Zlikwidowanie służebności przejazdu

Kiedy następuje ustanie służebności przechodu i przejazdu?

Ustanie służebności następuje:

1. wskutek jej niewykonywania przez 10 lat (art. 293 Kodeksu cywilnego). W przypadku służebności czynnej będzie to oznaczać brak korzystania z nieruchomości sąsiedniej. W literaturze panuje spór, czy w ten sposób może wygasnąć służebność drogi koniecznej. Zgodnie z dominującym poglądem, służebność drogi koniecznej utrzymuje się tak długo, jak istnieją przesłanki jej ustanowienia, gdyż zastosowanie art. 293 Kodeksu cywilnego byłoby sprzeczne z istotą tego rodzaju służebności. Należy jednak wskazać, iż niewykonywanie przez 10 lat służebności drogi koniecznej najczęściej świadczyć będzie o tym, że utraciła ona dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. W konsekwencji właściciel nieruchomości obciążonej może wówczas wystąpić o zniesienie takiej służebności na podstawie art. 295 Kodeksu cywilnego.
2. wskutek zniesienia służebności na żądanie właściciela nieruchomości obciążonej:
• za wynagrodzeniem, jeśli służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa wskutek zmiany stosunków, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Zmiana stosunków musi mieć charakter obiektywny i to ona właśnie ma spowodować szczególną uciążliwość służebności (art. 294 K.c.). Uważa się, że przepis ten nie dotyczy służebności drogi koniecznej (S. Rudnicki „Prawo...” s. 844),
• bez wynagrodzenia, jeśli służebność utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie – art. 295 K.c. (np. gdy nieruchomość władnąca uzyskała dogodny dostęp do drogi publicznej);
3. wskutek zniesienia służebności w uchwale rady gminy o scaleniu lub podziale nieruchomości, jeśli służebność ustanowiona na nieruchomościach objętych scaleniem lub podziałem stała się zbędna do korzystania z nowo wydzielonych nieruchomości (art. 105 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami; j.t. Dz. U. 2004 r. Nr 261, poz. 2603). W praktyce będą to sytuacje podobne do objętych treścią art. 294 i 295 K.c.;
4. konfuzji, tzn. połączenia w jednej osobie własności nieruchomości władnącej i nieruchomości obciążonej;
5. działania zasady rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (czyli nabycia nieruchomości obciążonej w zaufaniu do treści księgi wieczystej, w której nie została wpisana obciążająca nieruchomość służebność;
6. upływu terminu, na jaki została ustanowiona.
   Ponadto, jeżeli służebność jest służebnością osobistą, ustaje ona także w razie:
7. śmierci uprawnionego;
8. przejścia własności nieruchomości władnącej na inną osobę niż uprawniony.

Z powyższych uwag wynika, że ustanie służebności jest pojęciem najszerszym i obejmuje każdy przypadek, kiedy służebność przestaje z jakiegokolwiek powodu istnieć. Pojęcia wygaśnięcia i zniesienia służebności odnoszą się natomiast do określonych przyczyn ustania służebności.

Wygaśnięcie służebności przejazdu

Pojęcie wygaśnięcia zarezerwowane jest dla ustania służebności:

• na skutek jej niewykonywania przez lat 10,
• na skutek tzw. konfuzji,
• działania zasady rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (na skutek zrzeczenia się służebności przez uprawnionego,
• w przypadku służebności osobistych, wygaśnięcie powoduje też śmierć uprawnionego.

Pojęcie wygaśnięcia odnosi się więc do sytuacji, kiedy ustanie następuje w wyniku sprecyzowanych w ustawie okoliczności, bez konieczności wydania orzeczenia sądu czy podejmowania jakiejś innej czynności. Zajście którejś z podanych okoliczności powoduje więc zawsze koniec istnienia danej służebności, a jeżeli dojdzie do procesu sądowego, wydany w nim wyrok jedynie stwierdzi ten stan rzeczy (będzie tzw. wyrokiem deklaratywnym).

Zniesienie służebności przejazdu

Pojęcie zniesienia dotyczy natomiast sytuacji, kiedy służebność nie jest już konieczna dla prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Chodzi tu więc w pierwszym rzędzie o powołane wyżej przypadki, gdy służebność stała się szczególnie uciążliwa wskutek zmiany stosunków lub utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. Zniesienie wymaga wówczas inicjatywy właściciela nieruchomości obciążonej, który może wystąpić z odpowiednim żądaniem do właściciela nieruchomości władnącej i dopiero zgoda tego ostatniego na ustanie służebności (wyrażona w jednostronnym oświadczeniu woli o zrzeczeniu się służebności lub w umowie z właścicielem nieruchomości obciążonej, co ma miejsce zwłaszcza gdy zniesienie następuje za wynagrodzeniem) lub wyrok sądu sprawiają, że służebność ustaje. Orzeczenia sądowe są wtedy konstytutywne.

Nieco inaczej jest tylko w sytuacji opisanej wyżej w pkt 3, tzn. zniesieniu służebności w uchwale rady gminy o scaleniu i podziale, gdyż nie jest wtedy wymagany jakikolwiek wniosek właścicieli nieruchomości obciążonych, analogiczna jest jednak przyczyna zniesienia, którą jest zbędność służebności do korzystania z nieruchomości władnących, jak również i to, że służebność nie ustaje z tego powodu automatycznie, tylko konieczne jest podjęcie przez radę gminy odpowiedniej uchwały.

Zwolnienie nieruchomości od służebności

Wydaje się, że bliskie pojęciu zniesienia jest też zwolnienie nieruchomości od służebności, o którym mowa w art. 290 § 1 i § 2 K.c.

Sprawy o zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności, jej wygaśnięcie i zniesienie należą zawsze do postępowania procesowego, także gdy dotyczą służebności drogi koniecznej.

Jak Pan widzi, są podstawy do zniesienia służebności.

Jeśli nieruchomość ma inny dostęp do drogi publicznej i jest możliwość wykonania zjazdu z tej drogi publicznej – sąd powinien tę służebność znieść. Oczywiście zawsze będzie to wymagało procesu sądowego, ale bez tego nic Państwo nie wskórają.