Zagrożone dobro dziecka i postępowanie o ograniczenie władzy rodzicielskiej

Postępowanie w sądzie o ograniczenie władzy rodzicielskiej

Niestety, przedstawione dokumenty nie mówią zbyt wiele na temat Państwa sytuacji, zatem skoncentruję się na przedstawieniu realiów prawnych. Obecnie zostało wobec Państwa wszczęte z urzędu postępowanie w przedmiocie ograniczenia Państwu władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi. Obecnie także, z uwagi na udzielone zabezpieczenie, są Państwo obowiązani do współpracy z kuratorem, a także podjęcia terapii psychologicznej. Jeżeli w Państwa rodzinie dzieje się coś niepokojącego, z doświadczenia wskazuję, iż lepiej byłoby podjąć współpracę z kuratorem i ewentualnie poprawić ewentualne błędy, tak aby ostatecznie sąd odstąpił od ograniczenia władzy rodzicielskiej. Na czas bowiem trwania procesu kurator będzie sporządzał notatki i na tej podstawie sąd może odstąpić od ograniczenia władzy, jeżeli sytuacja ulegnie poprawie.

Zgodnie natomiast z art. 109 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.): „Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.”.

Interwencja sądu, gdy zagrożone jest dobro dziecka

Z jednoznacznego brzmienia art. 109 § 1 K.r.o. wynika, że przesłanką zastosowania przez sąd opiekuńczy ograniczenia władzy rodzicielskiej jest zagrożenie dobra dziecka. Interwencja sądu opiekuńczego nie jest zatem ograniczona do sytuacji, w których nastąpi naruszenie dobra dziecka. Wystarczający jest sam stan zagrożenia tego dobra. Wynika z tego, że zarządzenia sądu opiekuńczego mogą mieć charakter prewencyjny i powinny prowadzić do usunięcia stanu zagrożenia. Tej funkcji omawianego unormowania odpowiada jego otwarta i elastyczna formuła umożliwiająca wydawanie dostosowanych do konkretnej sytuacji dziecka zarządzeń. W taki też sposób funkcję ograniczenia władzy rodzicielskiej na podstawie art. 109 K.r.o. określił SN w post. z 13.9.2000 r. (II CKN 1141/00, Legalis), w którym wskazano, że: „Wynikająca z art. 109 § 1 K.r.o. dyrektywa profilaktycznego działania sądu nakazuje podjęcie ingerencji w sferę władzy rodzicielskiej już w razie zagrożenia dobra dziecka, by zapobiec ujemnym skutkom niewłaściwego lub nieudolnego jej sprawowania”.

SN uznał, że przesłankę zagrożenia dobra dziecka spełnia stwierdzenie cech „niedojrzałości emocjonalnej i życiowej” po stronie rodziców, które zagrażać mogą powstaniu prawidłowej więzi między rodzicami i dzieckiem, a przez to stanowią także zagrożenie dla jego rozwoju emocjonalnego. Ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie art. 109 K.r.o. nie jest uzależnione od winy rodziców i nie może być postrzegane jako forma represji wobec rodziców. Podstawowym celem ingerencji sądu opiekuńczego jest ochrona zagrożonego dobra dziecka oraz pomoc rodzinie (tak J. Ignatowicz, w: System PrRodz, s. 879; A. Łapiński, Ograniczenia władzy rodzicielskiej, s. 70).

Z art. 109 § 1 K.r.o. wynika, że wydawane przez sąd opiekuńczy zarządzenia powinny być „odpowiednie”, co oznacza konieczność dostosowania ich do konkretnej sytuacji dziecka (por. H. Dolecki, w: Dolecki, Sokołowski, Komentarz K.r.o., 2013, s. 725). Należy przyjąć, że w przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej znajduje zastosowanie zasada proporcjonalności, zgodnie z którą sąd opiekuńczy powinien dobierać możliwie mało dolegliwe środki, które są niezbędne do realizacji celu, jakim jest uchylenie zagrożenia dobra dziecka.

Katalog zarządzeń sądu przy ograniczeniu władzy rodzicielskiej

W art. 109 § 2 K.r.o. określony został otwarty katalog zarządzeń, które może wydać sąd opiekuńczy, ograniczając władzę rodzicielską. Zarządzenia te wymienione zostały przykładowo, na co wskazuje użycie słów „w szczególności”, co oznacza możliwość ograniczenia władzy rodzicielskiej przez wydanie zarządzenia niewskazanego wprost w komentowanym przepisie. Sąd opiekuńczy może w szczególności: 1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń; 2) określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun; 3) poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego; 4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi; 5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.

Należy wskazać, iż sąd w Państwa przypadku wszczął postępowanie z urzędu, zapewne na wniosek kuratora lub szkoły, który w swoim wywiadzie dopatrzył się zagrożenia dobra dzieci. Chcąc bronić się przed decyzją sądu, powinni Państwo wykazać, iż dobro dzieci nie jest zagrożone, a Pani robi wszystko, aby model rodziny wyglądał prawidłowo. Jak wskazałam także powyżej, ograniczenie władzy rodzicielskiej z założenia stanowi pomoc rodzinie i rodzicom dziecka w celu prawidłowego jej wykonania – nie stanowi sankcji dla rodziców. Dlatego też obecnie proponuję współpracować z kuratorem i wykonywać zobowiązania sądu.