Zakaz opuszczania Polski

Zastosowanie w charakterze środka zapobiegawczego zakazu opuszczania przez oskarżonego kraju

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu postępowania karnego zwanego dalej K.p.k.

Zgodnie z art. 277 § 1 K.p.k. „w razie uzasadnionej obawy ucieczki można zastosować w charakterze środka zapobiegawczego zakaz opuszczania przez oskarżonego kraju, który może być połączony z zatrzymaniem mu paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu. Do czasu wydania postanowienia w przedmiocie, o którym mowa powyżej, organ prowadzący postępowanie może zatrzymać dokument, jednakże na czas nie dłuższy niż 7 dni”.

Warunkiem koniecznym zastosowania środka zapobiegawczego w postaci zakazu opuszczenia kraju jest wykazania tzw. uzasadnionej obawy ucieczki. Jak wskazuje się w literaturze, „środek ten ma przeciwdziałać wyjazdowi oskarżonego za granicę. Może on spełniać ważną rolę w ograniczeniu stosowania tymczasowego aresztowania, umożliwia bowiem pozostawanie oskarżonego w kraju, zapobiegając utrudnianiu postępowania karnego przez ucieczkę za granicę; w zasadzie bez stosowania tymczasowego aresztowania można zabezpieczyć stawiennictwo oskarżonego przed organem procesowym” (B. Czechowicz: Zakaz opuszczania kraju…, Pal. 1996, nr 11–12, s. 30).

Zakaz opuszczania kraju a przemieszczanie się w strefie Schengen

W chwili obecnej, jeżeli zostanie Pan zatrzymany na terytorium RFN, czy innego kraju, a posiada Pan dokument, może Pan nie być zatrzymany ani aresztowany. Powyższe jest wypowiedziane jednak w trybie przypuszczającym, albowiem w ramach strefy Schengen policja wymienia się tego rodzaju informacjami. O tym, czy zostanie Pan zatrzymany decyduje wyłącznie rozwiązanie systemowe w danym Państwie, a także które dane kontrolujący Pana funkcjonariusz policji (choćby w ramach rutynowej kontroli) zechce sprawdzić w systemie informatycznym SIS. Powyższe, jak sam Pan widzi, jest zatem uzależnione w znacznej mierze od człowieka. Nie sposób zatem wskazać jednoznacznej opinii.

Podobny pogląd został wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniu z dnia 2 kwietnia 2008 r., sygn. akt II AKz 238/08, w którego tezie wskazano, iż „brak kontroli granicznej nie jest równoznaczny z wolnością opuszczenia przez oskarżonego wbrew ciążącemu na nim zakazowi opuszczania kraju. Naruszenie tego zakazu zawsze może zrodzić dla oskarżonego ujemne skutki i to zarówno w postaci zamiany stosowanego środka na surowszy, jak i poprzez konieczność zastosowania i poszukiwania go za pośrednictwem ENA połączonego z zastosowaniem tymczasowego aresztowania”.