Zgoda na rozebranie starego nagrobka i postawienie nowego

Prawo do grobu ma złożony charakter 

Już na wstępie muszę uprzedzić, że niestety sprawa nie jest tak prosta. Otóż prawo do grobu ma złożony charakter. Co więcej, nie istnieje legalna definicja tego prawa, a jego treść oraz znaczenie zostały ukształtowane przez judykaturę i doktrynę. Wśród uprawnień składających się na treść tego prawa do grobu wskazać należy w szczególności na uprawnienia do urządzenia pogrzebu oraz nagrobka i decydowania o jego wystroju, załatwiania spraw z zarządem cmentarza, ochrony przed naruszeniami, składania wieńców, palenia zniczy, decydowania lub współdecydowania o przeznaczeniu wolnych miejsc w grobie dla pochowania dalszych zmarłych. Na prawo do grobu składają się zatem zarówno uprawnienia o charakterze osobistym, jak i majątkowym.

Prawo do grobu w orzecznictwie Sądu Najwyższego

Szczegółowo omówił tę problematykę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 grudnia 2010 r. I CSK 66/10). Oto fragment tego orzeczenia: „Elementy osobiste prawa do grobu mają charakter przeważający i są związane z określoną osobą; jako prawa osobiste są niezbywalne i niedziedziczne. Z tego względu w zasadzie prawo do grobu jest tylko jednym z samoistnych praw majątkowych, co do którego nie ma zakazu ustawowego jego zbywalności ani wyłączenia od dziedziczenia tylko wtedy, gdy miejsce na cmentarzu zostało nabyte i grób został urządzony przez osobę pozostającą przy życiu i jest wolny, tj. nikt nie został w nim pochowany. Jeżeli natomiast w grobie spoczywają już zwłoki określonej osoby uprawnionej do pochowania, to na skutek pochówku następuje zdominowanie uprawnień niemajątkowych i w związku z czym dopuszczalność rozporządzenia prawem do grobu wygasa. Z tą chwilą nie jest już możliwe rozdzielenie uprawnień majątkowych od osobistych i z tego względu prawa majątkowe tracą swoją odrębność w tym sensie, że nie mogą być przedmiotem wyłącznego korzystania i rozporządzania ze strony dotychczasowego ich podmiotu, a to ze względu na prawa do grobu przysługujące pozostałym uprawnionym, których źródłem jest fakt powiązań rodzinnych z osobą pochowaną w grobie.”

Nie ukrywam, że brak precyzyjnych regulacji w kwestii prawa do grobu jest problemem nie od dziś. W uchwale Sądu Najwyższego z 2 grudnia 1994 r. (III CZP 155/94, OSNC 1995, nr 3, poz. 52) czytamy: „przede wszystkim zauważyć należy, że pomimo używanego w doktrynie i orzecznictwie sformułowania »prawo do grobu«, w obowiązującym obecnie stanie prawnym nie występuje nazwane w ten sposób prawo, które mogłoby być rozumiane jako uregulowane przez przepisy prawa cywilnego prawo podmiotowe, obejmujące określoną sferę uprawnień. W rzeczywistości to pojęcie obejmuje różne uprawnienia o całkowicie odmiennym charakterze, a mianowicie mające charakter majątkowy lub niemajątkowy, ewentualnie można też mówić w konkretnych wypadkach o przewadze któregoś z tych elementów.”

Drobne naprawy lub konserwacja grobu traktowane jako czynności zachowawcze

Zgodnie z art. 209 Kodeksu cywilnego (K.c.): każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Przepis ten pozwala dokonać współwłaścicielom określonej czynności (zwanej czynnością zachowawczą) bez zgody pozostałych współwłaścicieli. Czynności zachowawcze to np. drobne naprawy lub konserwacja rzeczy wspólnej (M. Uliasz, Czynności zachowawcze (art. 209 K.c.) w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Przegląd Sądowy” 2004/4/75).

Podobną sprawą zajmował się Sąd Apelacyjny w Lublinie (sygn. I ACa 16/09):

Brak zgody uprawnionych co do grobu może rozstrzygnąć sąd

Co do zasady w zakresie czynności dotyczących grobu (przebudowy nagrobka) powinni zadecydować bliscy w porozumieniu, a jeśli nie ma możliwości porozumienia – należy złożyć wniosek do sądu, który rozstrzygnie w trybie postępowania nieprocesowego o tym, kto ma prawo być pochowany w rodzinnym grobie.

Zatem w przypadku sporu pomiędzy współuprawnionymi do grobu o dokonanie czynności dotyczącej tego grobu decyduje sąd.

Podsumowując: pochowanie zwłok i rozebranie nagrobka to taka sama czynność dotycząca dyspozycji grobem. Jeśli więc wszystkie osoby posiadające prawo do tych dwóch grobów wyrażą zgodę na zmianę, czyli postawienie w miejsce dwóch jednego nagrobka, to może Pani działać.