanie usprawiedliwiając wydanie decyzji w oparciu o przepisy art. 52 § 1 i 2, art. 53 § 1 i 2 oraz art. 53a Ordynacji podatkowej.

„Na gruncie podatku dochodowego podatnikami są wspólnicy spółki cywilnej, a nie sama spółka cywilna. W rezultacie zgodnie z obowiązującymi regulacjami, jeżeli spółka prowadzi działalność gospodarczą, to przychody osób fizycznych (wspólników), osiągane z tytułu udziału w takiej spółce, uznaje się za przychody ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3, czyli z pozarolniczej działalności gospodarczej. Tak wynika z art. 5b ust. 2.

Opodatkowanie przychodu wspólników z udziału w spółce

Sposób ustalenia przychodów poszczególnych wspólników z udziału w spółce niebędącej osobą prawną określa art. 8 ust. 1 updof. Stanowi on, że u każdego wspólnika przychody z udziału w takiej spółce określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału). W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe. Ta sama zasada ma odpowiednie zastosowanie do rozliczania kosztów uzyskania przychodów oraz wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów i strat (art. 8 ust. 2 pkt 1 updof).

Tym samym należy stwierdzić, że zmiany osobowe oraz zmiany w strukturze udziałów poszczególnych wspólników w zyskach spółki cywilnej, wpływają na sposób rozliczenia podatku dochodowego.

Z tytułu udziału w spółce cywilnej każdy wspólnik oblicza odrębnie swój dochód (stratę), biorąc pod uwagę wielkość przysługującego mu udziału w zyskach tej spółki. Do obowiązków wspólników należy również obliczenie i wpłacenie podatku (a w trakcie roku - zaliczki na podatek). Podstawą obliczenia dochodu są zapisy dokonane w ewidencji księgowej prowadzonej przez spółkę cywilną.

Jeżeli spółka cywilna prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, dochodem z działalności gospodarczej stanowiącym podstawę obliczenia zaliczki jest różnica pomiędzy wynikającym z tej księgi przychodem a kosztami jego uzyskania. Jednak w przypadku gdy na koniec miesiąca zostanie sporządzony remanent towarów, surowców i materiałów pomocniczych, dochód ustala się w sposób opisany w art. 24 ust. 2 updof, tj. z uwzględnieniem różnic remanentowych.

Oznacza to, że dochodem jest różnica pomiędzy przychodem w rozumieniu art. 14 updof a kosztami uzyskania:

• powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego, jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego, lub

• pomniejszona o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego, jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.

Tak więc sporządzenie spisu z natury na koniec miesiąca ma wpływ na sposób obliczenia zaliczki na podatek.

Dochód skorygowany o różnice remanentowe w sposób określony w art. 24 ust. 2 updof stanowi u wspólników spółki cywilnej podstawę obliczenia podatku należnego za rok podatkowy. Co ważne, przy obliczaniu rocznego dochodu nie uwzględnia się już spisów z natury sporządzanych w trakcie roku podatkowego” (http://www.vademecumpodatnika.pl).

Zmiana umowy spółki nie powoduje żadnych obowiązków w zakresie podatku VAT po stronie wspólników oraz spółki.