Zbycie przedsiębiorstwa

Zbycie przedsiębiorstwa krok po kroku

Moim zdaniem najprostszą formą zrealizowania Pańskiego zamiaru będzie dokonanie transakcji zbycia przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo

Prowadzi Pan biuro rachunkowe, które wypełnia przesłanki definicji przedsiębiorstwa z Kodeksu cywilnego (w skrócie: K.c.). Art. 55¹ K.c. stanowi, że przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Ustęp 2 tego przepisu wymienia składniki przedsiębiorstwa. Obejmuje ono w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zbycie przedsiębiorstwa

Zgodnie z art. 55² K.c. czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Oznacza to, że możliwe jest zbycie całego przedsiębiorstwa w drodze jednej czynności prawnej. Skutkiem tego jest przeniesienie wszelkich praw, które wchodzą w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych. Tak więc przedsiębiorstwo jest zbywane tzw. uno actu (jednym aktem).

Forma umowy o zbycie przedsiębiorstwa

Co do zasady, według art. 75¹ K.c.:

§ 1. Zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

§ 2. Zbycie przedsiębiorstwa należącego do osoby wpisanej do rejestru powinno być wpisane do rejestru.

W Pańskim przypadku nie mamy do czynienia z wpisaniem do rejestru przedsiębiorstw, ponieważ prowadzi Pan jednoosobową działalność gospodarczą, a Ewidencja Działalności Gospodarczej (w tej chwili CEIDG) nie jest rejestrem.

Zgodnie z art. 75¹ K.c.:

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub ustanowienia na nim użytkowania.

§ 4. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom o formie czynności prawnych dotyczących nieruchomości.

Jeśli zatem w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość, konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego. W przeciwnym razie wystarczy forma pisemnie z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Stawka notarialna za poświadczenie własnoręczności podpisu na takiej umowie wynosi1/10maksymalnej stawki, jaka należałaby się, gdyby dokument sporządzono w formie aktu notarialnego, nie więcej jednak niż 300 zł.

Przykładowo, jeśli wartość zorganizowanej części przedsiębiorstwa wynosi 500 tys. zł, to stawka notarialna za sporządzenie umowy w formie aktu notarialnego wynosiłaby 2770 zł (1010 zł + 0,4% nadwyżki powyżej kwotę 60 tys. zł), więc 1/10= 277 zł. Maksymalnie może być to 300 zł. Nie są to więc duże koszty, biorąc pod uwagę, że trzeba poświadczyć tylko dwa podpisy.

Podatek dochodowy od sprzedaży przedsiębiorstwa

Od dochodu uzyskanego ze sprzedaży majątku przedsiębiorstwa płaci Pan podatek dochodowy. Jeśli przedsiębiorstwo służy do prowadzenia działalności gospodarczej, to wówczas przychód ten należy kwalifikować jako przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej – jeśli jest Pan na podatku liniowym, to podatek wynosi 19%. Przychód z tytułu zbycia przedsiębiorstwa może Pan oczywiście pomniejszyć o koszty uzyskania przychodu (np. koszty pomocy prawnej, opłaty notarialne, koszty podróży, koszty ogłoszeń w celu znalezienia nabywcy, koszty pośredników, koszty wyceny, ekspertyzy, sporządzenia bilansu majątku przedsiębiorstwa itp.) – ponieważ będzie to po prostu ogólny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, więc i tak obniża się go o wszystkie koszty poniesione w związku z tą działalnością.

Zbycie przedsiębiorstwa nie podlega VAT. Art. 6 ustawy o VAT jest jednoznaczny:

Przepisów ustawy nie stosuje się do:

1. Transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa;
2. Czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Skoro zaś czynność ta nie podlega VAT, to w takim razie należałoby ją opodatkować podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych z 9 września 2000 r. (Dz. U. Nr 86, poz. 959) stawka podatku wyniesie 1% wartości sprzedaży (art. 7 ust. 1 lit. b). Obowiązek uiszczenia tego podatku spoczywa na kupującym.

Wartość przedsiębiorstwa

Nie jest konieczne powoływanie biegłego na okoliczność wyceny przedsiębiorstwa. Strony mogą w umowie ustalić dowolną cenę przedsiębiorstwa.

Natomiast ewentualne odstępstwa od wartości rynkowej mogą prowadzić do negatywnych konsekwencji podatkowych. Jeśli wartość zostanie zaniżona, to zaniżony zostaje podatek dochodowy oraz podatek od czynności cywilnoprawnych. Jeśli zostanie zawyżona, to z kolei nabywca ma wyższe koszty niż wynikające z rynkowej wartości przedsiębiorstwa (koszt nabycia przedsiębiorstwa stanowi oczywiście dla nabywcy prowadzącego działalność gospodarczą koszt uzyskania przychodu).

Jeśli wartość transakcji zostanie zakwestionowana przez organy podatkowe, procedura jest taka, jak w przypadku innych składników majątku. Jeżeli cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej, przychód ten określa organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej w wysokości wartości rynkowej. Wartość rynkową określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca sprzedaży. Jeżeli cena określona w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej wezwie do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej.

W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość ustalona w ten sposób odbiega co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie, koszty opinii biegłego lub biegłych ponosi zbywający.

Jeśli zatem urząd skarbowy uzna, że wartość dokonanej sprzedaży jest znacznie zaniżona, w pierwszej kolejności wezwie do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. W odpowiedzi na to wezwanie powinien Pan opisać wszystkie okoliczności, które miały wpływ na cenę sprzedaży (np. zły stan przedsiębiorstwa, zadłużenie), należy też przedstawić dowody potwierdzające te okoliczności. Jeśli organ podatkowy nie uzna tych wyjaśnień lub dowodów, wyceny przedsiębiorstwa dokona biegły powołany przez organ podatkowy. Następnie organ podatkowy określi wartość sprzedaży z uwzględnieniem tej opinii, co oczywiście będzie miało wpływ na podatek, którego wysokość też będzie określona w decyzji. Od decyzji naczelnika urzędu skarbowego będzie się Pan mógł odwołać do dyrektora izby skarbowej, a od decyzji dyrektora przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Podobna procedura dotycząca ustalenia wartości sprzedanego przedsiębiorstwa dotyczy podatku od czynności cywilnoprawnych. Wartość rynkową na potrzeby tego podatku określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia. Jeżeli w ocenie organu podatkowego cena będzie odbiegała od wartości rynkowej, organ ten wezwie do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.

Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami* jeżeli wartość nie będzie nadal odpowiadała wartości rynkowej, organ podatkowy dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy. Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika, koszty opinii ponosi podatnik. Oczywiście od decyzji w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych przysługują takie same środki zaskarżania jak w przypadku decyzji dotyczącej podatku dochodowego. Zgodnie z obowiązującymi aktualnie przepisami do ewentualnej dopłaty podatku od czynności cywilnoprawnych jest zobowiązany nabywca.

Dodam, że obiektywna wycena tego typu przedsiębiorstwa jest kwestią niezwykle trudną i jeśli ustalona przez strony cena będzie w rozsądnych granicach, to ryzyko związane z ewentualnym kwestionowaniem transakcji nie jest zbyt duże – co innego np. w przypadku samochodów, których wartość łatwo obliczyć AUDATEX-em, czy mieszkań (wystarczy porównać ceny rynkowe podobnych mieszkań w okolicy czy nawet ceny za metr kwadratowy). W przypadku przedsiębiorstw sytuacja jest jednak zgoła odmienna – każde przedsiębiorstwo jest inne, inaczej zarządzane, ma innych klientów, inny zasięg, inne perspektywy, inną zdolność dochodową, wreszcie, przy tego typu usługach istotną wartość stanowi know-how, wyuczony warsztat pracy, czyli umiejętności intelektualne, które dość trudno wycenić.

Skutki zbycia przedsiębiorstwa

Co do umów z klientami, ta kwestia była poruszana w orzecznictwie, które niestety jest całkowicie oderwane od rzeczywistości w tej materii.

Uchwała Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2008 r. (III CZP 45/08) stanowi, że przy zawarciu umowy zbycia przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55¹ K.c. zachowują aktualność ograniczenia lub wyłączenia dopuszczalności przeniesienia poszczególnych składników tego przedsiębiorstwa wynikające z przepisów ustawy, zastrzeżenia umownego lub właściwości zobowiązania. Leasingodawca oddał w leasing dwa samochody osobie prowadzącej przedsiębiorstwo i zastrzegł sobie, że przeniesienie praw z umowy leasingu wymaga zgody leasingodawcy. Leasingobiorca przeniósł przedsiębiorstwo na nabywcę (wraz z prawami z leasingu na samochody). Sąd Najwyższy uznał, że do przejścia praw z umowy leasingu na nabywcę potrzebny jest odrębny przelew wierzytelności, za zgodą leasingodawcy.

Według wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 17 grudnia 2004 r. (I ACa 558/04) – art. 55² dotyczy tylko stosunków między zbywcą przedsiębiorstwa i nabywcą przedsiębiorstwa. Nie reguluje on ani sposobu przeniesienia, ani skutków zbycia. Przepis ten nie może stanowić podstawy pominięcia zgody osoby trzeciej (o statusie prawnym wierzyciela lub dłużnika) oznaczonego stosunku prawnego w relacji ze zbywcą przedsiębiorstwa. Makro Cash and Carry Polska SA w Warszawie zawarł z pozwanymi wspólnikami umowę najmu powierzchni użytkowej w hali Makro Cash. Pozwani przenieśli własność przedsiębiorstwa na nowo utworzoną spółkę z o.o. (w tym także prawa z umów najmu). Sąd uznał, że do przejścia praw z umowy najmu na spółkę z o.o. konieczne było odrębne porozumienie pomiędzy Makro Cash (jako wynajmującym) a spółką z o.o.

Jak rozwikłać ten problem wynikający z „nieżyciowego” stanowiska sądów? Otóż należałoby po prostu wysłać do wszystkich klientów, którzy korzystali z usług Pańskiej firmy, krótkie pismo z informacją, że świadczącym usługi od tej pory jest nabywca i np. jeśli chcą zrezygnować, to muszą wysłać oświadczenie o rozwiązaniu umowy, a jeśli tego nie zrobią w terminie dwóch dni, to uważa się, że akceptują zmianę świadczącego usługi.

Stanowisko sądów jest tym bardziej nieracjonalne, że zmiana usługodawcy zwykle polepsza, a nie pogarsza sytuację klienta. Zgodnie bowiem z art. .55⁴ nabywca przedsiębiorstwa (także jego zorganizowanej części) odpowiada solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.

Oznacza to, że za wszelkie zobowiązania Pana wobec klientów, powstałe przed przejściem przedsiębiorstwa, odpowiadają solidarnie Pan oraz nabywca (chodzi o wszelkie zobowiązania zbywcy związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, z tym że nabywca odpowiada jedynie do wartości nabytego przedsiębiorstwa). Natomiast za nowe zobowiązania związane powstałe już po przejściu przedsiębiorstwa odpowiadać będzie wyłącznie nabywca.

To samo dotyczyć będzie innych umów, np. z zakładem energetycznym, dostawcą gazu, usług komunalnych, tyle że w tym przypadku to Pan jest usługobiorcą, a nie świadczącym usługi – trzeba będzie sporządzić aneksy z cesją.

Jeśli chodzi o odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, to zgodnie zart. 112 Ordynacji podatkowej nabywca, przedsiębiorstwa odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zakres odpowiedzialności nabywcy ograniczony jest do wartości nabywanego przedsiębiorstwa. Zakres odpowiedzialności nabywcy nie obejmuje podatków niepobranych oraz pobranych, a niewpłaconych przez płatników lub inkasentów oraz odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych powstałych po dniu nabycia. Tak więc nabywca będzie ponosić – określoną tym przepisem odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe zbywcy związane z prowadzoną przez Pana działalnością gospodarczą.

Zbycie przedsiębiorstwa a pracownicy

W przypadku zbycia przedsiębiorstwa mamy do czynienia z przejściem zakładu pracy na innego pracodawcę. Procedurę reguluje dokładnie art. 23¹ Kodeksu pracy (w skrócie: K.p.):

„§ 1. W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, z zastrzeżeniem przepisów § 5.

§ 2. Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed przejściem części zakładu pracy na innego pracodawcę, dotychczasowy i nowy pracodawca odpowiadają solidarnie.

§ 3. Jeżeli u pracodawców, o których mowa w § 1, nie działają zakładowe organizacje związkowe, dotychczasowy i nowy pracodawca informują na piśmie swoich pracowników o przewidywanym terminie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, jego przyczynach, prawnych, ekonomicznych oraz socjalnych skutkach dla pracowników, a także zamierzonych działaniach dotyczących warunków zatrudnienia pracowników, w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania; przekazanie informacji powinno nastąpić co najmniej na 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę.

§ 4. W terminie 2 miesięcy od przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, pracownik może bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem.

§ 5. Pracodawca, z dniem przejęcia zakładu pracy lub jego części, jest obowiązany zaproponować nowe warunki pracy i płacy pracownikom świadczącym dotychczas pracę na innej podstawie niż umowa o pracę oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. W razie nieuzgodnienia nowych warunków pracy i płacy dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego mógł złożyć takie oświadczenie. Przepis § 4 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

§ 6. Przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy”.

Przepisy te regulują właśnie instytucję przejścia zakładu pracy (przedsiębiorstwa) na nowego pracodawcę. Mamy więc do czynienia z transferem (przejściem zakładu pracy z dotychczasowego pracodawcy, czyli Pana) na innego pracodawcę (nowy pracodawca, pracodawca przejmujący). Co istotne, wystarczy tutaj zmiana posiadania, nie jest nawet konieczna zmiana właściciela (np. sprzedaż, wydzierżawienie, przejęcie spadku, połączenie przedsiębiorstw). Istotny jest przy tym fakt, że nowy zakład pracy musi spełniać taką samą funkcję (jeśli nadal ma być to biuro rachunkowe, to mamy do czynienia z transferem).

Skutki są następujące (obowiązuje zasada automatyzmu) – w przypadku pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zmienia się pracodawca (ze względu na ochronę interesów pracowniczych). Pracodawca przejmujący staje się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Nowy pracodawca przejmuje więc wszystkie prawa i obowiązki swojego poprzednika ze stosunku pracy (sukcesja uniwersalna), natomiast pracownik zachowuje swoje dotychczasowe prawa i obowiązki pracownicze.

Pracodawcy mają obowiązek informowania pracowników uczestniczących w transferze. Jest to tzw. informacja indywidualna, gdy u pracodawcy (zarówno nowego, jak i dotychczasowego) nie działają zakładowe organizacje związkowe. Poinformować trzeba wszystkich pracowników zatrudnionych przez dotychczasowego i nowego pracodawcę (nie tylko tych, którzy podlegają transferowi!). Zakres informacji obejmuje:

1. Przewidywany termin przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę;
2. Przyczyny transferu;
3. Skutki transferu dla pracowników – prawne, ekonomiczne, socjalne;
4. Zamierzone działania dotyczące warunków zatrudnienia pracowników, w szczególności warunków pracy i płacy i przekwalifikowania.

Pracowników należy poinformować na co najmniej 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę. Informacja musi mieć formę pisma – nie wystarczy wywieszenie ogłoszenia w miejscu powszechnie dostępnym. Istotne znaczenie ma potwierdzenie przez pracownika faktu zapoznania się z informacją.

W tym wypadku nie mamy do czynienia z rozwiązaniem stosunku pracy – stosunek pracy pozostaje w mocy, zmienia się jedynie pracodawca. Natomiast pracownik zakładu przejmowanego może bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy w terminie dwóch miesięcy od przejścia zakładu pracy lub jego części. Natomiast w przypadku zarówno dotychczasowego, jak i nowego pracodawcy transfer nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy (naturalnie możliwe jest wypowiedzenie na zasadach ogólnych).

Jeśli chodzi o pracowników zakładu, który jest przejmowany, zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę (powołanie, mianowanie, wybór, spółdzielczy stosunek pracy), to pracodawca winien z dniem transferu zaproponować takim pracownikom nowe warunki pracy i płacy oraz wskazać termin nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy mają złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków. W tej drugiej sytuacji dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków lub od dnia, w którym mógł takie świadczenie złożyć. Skutki dla pracownika są takie, jak rozwiązanie stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem.

Jeśli chodzi o odpowiedzialność za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy i powstałe przed transferem, to zasadą jest, że pracownicy uczestniczący w transferze mogą to uzgodnić. Jeśli nie dojdzie do porozumienia, to odpowiada tylko nowy pracodawca. Istnieje jednak wyjątek dotyczący sytuacji właśnie takiej, w jakiej Pan się znajduje: gdy przejmowany zakład pracy jest przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym, to obowiązuje odpowiedzialność solidarna za zobowiązania związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nabywca nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności (art. 55⁴ K.c. w zw. z art. 300). Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzycieli wyłączyć ani ograniczyć.

Co powinna zawierać umowa sprzedaży przedsiębiorstwa?

1. Oczywiście określenie stron, miejsce, datę zawarcia, określenie reprezentantów;
2. Dokładne określenie przedmiotu umowy – tj. dokładne wskazanie przedsiębiorstwa, które jest przedmiotem umowy;
3. Do umowy winien być dołączony załącznik, w którym dokładnie określa się składniki przedsiębiorstwa wymienione w art. 55¹ K.c. – wszelkie prawa i obowiązki, klientów, opis funkcjonalności itd. Jest to o tyle wygodne, że dokładnie określa się, co przechodzi na nabywcę;
4. Określenie obowiązków zbywcy:
   1. Obowiązek wydania wszelkich dokumentów dotyczących następstwa prawnego co do poszczególnych składników przedsiębiorstwa (certyfikaty jakości, karty gwarancyjne, opisy techniczne);
   2. Obowiązek poinformowania nabywcy o wszystkich okolicznościach faktycznych (klienteli, środkach zaopatrzenia, sytuacji na rynku).
5. Określenie ceny;
6. Określenie sposobu płatności – czy jest uiszczana jednorazowo, czy ratalnie;
7. Zabezpieczenie – jeśli zapłata należności za przedsiębiorstwo jest dokonywana ratami, to zbywca zwykle chce ustanowić zabezpieczenie (np. zastaw na sprzedanej części przedsiębiorstwa, weksel in blanco);
8. Określenie odpowiedzialności za wady fizyczne i prawne. Może ona dotyczyć zarówno całej części przedsiębiorstwa, jak i jego poszczególnych składników. Wady fizyczne mogą polegać na tym, że np. serwis jest wadliwy, niefunkcjonalny, a wady prawne na tym, że np. serwis jest obciążony prawami osób trzecich. Oczywiście bezwzględnym obowiązkiem nabywcy jest sprawdzenie, czy zbywca rzeczywiście ma uprawnienia właścicielskie do sprzedawanej części przedsiębiorstwa;
9. Określenie, co stanie się z dotychczasowymi pracownikami przedsiębiorstwa. Otóż w takim wypadku stosuje się art. 23¹ K.p., zgodnie z którym nabywca staje się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy (jeśli zbywca zatrudniał pracowników obsługujących nabywcę). Nabywca, z dniem podpisania umowy, jest obowiązany zaproponować nowe warunki pracy i płacy pracownikom świadczącym dotychczas pracę na innej podstawie niż umowa o pracę (o ile tacy są) oraz wskazać termin nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków;
10. Określenie zasad łącznego przejęcia długu. Jak wskazano w art. 55⁴ K.c. nabywca przedsiębiorstwa odpowiada solidarnie ze zbywcą za zobowiązania zbywcy związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa powstałe do dnia przeniesienia. Odpowiedzialności tej nie da się wyłączyć wobec wierzycieli. Oznacza to, że wierzyciel może żądać zapłaty całości sumy zarówno od Pana, jak i od nabywcy, a także od obu podmiotów łącznie. Jeśli nabywca spłaci wierzyciela w całości, to wówczas przysługuje mu prawo żądania regresu (zwrotu) od Pana w wysokości połowy zapłaconej sumy, chyba że umowa o zbyciu części przedsiębiorstwa stanowi inaczej. Mogą więc Państwo określić, że np. nabywca będzie miał prawo do żądania zwrotu całości.

Dodam, że odpowiednie przeprowadzenie transakcji sprzedaży przedsiębiorstwa nie jest łatwym procesem i wymaga dokładności i skrupulatności, a także dość szerokiej wiedzy.

* Stan prawny z dnia 25 lutego 2013 r.