Zwrot zadatku za samochód

Różnica między zaliczką a zadatkiem

W pierwszej kolejności trzeba odróżnić, czy faktycznie była to zaliczka czy zadatek, skutki prawne są bowiem całkowicie odmienne.

Zadatek

Jeśli umowa, na rzecz której potencjalny kupujący (np. umowa zakupu samochodu) nie zostanie zrealizowana, to Kodeks cywilny w art. 394 określa precyzyjnie dalsze losy zadatku. Skutki dania zadatku są następujące:

1. W razie niewykonania umowy przez jedną ze stron z jej winy, druga może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i:
   1. jeśli umowy nie wykonał ten, który zadatek dał – nie może żądać jego zwrotu;
   2. jeśli umowy nie wykonał ten, który zadatek otrzymał – obowiązany jest zwrócić zadatek w podwójnej wysokości (jeśli otrzymał 300 zł – to 600 zł) – art. 394 § 1 Kodeksu cywilnego.
2. Jeśli niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które odpowiedzialność ponoszą obie strony – zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada (art. 394 § 3).
3. Jeśli umowa dojdzie do skutku, to dany zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała, a jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi (art. 394 § 2).
4. Jeśli umowa ulegnie rozwiązaniu (przez obie strony), to zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada (art. 394 § 3).

Zaliczka

Natomiast o tym, co się dzieje z zaliczką, mówią ogólne przepisy o wykonywaniu umów wzajemnych. Umowa sprzedaży ma bowiem charakter umowy wzajemnej, ponieważ świadczenia stron mają charakter wzajemny – świadczeniu sprzedawcy (wydanie samochodu i przeniesienie na kupującego jego własności) odpowiada świadczenie kupującego (odebranie rzeczy i zapłata ceny).

O tym, czy suma dana przy zawarciu umowy, to zaliczka czy zadatek, rozstrzyga wola stron oraz treść umowy. W powyższym wypadku w umowie jest wyraźnie mowa o „zaliczce”, brak jakichkolwiek innych postanowień, charakterystycznych dla zadatku (np. obowiązek zwrotu sumy dwukrotnie wyższej), zatem przyjąć należy, iż chodziło Państwu o zaliczkę.

Co się dzieje z zaliczką jeśli umowa nie dojdzie do skutku?

Skutki zaliczki są następujące:

1. Jeśli umowa dojdzie do skutku, to zaliczka jest wliczana w cenę, zapłata reszty ceny następuje zwykle wraz z wykonaniem umowy.
2. Jeśli umowa zostaje rozwiązana za zgodą obu stron, to zwracają one sobie wzajemne świadczenia (zaliczka wraca do Pana).
3. Jeśli umowa zostaje rozwiązania z Pana winy, to zaliczka pozostaje u sprzedawcy.
4. Jeśli umowa zostaje rozwiązana przez sprzedawcę albo z winy sprzedawcy, to powinien on zwrócić pobraną zaliczkę.

Warto tutaj dodać, że wbrew powszechnemu mniemaniu nie mają w ogóle zastosowania tutaj przepisy o rękojmi za wady fizyczne samochodu (art. 556 Kodeksu cywilnego), przepisy te bowiem mówią wyraźnie o rzeczy sprzedanej, natomiast samochód nie został w tym przypadku sprzedany.

Właściwe są przepisy o umowie wzajemnej.

Zgodnie z art. 491 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej (również: w wykonaniu go prawidłowo, tj. dostarczeniu pojazdu odpowiadającego oczekiwaniom), druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni termin do wykonania, z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bez wyznaczenia terminu dodatkowego bądź po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.

Zaoferowanie samochodu niespełniającego wymagań i odmowa zwrotu zaliczki

Tak więc:

1. Samo zaoferowanie samochodu niespełniającego wymagań nie uprawnia jeszcze do odstąpienia od umowy i zwrotu zaliczki. Kupujący powinien jeszcze wezwać sprzedawcę (najlepiej pisemnie) do zaoferowania mu innego pojazdu, odpowiadającego oczekiwaniom kupującego (ponieważ zaliczka była na konkretny samochód, więc powinien być to taki sam samochód). W tym celu kupujący powinien także wyznaczyć sprzedawcy odpowiedni termin, z zastrzeżeniem, że po jego bezskutecznym upływie kupujący będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.
2. Dopiero jeśli sprzedawca nie zaoferuje samochodu spełniającego wymogi, wówczas – po bezskutecznym upływie terminu uprzednio wyznaczonego – kupujący może od umowy odstąpić.

W takim wypadku (art. 494 K.c.):

• kupujący obowiązany jest zwrócić sprzedawcy wszystko, co otrzymał na mocy umowy (jeśli cokolwiek otrzymał),
• sprzedawca jest obowiązany zwrócić kupującemu to, co sam otrzymał tytułem wykonywania umowy (a więc m.in. zaliczkę),
• kupujący może również żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania (koszty pomocy prawnej, koszty poniesione na próbę zawarcia umowy, która nie doszła do skutku z winy sprzedawcy).

Istotnym problemem w sprawie jest to, że trzeba wykazać, iż samochód rzeczywiście nie spełniał uprzednio określonych wymagań kupującego. Z dokumentu potwierdzającego wpłatę zaliczki nie wynika, jakie miały być parametry samochodu, została jedynie określona marka oraz model, nie wiadomo zaś np., czy to jest samochód nowy, czy używany. Należałoby więc wykazać, iż przyczyną odstąpienia są istotne wady techniczne, tj. takie, które dla każdego przeciętnego użytkownika pojazdu uniemożliwiają jego bezpieczną eksploatację (np. samochód w ogóle nie zapala, stare hamulce, łyse opony, niesprawna skrzynia biegów, istotne zużycie amortyzatorów, „mielące” łożyska itd.). Natomiast samo tłumaczenie, że samochód miał być np. 4-letni, a zaoferowano 6-letni, może niewiele dać, ponieważ nigdzie nie napisano, o jaki samochód chodziło.

Należałoby więc wezwać sprzedawcę na piśmie do zaoferowana samochodu odpowiadającego wymaganiom. W piśmie tym należy:

1. stwierdzić, iż zaoferowany samochód nie odpowiada oczekiwaniom i wskazać jakie są jego wady,
2. wezwać do zaoferowania samochodu odpowiedniej jakości (wskazać dokładnie jakiego),
3. wyznaczyć termin,
4. zagrozić, iż po jego bezskutecznym upływie kupujący będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.