Zatrzymanie na lotnisku za długi w Polsce

Co grozi dłużnikowi za niespłacone należności cywilne?

Co do zasady dłużnikom w Polsce za niezapłacone należności cywilne nie grozi kara pozbawienia wolności.

Żadna ustawa nie przewiduje bowiem pozbawienia wolności za samo niepłacenie długów. Również ratyfikowana przez Polskę Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności nie dopuszcza pozbawienia wolności za długi.

Konkretnie art. 1 Protokołu nr 4 z dnia 16.09.1963 r. do powyższej Konwencji przewiduje, że „nikt nie może być pozbawiony wolności jedynie z powodu niemożności wykonania zobowiązania umownego”.

Warto jednak zauważyć, że są pewne przypadki, kiedy nie można wykluczyć pociągnięcia dłużnika do odpowiedzialności karnej.

Dzieje się tak w sytuacji, kiedy dłużnik zaciągnął zobowiązanie od początku, mając świadomość, że nie ma zamiaru ani możliwości spłacenia tego długu. Wówczas może on ponosić odpowiedzialność za przestępstwo oszustwa przewidziane w art. 286 § 1 Kodeksu karnego, zgodnie z którym „kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.

Powyższe potwierdza wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23.09.2008 r. (sygn. akt II AKa 120/08), zgodnie z którym „zawarcie zobowiązania z umowy wzajemnej, z której jeden z kontrahentów uzyskuje świadczenie, jednak od początku nie ma szans ani zamiaru spełnić w umówionym terminie świadczenia wzajemnego, jest działaniem oszukańczym, penalizowanym przez przepis art. 286 § 1 kk”.

Oszustwo a niewywiązanie się ze zobowiązania spłaty długu

Warto też zwrócić uwagę na wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18.11.2008 r. (sygn. akt II AKa 167/08):

„Podstawowym kryterium rozgraniczającym oszustwo od niewywiązania się ze zobowiązania o charakterze cywilno-prawnym (…) jest istnienie w chwili zawierania umowy wymaganego przez przepis karny zamiaru bezpośredniego o szczególnym zabarwieniu. Nie każda przecież, nawet nierzetelna realizacja stosunku zobowiązaniowego oznacza automatycznie zrealizowanie znamion oszustwa (…).

Niewykonanie zobowiązania, co nie należy do rzadkości, może wynikać z nadchodzącej niewypłacalności danego podmiotu gospodarczego. Zachowania sprawcy zmierzające do «ocalenia» swego majątku kosztem wierzycieli podejmowane są z zasady już po upływie terminów spłaty długów, co nie przesądza jeszcze o zamiarze dokonania oszustwa. Muszą tu bowiem nastąpić inne okoliczności przedmiotowe związane z zachowaniem się sprawcy w okresie uzyskania dyspozycji majątkowej, które będą jednoznacznie przesądzać o z góry powziętym zamiarze niewykonania danego zobowiązania”.

Reasumując powyższe, należy stwierdzić, że kara jest przewidziana nie za to, że sprawca zaciągnął dług, ale za to, że przy tym dopuścił się oszustwa. Trzeba udowodnić sprawcy wyłudzenie i że od początku wykluczał zwrot tego, co dostał. Nie ma odpowiedzialności, jeśli zaciągnięcie długu było uczciwe, tzn. sprawca w momencie pożyczania zamierzał go zwrócić, a dopiero później zmienił zdanie.

Wyłudzenie kredytu lub innej korzyści finansowej

Warto też zwrócić uwagę na art. 297 § 1 Kodeks karnego, zgodnie z którym „kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, elektronicznego instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

Powyższy przepis przewiduje odpowiedzialność karną osoby, która starając się o kredyt, przedkłada fałszywe lub nieprawdziwe dokumenty albo oświadczenia.

Nieuregulowanie zaciągniętych zobowiązań kredytowych

Co do zasady samo nieuregulowanie zaciągniętych zobowiązań nie powoduje więc jeszcze automatycznie odpowiedzialności karnej. Natomiast w określonych sytuacjach nie można wykluczyć, ze dłużnikowi zostanie postawiony zarzut popełnienia przestępstwa oszustwa czy wyłudzenia kredytu – muszą tu jednak zostać spełnione określone przesłanki.

Zgodnie z art. 125 Kodeksu cywilnego „roszczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu”.

Przez jaki czas wierzyciele mogą egzekwować zasądzone należności i kiedy termin przedawnienia ulega przerwaniu?

W związku z powyższym jeśli wierzyciele uzyskali przeciwko Pani wyroki zasądzające ich należności, wówczas mogą oni je egzekwować przez 10 lat.

Należy jednak zaznaczyć, że zgodnie z dyspozycją art. 123 Kodeksu cywilnego bieg przedawnienia biegnie na nowo „przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia”, np. taką czynnością są wnioski o wszczęcie egzekucji składane do komornika.

Ilekroć więc wierzyciel złoży wniosek o wszczęcie egzekucji, termin przedawnienia ulega przerwaniu i zaczyna biec na nowo, ale dopiero od momentu zakończenia postępowania egzekucyjnego, tzn. przez okres prowadzenia egzekucji komorniczej termin przedawnienia nie biegnie.