Przekazanie udziału w spadku w formie darowizny

Poniżej opisujemy problem klienta który zwrócił się do nas o pomoc: "Czy po otrzymaniu prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku jeden ze spadkobierców może zbyć swój udział, w formie darowizny, dla pozostałych spadkobierców oraz czy zbycie udziału może nastąpić przed zawarciem umowy o dział spadku? Jak określić udziały spadkobierców w umowie o dział spadku, jeśli przykładowo jest 3 spadkobierców i jeden spadkobierca zbywa swoje udziały w spadku? Czy w umowie o dział spadku można ująć, że spadkobiercy posiadają po 1/2 udziału w spadku?"

Zbycie udziałów w spadku na rzecz pozostałych spadkobierców

Poniżej wyjaśniam kwestie związane ze zbyciem udziału w spadku.

Po wydaniu przez sąd spadkowy prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku przez określoną grupę spadkobierców, na mocy art. 1035 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.), powstaje pomiędzy wszystkimi spadkobiercami współwłasność w częściach ułamkowych. Własność stanowi cała masa spadkowa.

Każdy ze spadkobierców posiada udział w masie spadkowej, nieodpowiadający wprost poszczególnym składnikom majątkowym spadku.

Regułą ogólną dla rozporządzania udziałem jest art. 198 K.c., zgodnie z którym „każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli”. Przepisu tego nie można jednak stosować wprost wobec udziału spadkowego.

W tym przypadku, wobec obrotu udziałami, Kodeks cywilny wprowadza bardziej zaostrzone reguły.

Kiedy spadkobierca może rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku?

Zgodnie z art. 1036 K.c. „spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. W braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku”.

Jeżeli zgodnie z przytoczonym stanem faktycznym udział w spadku ma przypaść pozostałym dwóm spadkobiercom w równych częściach, to po otrzymaniu od nich zgody, trzeci spadkobierca jest w pełni uprawniony do przekazania swojego udziału w formie darowizny bądź sprzedaży.

Po dokonaniu na rzecz każdego z dwóch pozostałych spadkodawców przekazania własności swojego udziału w wysokości 1/3 majątku spadkowego każdy z dwóch pozostałych spadkodawców stanie się posiadaczem 3/6 majątku spadkowego, a tym samym będą oni posiadaczami 1/2 majątku spadkowego.

Przekazanie udziałów w spadku w formie darowizny

Ten finalny stan rzeczy można przedstawić w umowie o dział spadku. Dla potwierdzenia wielkości udziału każdego z pozostałych spadkodawców należałoby w umowie o dział spadku wskazać drogę kształtowania się udziałów (przekazanie udziału jednego ze spadkobierców na dwóch pozostałych) oraz dołączyć jako dowód kopię umowy darowizny.

W tym miejscu pragnę przypomnieć, że jeżeli Państwa wolą jest przekazanie udziału w formie darowizny, to muszą się Państwo liczyć z faktem, że z mocy prawa jest ona opodatkowana, o ile w myśl ustawy o podatku od spadków i darowizn nie są Państwo zaliczeni do grupy zwolnionej z płatności.

Ustawa przewiduje szerokie spectrum podmiotów i sytuacji, w których brak jest konieczności uiszczania stosownego podatku.

Zwolnienie od podatku od spadków i darowizn

Należy zwrócić uwagę na dyspozycję art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym „zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-8 i ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz
2. udokumentują – w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym”.

Jeżeli darczyńca i obdarowani nie spełniają powyższego warunku lub innych przesłanek zwalniających od opodatkowania, po dokonaniu darowizny konieczne będzie uiszczenie stosownego podatku.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207