Zatrudnienie w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych członka spółdzielni

Praca w rolniczej spółdzielni produkcyjnej

Z opisu stanu faktycznego wynika, że świadczy Pani pracę na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej na podstawie stosunku członkostwa. Obecnie zamierza Pani podjąć dodatkową pracę również jako członek w innej rolniczej spółdzielni produkcyjnej.

Zatrudnienie w drugiej spółdzielni

Ustawa Prawo spółdzielcze nie zawiera przepisu, który ograniczałby w jakikolwiek sposób możliwość pozostawania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej w dwóch lub więcej stosunkach członkostwa w innej spółdzielni. Jeżeli zatem takiego ograniczenia nie wprowadza statut jednej ani drugiej spółdzielni, może Pani nawiązać stosunek członkostwa w drugiej spółdzielni.

Uprawnienia i obowiązki członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych określa ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze. Zgodnie z art. 139 § 1 członkami spółdzielni mogą być rolnicy będący:

• właścicielami lub posiadaczami samoistnymi gruntów rolnych;
• dzierżawcami, użytkownikami lub innymi posiadaczami zależnymi gruntów rolnych.

Członkami spółdzielni mogą być również inne osoby mające kwalifikacje przydatne do pracy w spółdzielni.

W myśl art. 155 § 1 i 2 „zdolny do pracy członek spółdzielni ma prawo i obowiązek pracować w spółdzielni w rozmiarze ustalanym corocznie przez zarząd, stosownie do potrzeb wynikających z planu działalności gospodarczej spółdzielni. Przy przydzielaniu pracy członkom spółdzielnia powinna uwzględniać ich kwalifikacje zawodowe i osobiste”.

Na zasadach określonych w art. 156 „rolnicza spółdzielnia produkcyjna może zatrudniać domowników członków spółdzielni”.

Poza członkami i ich domownikami spółdzielnia może zatrudniać stosownie do swoich potrzeb również inne osoby na podstawie umowy o pracę lub na podstawie innego stosunku prawnego, którego przedmiotem jest świadczenie pracy (art. 157).

Stosunek członkostwa w spółdzielni

Z powyższych regulacji prawnych wynika, że prawa i obowiązki członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych są uregulowane w odmienny sposób niż prawa i obowiązki pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy. Członkowie spółdzielni produkcyjnych i ich domownicy mogą świadczyć pracę na rzecz spółdzielni wyłącznie w oparciu o stosunek członkostwa. Umowa o pracę lub umowy cywilnoprawne mogą być zawierane jedynie z osobami, które nie są członkami rolniczej spółdzielni produkcyjnej.

Stanowisko to potwierdza aktualne orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 16 listopada 2000 r., sygn. akt I CKN 311/00 Sąd Najwyższy wskazał, że pomiędzy członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej a spółdzielnią nie zachodzi odrębny od stosunku członkostwa stosunek pracy. Z kolei w postanowieniu z dnia 9 stycznia 2008 r., sygn. akt III UK 92/07, Sąd Najwyższy zajął stanowisko, iż uchwała walnego zgromadzenia rolniczej spółdzielni produkcyjnej stanowiąca, że „członkowie będą pracować na takich samych warunkach jak pracownicy”, nie może zmienić charakteru prawnego ich zatrudnienia. W uzasadnieniu rozstrzygnięto też wprost, że członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę. Powyższe poglądy Sąd Najwyższy podzielił także w wyroku z dnia 8 grudnia 2009 r. (sygn. akt I UK 186/09), dodając, iż uprawnione jest stwierdzenie, że choć niektóre prawa i obowiązki związane z wykonywaniem pracy członka spółdzielni mogą być podobne lub identyczne, jak wynikające z zatrudnienia pracowniczego, to jednak w sensie formalnoprawnym występują zasadnicze różnice.

Podsumowując, stosunek prawny łączący członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej z tą spółdzielnią ma charakter cywilnoprawny. Jeżeli zatem pewne kwestie nie są uregulowane w ustawie Prawo spółdzielcze ani w statucie spółdzielni, należy stosować przepisy Kodeksu cywilnego.

Członek dwóch spółdzielni rolniczych

Ustawa Prawo spółdzielcze ani Kodeks cywilny nie wprowadzają ograniczeń odnośnie pozostawania członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej w dwóch lub większej ilości stosunków członkostwa w spółdzielni. W związku z tym w niniejszej sprawie należałoby dokonać analizy statutów obu spółdzielni w celu sprawdzenia, czy takich ograniczeń nie wprowadzają przepisy wewnątrzspółdzielcze.

Składki ZUS członka spółdzielni

Odnosząc się do kwestii ubezpieczenia społecznego, wyjaśniam, iż zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 423 z późn. zm.) – dalej: „u.s.u.s.”, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwani dalej „członkami spółdzielni” podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Przepis art. 13 pkt 3 u.s.u.s. przewiduje, że „członkowie spółdzielni podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy na rzecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania”.

W treści pytania wskazała Pani również, że jest Pani emerytem. Stosownie do art. 9 ust. 4 u.s.u.s. osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 22 (m.in. członkowie spółdzielni), mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Podsumowując, członkostwo w spółdzielni stanowi tytuł, z którego zawsze istnieje obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Oznacza to, że osoba, która pozostaje jednocześnie w dwóch stosunkach członkostwa w rsp, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z obu tych stosunków.