Zbycie udziałów w spółce z o.o. a weksel do kredytu

Czy zbycie udziałów w spółce z o.o. oznacza również przeniesienie na nabywcę udziałów zobowiązań typu weksel?

Jak rozumiem, spółka z o.o. zaciągnęła kredyt i jako jego zabezpieczenie wystawiła weksel. Weksel został podpisany przez wspólnika – członka zarządu, który następnie opuścił spółkę i odsprzedał swoje udziały w spółce innej osobie.

Spółka z o.o., będąc osobą prawną (co oznacza, iż to spółka odpowiada swoim majątkiem za zaciągnięte zobowiązania, a nie jej wspólnicy), ma zdolność do zaciągania zobowiązań wekslowych. Spółka z o.o. działa przez swój organ – tj. zarząd spółki, którego członkowie składają w imieniu spółki oświadczenia (w tym zaciągają w jej imieniu zobowiązania) w sposób określony przez statut – który może na przykład określać, że do złożenia oświadczenia w imieniu spółki wystarczy oświadczenie jednego członka zarządu lub wymagane jest oświadczenie większej liczby członków zarządu.

Jeżeli wspólnik zaciągnął w imieniu spółki zobowiązanie wekslowe i oświadczenie to zostało złożone w sposób przewidziany przez statut, to zobowiązanie wekslowe obciąża spółkę, a nie wspólnika, który opuścił spółkę, a fakt sprzedaży udziałów i wejście ich nabywcy do spółki niczego nie zmienia.

Jeżeli wspólnik – członek zarządu podpisał weksel jako poręczyciel wekslowy (czyli spółka z o.o. jest dłużnikiem głównym zobowiązania wekslowego, a zobowiązanie to jest wzmocnione poręczeniem wspólnika) to, mimo opuszczenia spółki, nadal będzie on solidarnie odpowiedzialny ze spółką za zobowiązanie wekslowe.

Jeżeli wspólnik w celu zabezpieczenia kredytu zaciągnął zobowiązanie wekslowe nie w imieniu spółki ani jako poręczyciel wekslowy, ale w imieniu własnym, to mimo przeniesienia swoich udziałów na inna osobę to on jest nadal zobowiązany z tytułu zobowiązania wekslowego.

Generalnie w przypadku zobowiązań, zgodnie z art. 519-525 Kodeksu cywilnego istnieje możliwość zawarcia, za zgodą wierzyciela, umowy z osobą trzecią, na podstawie której osoba ta przejmuje dług. Osoba trzecia (przejmujący) wstępuje w prawa i obowiązki dłużnika, tym samym zwalniając dłużnika od świadczenia na rzecz wierzyciela. Umowa przejęcia wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa może zostać zawarta między przejmującym i dłużnikiem lub wierzycielem, byleby druga strona zobowiązana wyraziła na to zgodę. Umowa jest bezskuteczna, jeżeli przejmujący był niewypłacalny, a wierzyciel tego nie wiedział. Jest to instytucja odwrotna do instytucji przelewu wierzytelności.

Nie ma jednak możliwości przejęcia długu wynikającego ze zobowiązania wekslowego.

Zobowiązanie nabywcy udziałów w spółce do przejęcia długu wynikającego ze zobowiązania wekslowego

Chcąc, by nabywca udziałów w spółce stał się zobowiązanym z weksla w miejsce wspólnika, który zbył swoje udziały, jedynym sposobem jest wystawienie weksla przez nowego wspólnika i zwrot przez wierzyciela weksla wystawionego przez byłego wspólnika.

Z podanych przez Pana informacji rozumiem, że bank celem zabezpieczenia kredytu żąda wystawienia weksli in blanco przez spółkę oraz przez wspólników.

Jeżeli wspólnik (członek zarządu) podpisze weksel in blanco, to będzie dłużnikiem z tytułu zobowiązania wekslowego, nawet jeżeli przeniesie swoje udziały na inną osobę i w ten sposób definitywnie wyjdzie ze spółki.

Bank i wystawca weksla podpisują deklarację wekslową. Jest to umowa, która zawiera warunki, w jakich bank może wypełnić weksel ni blanco, oraz określa, w jaki sposób można wypełnić weksel (czyli do jakiej kwoty, z jaką datą płatności itd.).

Bank i wspólnik podpisujący weksel mogą w deklaracji wekslowej umówić się, że bank nie wypełni weksla wspólnika, jeżeli ten przeniesie swoje udziały na inną osobę. Na podstawie takiej umowy, jeżeli bank wypełniłby weksel i dochodziłby od wspólnika zapłaty mimo przeniesienia udziałów, ten mógłby podnieść zarzut wypełnienia weksla wbrew postanowieniom deklaracji wekslowej.

Bank nie będzie jednak zainteresowany taką deklaracją, gdyż z momentem przeniesienia przez wspólnika udziałów traciłby zabezpieczenie wekslowe. Bank mógłby zgodzić się na to, żeby potencjalny nabywca udziałów wystawił swój weksel in blanco, zaś w deklaracji wekslowej, w ramach swobody kontraktowania, bank mógłby się z nim umówić, że wypełni weksel jedynie wtedy, gdy osoba ta nabędzie udziały spółki.

Zbycie udziałów w spółce a dług wynikający ze zobowiązania wekslowego

Wspólnik zbywający udziały może również podpisać z ich nabywcą umowę zakładającą, że ten zobowiązuje się zapłacić za niego dług wynikający ze zobowiązania wekslowego.

W takiej sytuacji bank będzie mógł dalej dochodzić zobowiązania od wspólnika, który weksel wystawił, ale wspólnik po zapłaceniu za weksel miałby roszczenie regresowe w stosunku do nabywcy udziałów o zwrot tej kwoty. Podstawą takiej umowy jest przepis art. 329 Kodeksu cywilnego: „jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia, jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia”.

Jeśli chodzi o instytucję indosu, to jest to, można powiedzieć, wekslowa cesja wierzytelności. Bank będący posiadaczem weksla może go przenieść na inny podmiot (np. inny bank, firmę windykacyjną), który staje się posiadaczem weksla i może dochodzić jego zapłaty zarówno od wystawcy weksla, jak i od banku, który weksel indosował.