Zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa

Przyjęcie przez lombard rzeczy pochodzących z kradzieży

Podstawę prawną niniejszej odpowiedzi stanowią przepisy Kodeksu karnego (K.k.) oraz przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.).

Poniższa odpowiedź została oparta na następujących faktach i ich prawnej ocenie. Z treści Pani pytania wynika, iż Pani córka przyjęła pod „swój dach” znajomego, który pod nieobecność córki wyniósł cenne rzeczy i oddał do lombardu. W chwili obecnej znajomy córki ukrywa się przed organami ścigania, a to z uwagi na niezgłoszenie się do odbycia kary za oszustwo.

Aktualnie prowadzący lombard odmawia także wydania pozostawionych u niego rzeczy. Znajomy córki, który skradł rzeczy, nie wywiązuje się z obietnicy wykupu rzeczy z lombardu i oddania ich właścicielce.

W mojej ocenie, jako że w chwili obecnej Pani córka przedstawia dowody na okoliczność nabycia oddanych do lombardu rzeczy ruchomych, zasadne jest poinformowanie, iż przyjmujący przedmiot do lombardu dopuszcza się czynu zabronionego z art. 292 K.k. Zgodnie z tym przepisem „kto rzecz, o której na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że została uzyskana za pomocą czynu zabronionego, nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Istotny w niniejszej sprawie jest pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 16 czerwca 1998 r. (II AKa 78/98, KZS 1999, nr 1, poz. 39), w którym sąd orzekł, że „przestępstwo paserstwa należy do kategorii przestępstw wieloodmianowych. Każde bowiem z wymienionych w art. 215 k.k. z 1969 r. działań stanowi odrębny czyn i wypełnia samoistnie znamiona tego przestępstwa. Poszczególne formy paserstwa nie mogą nie tylko wzajemnie pokrywać się, ale krzyżować ze sobą i zachodzić na siebie. Dlatego przy formułowaniu zarzutu paserstwa w pierwszej kolejności należy wskazać formę, w jakiej ono nastąpiło, a następnie trzeba określić bliżej zachowanie sprawcy przejawiające się w tej właśnie formie”.

Odzyskanie z lombardu rzeczy pochodzących z przestępstwa

W przedmiotowej sytuacji pracownik lombardu nabył przedmiot pochodzący z przestępstwa i – co istotne – skoro zbywca (znajomy Pani córki) nie przedstawił żadnego dowodu nabycia, powinien przypuszczać, iż przedmiot ten pochodzi lub może pochodzić z czynu zabronionego. W chwili obecnej, jako że osoba przyjmująca przedmiot wie o całej sytuacji i ma świadomość tego, że przyjęty do lombardu przedmiot (przedmioty) pochodzi z czynu zabronionego (kradzież – art. 278 § 1 K.k.), winna ponieść konsekwencje prawne z tego powodu.

Oczywiście Pani córka ma dwie drogi. Pierwsza to próba uzmysłowienia właścicielowi lombardu lub osobie przyjmującej (pracownikowi lombardu) o odpowiedzialności karnej z art. 292 § 1 K.k. Rozmowa taka w mojej ocenie winna być przeprowadzona w obecności osób trzecich, tak aby przed organami ścigania móc wykazać, iż właściciel lombardu lub pracownik działa w chwili obecnej z zamiarem bezpośrednim kierunkowym. Mimo że w chwili przyjmowania mogli działać nieświadomie, a to z uwagi na nienależytą staranność i przyjęcie, iż osoba przynosząca przedmiot, niedysponująca żadnym dokumentem potwierdzającym jego zakup, jest właścicielem rzeczy, nie zwalnia ich/ go z odpowiedzialności karnej. Strona podmiotowa przestępstwa paserstwa polega na umyślności zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, tj. chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Osoba przyjmująca przedmiot winna przewidywać na podstawie całokształtu okoliczności, iż przedmioty pochodzą z kradzieży. Skoro w lombardzie nie ma żadnych dokumentów potwierdzających nabycie przedmiotów oddanych do niego, należy przypuszczać, iż przedmioty te pochodzą z przestępstwa.

Nie ma przy tym znaczenia, czy osoba przyjmująca przedmioty nabyła je w celu następczego uzyskania korzyści majątkowej. Pogląd taki znalazł odzwierciedlenie w treści uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2002 r. (sygn. akt V KKN 124/2000), zgodnie z którym „artykuł 292 § 1 k.k. nie wymaga kierunkowego nastawienia sprawcy, polegającego na przyjmowaniu rzeczy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej”. Należy przypuszczać, iż celem przyjmującego było dalsze odsprzedanie rzeczy, ale pewności takiej mieć nie można. Jednak należy wyraźnie wskazać, iż nie jest to konieczne do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej.

Zgłoszenie kradzieży i zniszczenia mienia

Drugą możliwością jest bezpośrednie zgłoszenie zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Zgłoszenie takie może być złożone ustnie do protokołu na komendzie/ komisariacie policji, jak i pisemnie. Pisemne zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa może być złożone na policji lub w prokuraturze. Zawiadomienie w formie pisemnej lub ustnej winno w sposób dokładny opisywać stan faktyczny, a ponadto wskazywać na dowody, które winne być przeprowadzone w sprawie.

Nie bez znaczenia dla sprawy jest także zniszczenie mienia dokonane przez znajomego córki. Prócz przestępstwa kradzieży dopuścił się on także czynu opisanego w art. 288 K.k.

„Niszczenie oznacza takie oddziaływanie sprawcy na rzecz, które powoduje jej całkowite zniszczenie lub taką zmianę jej właściwości, że nie nadaje się ona do użytku zgodnego z jej przeznaczeniem. Uszkodzenie rzeczy polega na naruszeniu lub częściowym zniszczeniu rzeczy, które powoduje ograniczenie jej właściwości użytkowych lub przeznaczenia. Uczynienie rzeczy niezdatną do użytku polega na pozbawieniu rzeczy możliwości normalnego funkcjonowania”¹.

Z treści Pani pytania można wywnioskować, iż znajomy córki zniszczył mienie stanowiące własność córki w sposób uniemożliwiający czasowe lub trwałe użytkowanie rzeczy. Powyższe wskazuje, iż doszło do wypełnienia znamion kolejnego (oprócz kradzieży) czynu zabronionego pod groźbą kary.

Zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa

Zasadne jest zatem złożenie zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa, a to z uwagi na możliwość dochodzenia w postępowaniu sądowym odszkodowania. Pani córka jako pokrzywdzona na etapie postępowania przygotowawczego (tj. do momentu skierowania sprawy do sądu z aktem oskarżenia) jest stroną postępowania. W toku postępowania sądowego konieczne jest złożenie oświadczenia o występowaniu w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Inną kwestią jest ewentualna egzekucja zasądzonych na rzecz Pani córki świadczeń.

W mojej ocenie w pierwszej kolejności należy próbować polubownie wezwać do wydania rzeczy właściciela lombardu. Z chwilą braku porozumienia zasadne jest złożenie zawiadomienia o przestępstwie z art. 292 § 1 K.k.

Zgłoszenie zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez znajomego Pani córki pozostawiam do indywidualnej decyzji, bowiem w tym przypadku postępowaniem córki mogą, lecz wcale nie muszą, kierować aspekty pozaprawne, tj. strach, obawa itp.

¹ Szwarczyk Maciej, Michalska-Warias Aneta, Piórkowska-Flieger Joanna, Bojarski Tadeusz (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wydanie II, Warszawa 2007, s. 784.