Zatrudnienie w firmie męża a zasiłek chorobowy, macierzyński i urlop macierzyński

Osoba współpracująca w firmie małżonka

Zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się m.in. małżonka, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Jeżeli wskazane kryteria spełnia pracownik, to dla celów ubezpieczeń społecznych traktowany jest jak osoba współpracująca, chyba że jest to umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Zasada ta nie ma zastosowania w przypadku innych osób, np. jeżeli kryteria te spełnia zleceniobiorca, nadal będzie uznawany za zleceniobiorcę, a nie osobę współpracującą.  

Opłacanie składek ZUS przy zatrudnieniu w firmie małżonka

Zasady opłacania składek ZUS dla osoby współpracującej zależą od rodzaju zatrudnienia. Mianowicie, zatrudnienie osoby współpracującej w ramach umowy o pracę spowoduje obowiązek opłacania składek ZUS w wysokości jak za przedsiębiorcę. Podstawę składek w takim przypadku stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy. W 2021 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi kwota nie niższa niż 3155,40 zł. Może być ona podwyższona (zapłata wyższych składek oznacza otrzymanie wyższego świadczenia), rocznie nie może jednak być jednak wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy – w 2021 r. 157 770 zł. Miesięczna podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekroczyć miesięcznie 13 147,50 zł. W przypadku zatrudnienia osoby współpracującej na umowę o pracę obowiązkowo odprowadzić należy składki: zdrowotną, na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz składka na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Może Pani także w tym wypadku zostać objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

W przypadku zatrudnienia w ramach umowy zlecenie składki ZUS naliczane są od wynagrodzenia, tak jak w przypadku innych zleceniobiorców. Obowiązkowe będą składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe, a także składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Co istotne, w przypadku umowy-zlecenia, tylko część składek jest odprowadzana z kosztów przedsiębiorcy, pozostała część składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe jest finansowana z wynagrodzenia małżonki – zleceniobiorcy i nie stanowi dodatkowych kosztów dla przedsiębiorcy. Jeśli wynagrodzenie zleceniobiorcy wyniesie więcej niż wynagrodzenie minimalne, obowiązkowo należy zapłacić także składki na Fundusz Pracy. Powyższe ma przełożenie na potencjalne koszty zatrudnienia małżonki – osoby współpracującej, które będą wyższe w przypadku zatrudnienia na umowę o pracę.

Zasiłki przy zatrudnieniu w firmie małżonka

Przechodząc bezpośrednio do odpowiedzi na zadane pytania, wskazuję, że jeśli będzie miała Pani odprowadzane składki na ubezpieczenie chorobowe, to niezależnie od podstawy zatrudnienia (umowa o pracę, umowa zlecenie), będzie Pani mogła korzystać z zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i rodzicielskiego.

Jeśli zaś chodzi o wysokość otrzymywanych zasiłków i opłacanych składek, to w przypadku osoby współpracującej (tu: umowy o pracę) zasiłek chorobowy (i inne z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa) osoby współpracującej jest rozliczany na podobnych zasadach jak chorobowe właściciela firmy. Jednakże zarówno dla osoby współpracującej, jak i dla zleceniobiorcy, dla ustalenia wysokości zasiłku będą miały zastosowanie te same przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z art. 48 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jednakże jeśli przed pobieraniem zasiłku okres opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe z tytułu współpracy przy prowadzonej działalność będzie krótszy niż 12 miesięcy kalendarzowych, to podstawę wymiaru zasiłku będzie stanowić suma:

przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu 13,71%, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku oraz

kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu 13,71%, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy.

Musi Pani także mieć na uwadze, że aby otrzymać zasiłek, musi wpierw mieć Pani 90-dniowy okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (tzw. okres wyczekiwania).

Opłacanie wyższych składek

Podsumowując, skoro dla obu opcji (umowa o pracę jako osoba współpracująca i umowa zlecenie) sposób obliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, macierzyńskiego czy rodzicielskiego jest taki sam, korzystniejszą opcją jest opłacanie składek od maksymalnej (bądź zbliżonej) podstawy wymiaru składek dla osoby współpracującej. Musi mieć Pani na względzie bardzo ważną rzecz. ZUS bardzo często kwestionuje tak ustaloną maksymalną podstawę wymiaru, w szczególności jeśli została podwyższona tuż przed tym, jak osoba ją odprowadzająca udała się na zasiłek/zaszła w ciążę. Możliwy jest zatem na tym polu konflikt z organem. Nie oznacza to oczywiście, że ZUS będzie mieć rację. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale 21 kwietnia 2010 r., sygn. akt. II UZP 1/10, „ZUS nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność (podobnie – osobę współpracującą) jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych”.