Zamknięcie firmy męża i otwarcie działalności gospodarczej przez żonę

Na wstępie należy odnieść się do kwestii likwidacji prowadzonej przez Pana działalności. Zagadnienie to trzeba przeanalizować na gruncie podatku ryczałtowego oraz podatku VAT.

Likwidacja działalności a podatek VAT i podatek ryczałtowy

Zgodnie z art. 20 ust. 6 ustawy o podatku ryczałtowanym – w momencie likwidacji działalności stosuje się bezpośrednio art. 24 ust. 3a ustawy PIT. Zgodnie z tym przepisem – w razie likwidacji działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej sporządza się wykaz składników majątku na dzień likwidacji działalności gospodarczej. Wykaz powinien zawierać co najmniej następujące dane: liczbę porządkową, określenie (nazwę) składnika majątku, datę nabycia składnika majątku, kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, wartość początkową, metodę amortyzacji, sumę odpisów amortyzacyjnych oraz wysokość wypłaconych środków pieniężnych należnych wspólnikom z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną na dzień wystąpienia lub likwidacji. Sam wykaz jest neutralny podatkowo. Jego sporządzenie nie powoduje konieczności zapłaty podatku. Ponadto wykazu nie przesyła się do urzędu skarbowego. Powinien on być przechowywany w aktach sprawy. Warto wskazać, że na skutek nowelizacji przepisów od 1 stycznia 2019 r.* podatnicy likwidujący działalność w formie ryczałtu nie mają już obowiązku sporządzenia spisu z natury.

Jeżeli chodzi natomiast o podatek VAT, to likwidacja działalności spowoduje konieczność zapłaty podatku VAT w ramach remanentu likwidacyjnego. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku zaprzestania wykonywania działalności.

Zgodnie z art. 14 ust. 4 ustawy powyższy obowiązek dotyczy wyłącznie tych towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określony w momencie dostawy tych towarów.

Wskazane opodatkowanie remanentu uzasadnione jest także samą konstrukcją podatku od towarów i usług jako podatku konsumpcyjnego, jak również jest przejawem zasady neutralności tego podatku. Jeśli bowiem podatnik odliczył podatek od nabycia towarów, które później zostały przeznaczone w istocie na konsumpcję, to wówczas powinien zostać obciążony podatkiem należnym, aby zapewnić faktyczne, jednokrotne opodatkowanie konsumpcji. W takim bowiem przypadku następuje zrównanie pozycji byłego podatnika, który nabytych towarów nie wykorzystał w opodatkowanej działalności gospodarczej, z pozycją ostatecznego konsumenta, który musi ponieść ciężar podatku zawartego w cenie nabycia towarów.

Podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień likwidacji oraz załączyć informację o dokonanym spisie, o ustalonej na jego podstawie wartości i o kwocie podatku należnego, do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień likwidacji. Zgodnie z art. 14 ust. 10 ustawy VAT ww. remanent likwidacyjny należy dołączyć do ostatniej deklaracji podatkowej VAT-7/VAT-7K.

W zakresie podatku VAT należy także zgłosić fakt zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej na formularzu VAT-Z. Zgodnie z art. 96 ust. 6 ustawy VAT – jeżeli podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT zaprzestał wykonywania czynności podlegającej opodatkowaniu, jest on obowiązany zgłosić zaprzestanie działalności naczelnikowi urzędu skarbowego; zgłoszenie to stanowi dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT. Termin na złożenie druku VAT-Z nie został ściśle określony. Zgłoszenie VAT-Z należy złożyć bezpośrednio po zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej (a do 25 dnia miesiąca następującego należy złożyć ostatnią deklaracje VAT wraz z ujętym remanentem likwidacyjnym).

Przekazania towarów pozostałych po likwidacji do działalności gospodarczej małżonki

Zajmiemy się teraz zagadnieniem przekazania towarów pozostałych po likwidacji Pańskiej firmy do nowo założonej działalności gospodarczej żony. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o podatku ryczałtowanym – w zakresie przychodów z działalności należy odpowiednio stosować katalog przychodów określonych w art. 14 ustawy PIT. W tym katalogu wymieniono, w ust. 2 pkt 17, przychody z działalności gospodarczej w postaci odpłatnego zbycia składników majątku firmowego pozostałych po likwidacji działalności gospodarczej. Mówiąc inaczej, sprzedaż towarów pozostałych po likwidacji firmy generuje przychód podatkowy. Należy jednak wskazać, że jeżeli pozostałe towary oraz wyposażenie przekaże Pan małżonce, to nie będziemy mieli w tym przypadku do czynienia ze sprzedażą.

Wspólność majątkowa małżeńska a przekazanie towaru

Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

Zgodnie z art. 34 K.r.o. – każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka. W konsekwencji, jeśli do przekazania dochodzi między małżonkami, między którymi obowiązuje ustrój wspólności majątkowej, w ten sposób, że jeden z małżonków przekazuje nieodpłatnie składniki majątku wykorzystywane w swojej działalności gospodarczej, a drugi małżonek przyjmuje je do wykorzystywania we własnej działalności gospodarczej i składniki te objęte są wspólnością majątkową, nie dochodzi do zmiany właściciela tych składników majątku. Zmienia się jedynie sposób ich wykorzystywania. W rezultacie nie ma konieczności sporządzania umowy darowizny, ponieważ nie zmienia się właściciel tych składników.

Przesunięcia majątkowe pomiędzy małżonkami – orzecznictwo

Jak czytamy w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 20.09.2018 r. Nr 0112-KDIL3-3.4011.275.2018.5.MC:

„Zatem niezależnie od tego, który z małżonków wykorzystuje składniki majątku objęte majątkową wspólnością ustawową w swojej działalności gospodarczej, oboje małżonkowie pozostają ich właścicielami. Jednocześnie należy stwierdzić, że w przypadku, gdy następuje przekazanie przedsiębiorstwa żony na rzecz męża, nie dochodzi do jego zbycia, gdyż współwłaścicielami nadal pozostają te same osoby (małżonkowie).”

W przypadku wspólności małżeńskiej nie wyodrębnia się udziałów. W związku z tym z cywilnego punktu widzenia nie jest możliwa sprzedaż czy darowizna składników majątkowych pomiędzy małżonkami, ponieważ każdy z nich jest już ich właścicielem. W konsekwencji przekazanie żonie nie spowoduje powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem PIT, ponieważ takie przesunięcie nie będzie wiązało się z odpłatnym zbyciem.

Takie stanowisko potwierdza m.in. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 26.08.2015 r. Nr IBPB-1-1/4511-249/15/ZK:

„W przypadku nieodpłatnego przekazania przedsiębiorstwa przez Wnioskodawcę na rzecz jego żony po stronie Wnioskodawcy nie powstaje przychód podatkowy, bowiem w wyniku tego przekazania w jego majątku nie dojdzie do przysporzenia (zwiększenia aktywów, czy też zmniejszenia zobowiązań).”

Ponadto przekazanie małżonce towarów oraz wyposażenia nie spowoduje konieczności zapłaty podatku VAT od takiej transakcji. Pamiętajmy bowiem, że składniki te zostały opodatkowane w momencie sporządzenia remanentu likwidacyjnego. W konsekwencji podatek VAT został w stosunku do nich rozliczony. Po zamknięciu działalności towary te staną się przedmiotem majątku prywatnego i ich rozdysponowanie w postaci przekazanie do majątku firmowego małżonki nie spowoduje konieczności zapłaty podatku VAT.

Zatem podsumowując:

• likwidacja działalności dokonana przez Pana jest neutralna na gruncie podatku ryczałtowego. Ma Pan jedynie obowiązek sporządzić wykaz składników, o którym mowa w art. 24 ust. 3a ustawy PIT.
• sporządzenie remanentu likwidacyjnego spowoduje jednak konieczność zapłaty podatku VAT co do towarów i wyposażenia w stosunku do których odliczył Pan podatek naliczony przy zakupie.
• samo przekazanie towarów i wyposażenia małżonce jest neutralne na gruncie podatku dochodowego oraz podatku VAT. Przekazanie może odbyć się w formie protokołu. Jeżeli zlikwiduje Pan działalność z końcem miesiąca, to żona może założyć firmę już następnego dnia (pierwszego dnia następnego miesiąca) i w tym samym dniu otrzyma od Pana te towary.

Zasady skorzystania z preferencyjnych składek ZUS

Małżonka może korzystać z preferencyjnego ZUS-u. Warunkiem jest, aby to ona nie prowadził wcześniej działalności gospodarczej. Fakt, iż to Pan taką działalność prowadził, nie wyklucza możliwości skorzystania przez żonę z ulgowego ZUS. Co do kwestii podatku VAT małżonki, wszystko zależy od tego, jaki rodzaj działalności będzie prowadziła. Naturalnie może skorzystać ze zwolnienia od podatku VAT określonego w art. 113 ustawy, dotyczącego podatników, których wielkość sprzedaży nie przekracza 200 000 zł. To, że Pan wcześniej był czynnym podatnikiem podatku VAT, nie powoduje automatycznie, aby również żona musiała być VAT-owcem.

Likwidacja firmy i przejście na zasiłek dla bezrobotnych

Przedsiębiorca, który dokonał wyrejestrowania prowadzonej działalności gospodarczej, nabywa prawo do zasiłku dla bezrobotnych za każdy dzień kalendarzowy od dnia zarejestrowania się we właściwym urzędzie pracy po spełnieniu dwóch równorzędnych warunków:

• nie ma dla niego propozycji odpowiedniej pracy, propozycji stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, szkolenia, prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz
• w okresie 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez co najmniej 365 dni opłacał składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (z zastrzeżeniem, że kobiety i mężczyźni, którzy ukończyli odpowiednio 55 i 60 lat, są zwolnieni z odprowadzania składki na fundusz pracy).

W konsekwencji możliwość otrzymania zasiłku dla bezrobotnych uzależniona jest przede wszystkim od tego, jaka była Pana podstawa wymiaru wpłaty na Fundusz Pracy. Przykładowo: jeżeli założył Pan działalność dwa lata temu i korzystał z preferencyjnego ZUS, to podstawa wymiaru składek stanowi 30% minimalnego wynagrodzenia, co oznacza, że taka osoba nie opłaca składek na Fundusz Pracy, a to z kolei powoduje, że nie przysługuje jej zasiłek dla bezrobotnych. Jeżeli jednak prowadzi Pan działalność od dłuższego czasu i podstawę wymiary składek stanowiło 100% kwoty minimalnego wynagrodzenia, to zasiłek dla bezrobotnych będzie Panu przysługiwał.

* Opis sprawy z kwietnia 2019 r.