Zbyt duże zużycie paliwa przez pracowników

Obciążenie pracownika kosztami zbyt dużego zużycia paliwa

W zasadzie pracodawca ma bardzo ograniczone możliwości obciążenia pracownika kosztami „rzekomo przepalonego paliwa” (za zbyt duże zużycie paliwa).

W art. 114 i art. 115 Kodeksu pracy wskazane zostały przesłanki odpowiedzialności materialnej pracownika. Tymi przesłankami są:

• powstanie szkody w majątku pracodawcy,
• niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych,
• wina pracownika,
• normalny (adekwatny) związek przyczynowy między działaniem pracownika a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków pracowniczych (zgodnie z art. 115 pracownik odpowiada tylko za normalne następstwa swojego działania lub zaniechania).

Przesłanką odpowiedzialności materialnej jest ponadto bezprawność działania lub zaniechania pracownika.

Bezprawność działania lub zaniechania pracownika

Nie wymienia wprawdzie tej przesłanki, ale wynika ona z przesłanki winy. Zawinione może być bowiem tylko takie działanie lub zaniechanie, które jest bezprawne. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych nie może być utożsamiane z bezprawnością zachowania pracownika. Może ono być zarówno skutkiem zachowania się pracownika, jak i wynikać z przyczyn od niego niezależnych, np. siły wyższej, działania osoby trzeciej, przypadku. Ponadto w pewnych sytuacjach, w których niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych jest skutkiem zachowania się pracownika, bezprawność ulega wyłączeniu. W art. 117 § 2 została wyłączona bezprawność zachowania się pracownika działającego w granicach dopuszczalnego ryzyka. W prawie pracy ma też odpowiednie zastosowanie art. 424 Kodeksu cywilnego, który wyłącza bezprawność działania podjętego w stanie wyższej konieczności. Działanie w stanie wyższej konieczności obejmuje zniszczenie lub uszkodzenie cudzej rzeczy albo zabicie lub zranienie cudzego zwierzęcia w celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, jeżeli działający sam niebezpieczeństwa nie wywołał i niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec, a ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze od dobra naruszonego. W zobowiązaniach umownych działanie w stanie wyższej konieczności może więc wystąpić tylko wyjątkowo. Bezprawność działania uchyla także zgoda poszkodowanego na podjęcie przez sprawcę szkody określonego działania.

Bezprawność działania lub zaniechania pracownika należy rozumieć jako naruszenie obiektywnych reguł staranności wymaganej przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych.

Potrącenie z wynagrodzenia kosztów paliwa

Muszą więc zaistnieć wyżej określone przesłanki, aby pracodawca mógł obciążyć pracownika kosztami paliwa. Wiem z doświadczenia, że wiele firm wykorzystuje niewiedzę pracowników i potrąca im z wynagrodzenia te fikcyjnie wygenerowane należności za teoretycznie zbyt duże zużycie paliwa.

Jest oczywiste dla laika, że samochód w lato spala inną ilość paliwa niż w zimę, inną w korkach, inna w trasie, inną na mieście. Każde obciążenie, niedopompowanie opon i inne czynniki (np. jakość paliwa) wpływają na spalanie (na duże zużycie paliwa).

Pracodawca mógłby podpisać z pracownikami umowy, na mocy których zobowiązaliby się do pokrywania różnić w paliwie, ale obawiam, się – i słusznie – że nikt tego nie podpisze.

Generalną zasadą jest, że pracodawca, aby mógł obciążyć pracownika jakąkolwiek odpowiedzialnością materialną, musi mieć zgodę tego pracownika na potrącenie z pensji ewentualnie lub posiadać wyrok sądowy określający wysokość zobowiązania.

Jakiekolwiek niewypłacenie w terminie pensji pracownikowi czy też jej części stanowi ciężkie naruszenie obowiązków przez pracodawcę i może skutkować nawet odpowiedzialnością za wykroczenie.

Reasumując – pracodawca nie może odciąć z wynagrodzenia pracownika dobrowolnie żadnych należności za paliwo, chyba że pracownik wyrazi zgodę. W przeciwnym wypadku pracodawca ma obowiązek skierować sprawę do sądu, aby uzyskać stosowne zobowiązanie.