Załatwienie spraw spadkowych po latach

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku

W pierwszej kolejności musicie Państwo lub jedno z Państwa (nie ma to znaczenia) złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. We wniosku należy wymienić, jako uczestników, wszystkich potencjalnych spadkobierców. Przedstawić wszystkie okoliczności sprawy, takie jak: kiedy zmarł spadkodawca, czy dziedziczenie następuje z ustawy czy z testamentu, co wchodzi w skład spadku. 

Wniosek taki podlega opłacie w wysokości 100 złotych. 

Sądem właściwym do stwierdzania nabycia spadku jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Gdyby jednak nie dało się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, wtedy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku zapada zawsze po przeprowadzeniu rozprawy. Na rozprawę wzywani są wszyscy spadkobiercy. Spadkobiercy muszą złożyć oświadczenie o tym, czy znani im są inni spadkobiercy oraz czy spadkodawca nie zostawił testamentu.

Stwierdzenie nabycia i dział spadku – w jednym wniosku

Wskazuję jednak, że zgodnie z art. 681 Kodeksu postępowania cywilnego: „jeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło i nie został sporządzony zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd w toku postępowania działowego”. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1995 r., sygn. akt II CRN 133/95: „Zgłoszenie w jednym wniosku żądań stwierdzenia nabycia spadku i jego działu, a także zniesienia współwłasności, stanowi kumulację roszczeń dopuszczalną na gruncie postępowania nieprocesowego na podstawie art. 191 w związku z art. 13 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego”. Jest jednak oczywiste, że dział spadku (i związane z nim zniesienie współwłasności) może nastąpić dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia o stwierdzeniu jego nabycia (art. 521 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego oraz art. 1025 § 2 Kodeksu cywilnego). Żądanie stwierdzenia nabycia spadku podlegało rozstrzygnięciu w pierwszej kolejności – w postanowieniu częściowym – a następnie, w postanowieniu końcowym, żądanie działu oraz zniesienia współwłasności.

A zatem możecie Państwo od razu wystąpić z wniosek o stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku. Sąd najpierw wyda postanowienie częściowe o stwierdzeniu nabycia spadku, a następnie będzie kontynuował dział spadku i zniesienie współwłasności. Wówczas uiszczacie Państwo opłatę od jednego i drugiego wniosku. 

Termin 6 miesięcy na zgłoszenie formularza celem uzyskania zwolnienia z podatku od spadku liczymy od dnia nabycia spadku, a zatem termin 6 miesięcy liczony jest od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku (jeśli sąd wyda wyrok częściowy, bo wniesienie Państwo o stwierdzenie i dział, to od dnia uprawomocnienia się wyroku częściowego). Każde z Państwa składa stosownie do części jaka na niego przypadła w tymże postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku (wynika to z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn).

Dział spadku po latach

Jeśli chodzi o sam dział spadku, jeżeli jesteście Państwo już po stwierdzeniu nabycia spadku, to może nastąpić na dwa sposoby:

1. na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź
2. na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Oczywiście punkt 1, czyli umowa, wchodzi w grę tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy po pierwsze chcą spadek podzielić, po drugie są zgodni co do tego, w jaki sposób taki podział powinien być dokonany. Natomiast tryb sądowy wchodzi w grę w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy spadkobiercy nie są w stanie dojść do porozumienia w tej kwestii. Po drugie, gdy są zgodni co do podziału spadku, ale chcą przeprowadzić sprawę w sądzie m.in. z powodu niższych kosztów, które się z tym wiążą niż przed notariuszem (mimo niższych kosztów postępowanie jest jednak nieco dłuższe).

Jeśli chcecie podzielić Państwo spadek w sądzie, musicie Państwo złożyć i opłacić wniosek. Właściwym do rozstrzygnięcia tej sprawy będzie sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawców. Jeżeli miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, właściwy będzie sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Wniosek o dział spadku

Do wniosku o dział spadku należy dołączyć:

• postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia,
• spis inwentarza (jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu),
• informację o tym, jakie testamenty spadkodawca sporządził, gdzie zostały złożone i gdzie się aktualnie znajdują (ewentualnie, że brak jest testamentu),
• w wypadku, gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość – dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawców

Jeśli do spadku wchodzi nieruchomość (tak jak w Państwa sytuacji), to tańszy jest sądowy dział spadku. Minusem tego rozwiązania (jak już wspomniałam wcześniej) jest czas – na sprawę w sądzie trzeba poczekać, dział spadku w drodze umowy przed notariuszem można zrobić niemal od ręki.

Koszt sprawy w sądzie nie jest związany z wartością spadku. Opłata sądowa, gdy spadkobiercy złożą zgodny wniosek podział – to tylko 300 zł. Jeśli dział spadku połączony jest ze zniesieniem współwłasności, wówczas opłata sądowa wynosi odpowiednio 1000 zł (art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Opłatę należy przelać na rachunek sądu i załączyć do wniosku dowód jej uiszczenia (wydruk potwierdzenia przelewu).

Dla porównania koszt umowy notarialnej to około 3000 zł.

Zwolnienie od zapłaty podatku od spadku

W celu skorzystania ze zwolnienia od zapłaty podatku, należy zgłosić fakt otrzymania spadku do właściwego urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2, w ciągu 6 miesięcy od nabycia spadku. Ów formularz składa oczywiście ten spadkobierca, który otrzymał spadek. Obowiązkowe jest wskazanie tytułu, z jakiego podatnik otrzymał przedmiot lub prawa majątkowe.