Złamanie zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim

Złamanie zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim przez pracownika sklepu 

Niestety nie mam dla Pana dobrej wiadomości. W opisanej przez Pana sytuacji sankcje grożą zarówno sprzedawcy, jak i przedsiębiorcy prowadzącemu sprzedaż alkoholu.

Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi „zabrania się sprzedaży i podawania napojów alkoholowych:

1) osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości;

2) osobom do lat 18;

3) na kredyt lub pod zastaw”.

W przypadku wątpliwości co do pełnoletności nabywcy sprzedający lub podający napoje alkoholowe uprawniony jest do żądania okazania dokumentu stwierdzającego wiek nabywcy.

Co grozi za złamanie zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim?

Ustawa przewiduje dwa rodzaje sankcji za złamanie zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim:

1. Administracyjną, ponoszoną przez przedsiębiorcę korzystającego z zezwolenia w punkcie sprzedaży, w którym doszło do naruszenia, w postaci obligatoryjnego cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych oraz niemożności ubiegania się o wydanie nowego zezwolenia przez okres lat 3 od jego cofnięcia (por. art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a oraz ust. 11 ustawy).
2. Karną, którą ponosi osoba winna dokonania sprzedaży (sprzedawca) oraz przedsiębiorca prowadzący punkt, w którym doszło do naruszenia w zakresie niedopełnienia przez niego nadzoru. Karą za popełnienie omawianego występku jest grzywna; ustawa przewiduje ponadto możliwość nałożenia środków karnych w postaci zakazu prowadzenia działalności objętej zezwoleniem lub przepadku napojów alkoholowych (por. art. 43 ustawy).

Odnośnie kary za złamanie zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim dla sprzedawcy to oczywiście w kwestii tej nie ma żadnej wątpliwości. Kara ta wynika z art. 43 ustawy, zgodnie z którym „kto sprzedaje lub podaje napoje alkoholowe w wypadkach, kiedy jest to zabronione, albo bez wymaganego zezwolenia lub wbrew jego warunkom, podlega grzywnie”. Grzywna wynosi od 100 do 720 000 zł. Przy ustalaniu wysokości grzywny bierze się pod uwagę dochody sprawcy przestępstwa, jego sytuację rodzinną, majątkową, możliwości zarobkowe oraz stopień winy.

Tej samej karze podlega kierownik danej instytucji, który nie nadzoruje swoich pracowników i przez to dopuszcza do popełnienia przestępstwa.

W przypadku sprzedawcy wysokość grzywny będzie oscylowała w dolnej granicy. Natomiast kierownikowi należy udowodnić, że nie nadzorował pracowników. Dotyczy to także właściciela, jeśli jest bezpośrednim przełożonym sprzedawcy.

Pisze Pan, że poinformował sprzedawcę o zakazie. Tę okoliczność należy udowodnić, aby zdjąć z siebie odpowiedzialność karną. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2002 r. (sygn. akt IV KKN 667/99) „niedopełnienie obowiązku polega na zaniechaniu podjęcia takich czynności, które w danej sytuacji faktycznej, zgodnie z obowiązującymi przepisami i regułami postępowania, należało podjąć”. W celu uniknięcia odpowiedzialności karnej w postaci kary grzywny właściciel musiałby wykazać, że informacja zawarta została w regulaminie pracy, z którym pracownik się zapoznał lub została wpisana do informacji o prawach i obowiązkach pracownika.

Kara administracyjna związana z zakazem sprzedaży alkoholu nieletnim

O wiele gorsze konsekwencje dla właściciela punktu sprzedaży ma niestety kara administracyjna związana z zakazem sprzedaży alkoholu nieletnim. W przypadku wykrycia przez policję sprzedaży alkoholu nieletnim zawsze musi ona zawiadomić o tym fakcie organ wydające zezwolenie na obrót alkoholem. Zgodnie z art. 18 ust. 10 ustawy o przeciwdziałaniu alkoholizmowi organ zezwalający cofa zezwolenie w przypadku nieprzestrzegania określonych w ustawie zasad sprzedaży napojów alkoholowych, a w szczególności sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom nieletnim, nietrzeźwym, na kredyt lub pod zastaw. W doktrynie i w orzecznictwie uważa się, że już jednorazowa sprzedaż alkoholu z naruszeniem tego zakazu obliguje organ, czyli wójta lub burmistrza, do cofnięcia zezwolenia.

Jeśli zatem w opisanym przez Pana przypadku patrol policji przekaże swoją notatkę do urzędu gminy, to organ wykonawczy gminy będzie zmuszony cofnąć zezwolenie. Przedsiębiorca, któremu cofnięto zezwolenie, może wystąpić z wnioskiem o ponowne wydanie zezwolenia nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o jego cofnięciu.

Jednorazowa sprzedaż alkoholu nieletnim

Wyroki sądów administracyjnych wielokrotnie dotyczyły kwestii jednorazowej sprzedaży alkoholu nieletnim. Za każdym razem konkluzja wywodów sądu była jedna: „przepis art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. 2007 r. Nr 70 poz. 473 ze zm.) może mieć zastosowanie nawet w wypadku jednorazowego naruszenia jednego z zakazów, o których mowa w art. 15 ust. 1 tej ustawy” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 maja 2009 r., sygn. akt II GSK 924/08 ).

W innym wyroku czytamy:

„Jednorazowa sprzedaż napoju alkoholowego osobie poniżej 18 roku życia jest wystarczającą i uzasadnioną przyczyną do zastosowania sankcji w postaci cofnięcia zezwolenia na obrót takimi napojami. Gdyby zamiarem ustawodawcy było uznanie za przesłankę cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych jedynie wielokrotnych aktów naruszeń zakazu sprzedaży tych napojów osobom nieletnim to wprowadziłby w art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a regulację analogiczną do pkt 3 tego przepisu, który stanowi, że zezwolenie cofa się w przypadku powtarzającego się co najmniej dwukrotnie, w okresie 6 miesięcy, w miejscu sprzedaży lub w najbliższej okolicy, zakłócania porządku publicznego w związku ze sprzedażą alkoholu przez dany punkt sprzedaży” (wyrok NSA z dnia 6 lutego 2009 r., sygn. akt II GSK 712/08).

Oczywiście taka interpretacja przepisów oraz surowość sankcji wzbudziła sprzeciw. W związku z tym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym: czy art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr  47, poz. 1231 ze zm.) w zakresie, w jakim wyklucza możliwość skutecznego powołania się przez przedsiębiorcę na wypełnienie przez niego wszystkich obowiązków mających na celu zapewnienie przestrzegania określonych w ustawie zasad sprzedaży napojów alkoholowych, jest zgodny z art. 22 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Cofnięcie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 5 kwietnia 2011 r. (sygn. akt P 26/09) stwierdził, że przepis jest zgodny z Konstytucją. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego „przyjęcie administracyjnej odpowiedzialności przedsiębiorcy w postaci obligatoryjnego cofnięcia zezwolenia udzielonego na sprzedaż napojów alkoholowych w sytuacji, gdy osobą bezpośrednio odpowiedzialną za jednostkową sprzedaż alkoholu był pracownik przedsiębiorcy, skazany za to przez sąd karny na karę grzywny, nie jest nadmierną ingerencją w konstytucyjną zasadę swobody prowadzenia działalności gospodarczej”. Obiektywna i oderwana od przesłanki zawinienia przedsiębiorcy sankcja administracyjna w postaci obligatoryjnego cofnięcia zezwolenia na sprzedaż alkoholu podanego nieletniemu przez pracownika zatrudnionego przez tego przedsiębiorcę, jest środkiem dolegliwym, nieuchronnym i z punktu widzenia skuteczności efektywnym dla osiągnięcia założonego celu. Zapobiega bowiem powtórzeniom naruszenia ustawy w punkcie sprzedaży objętym zezwoleniem oraz działa prewencyjnie na innych przedsiębiorców. Jednak w ocenie Trybunału Konstytucyjnego wprowadzenie innych, mniej dolegliwych środków prawnych czyniłoby ustawowy zakaz nieskutecznym z uwagi na dużą dochodowość sprzedaży napojów alkoholowych. Wprowadzenie zaś sankcji dopiero w razie notoryczności naruszenia ustawy lub przy wykazaniu zawinienia przedsiębiorcy podważałoby sens ustawowego zakazu i oznaczałoby w efekcie zwolnienie przedsiębiorcy z odpowiedzialności za naruszenie ustawy dokonywane przez jego pracowników.

Jak zatem wynika z przedstawionych wyżej przepisów i orzecznictwa, w opisanym przez Pana przypadku zarówno sprzedawca, jak i właściciel nadzorujący jego pracę (o ile nie dopełnił obowiązków związanych z nadzorem) mogą zostać skazani na karę grzywny w wysokości od 100 zł do 720 000 zł za złamanie zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim. Ponadto ustawa przewiduje karę administracyjną w postaci obligatoryjnego cofnięcia zezwolenia na sprzedaż alkoholu dla przedsiębiorcy.