Zadłużona firma – co robić?

Postępowanie upadłościowe lub naprawcze zadłużonej firmy

W niniejszej odpowiedzi wyjaśniam, co robić, gdy firma jest zadłużona.

Postępowania: upadłościowe lub naprawcze mogą okazać się jedynym wyjściem dla przedsiębiorcy, który znajduje się w trudnej sytuacji finansowej.

Celem postępowania naprawczego jest ratowanie przedsiębiorcy przed trwałą niewypłacalnością i w konsekwencji – przed koniecznością ogłoszenia upadłości. Chodzi o to, by zrestrukturyzować zadłużoną firmę i przywrócić jej zdolność do konkurowania na rynku.

Natomiast celem postępowania upadłościowego jest przede wszystkim jak najpełniejsze zaspokojenie praw wierzycieli, a także – jeżeli jest to tylko możliwe – zachowanie przedsiębiorstwa upadłego.

Zgodnie z art. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego postępowanie należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – aby zachować dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika.

Powyższe postępowania reguluje ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 60, poz. 535 z późn. zm.), którą stosuje się do przedsiębiorców wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego lub innego właściwego rejestru działalności gospodarczej. W rozumieniu ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Kto może wszcząć postępowanie naprawcze w przedsiębiorstwie?

Obawiam się jednak, że w Pana sytuacji na postępowanie naprawcze jest już za późno, skoro na bieżąco nie reguluje Pan swych zobowiązań. Postępowanie naprawcze może wszcząć przedsiębiorca zagrożony niewypłacalnością. Musiałby Pan zatem znajdować się w takiej sytuacji, w jakiej mimo wykonywania swoich zobowiązań jest oczywiste (w rozsądnej ocenie swojej sytuacji ekonomicznej), że w niedługim czasie stanie się Pan niewypłacalny. Natomiast z chwilą gdy przedsiębiorca staje się niewypłacalny, traci prawo do wszczęcia postępowania naprawczego.

W Pana stanie faktycznym w grę zatem wejdzie postępowanie upadłościowe.

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny w rozumieniu art. 11 Prawa upadłościowego i naprawczego.

Stosownie więc do art. 11 cytowanej ustawy dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań.

Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

Wymagalność świadczenia zachodzi wówczas, gdy wierzyciel ma prawną możliwość żądania jego spełnienia, dłużnik zaś ma obowiązek świadczenie to spełnić.

Niewypłacalność przedsiębiorstwa

Dla zaistnienia stanu niewypłacalności nie ma znaczenia, czy dłużnik nie wykonuje wszystkich swoich zobowiązań, czy też tylko niektórych z nich. Nie ma tu znaczenia dobra czy zła wola dłużnika ani żadne inne okoliczności (zatory płatnicze u jego dłużników, zmniejszenie się popytu na towary dłużnika itp.). Upadłość ogłaszać się powinno zatem nie tylko wtedy, gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązań z powodu braku odpowiednich środków finansowych, ale również gdy czyni to z innych przyczyn, w tym zależnych wyłącznie od niego.

Dodatkowym warunkiem wszczęcia postępowania upadłościowego jest możliwość pokrycia jego kosztów z majątku dłużnika (art. 13 ww. ustawy).

Postępowanie upadłościowe

Postępowanie upadłościowe prowadzi się w trybie upadłości likwidacyjnej albo upadłości układowej.

Upadłość likwidacyjna zasadniczo ma na celu likwidację majątku upadłego i zaspokojenie wierzycieli z uzyskanych w ten sposób środków.

Upadłość układowa ma na celu, oprócz zaspokojenia wierzycieli, także restrukturyzację przedsiębiorstwa upadłego w drodze układu (wówczas przedsiębiorstwo Pana zostanie zachowane). O trybie, w jakim będzie prowadzone postępowanie, decyduje ostatecznie sąd, choć powinien Pan określić, czy wnosi Pan o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, czy też o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku.

Jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika – to zostanie ogłoszona upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu, co byłoby dla Pana korzystniejsze.

Sposób restrukturyzacji zobowiązań upadłego przedsiębiorstwa

Propozycje układowe powinny określać sposób restrukturyzacji zobowiązań upadłego oraz zawierać uzasadnienie.

Propozycje restrukturyzacji zobowiązań upadłego mogą obejmować w szczególności:

1. odroczenie wykonania zobowiązań,
2. rozłożenie spłaty długów na raty,
3. zmniejszenie sumy długów,
4. konwersję wierzytelności na udziały lub akcje,
5. zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.

Układ muszą przyjąć Pana wierzyciele, by postępowanie upadłościowe mogło toczyć się w tym trybie.

Jeśli zaś chodzi o likwidację masy upadłości, to dokonuje się jej przez:

• sprzedaż całości przedsiębiorstwa upadłego lub jego zorganizowanych części,
• sprzedaż nieruchomości i ruchomości,
• ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości albo przez ich zbycie.

Postępowanie upadłościowe wszczyna się na wniosek

Nadto ważne jest, by dłużnik zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 2 tygodni od dnia, w którym zaistniała podstawa do ogłoszenia upadłości, czyli zajścia jednego z 2 zdarzeń:

• trwałe zaprzestanie płacenia długów wymagalnych,
• majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie długów.

Przyjąć należy, że obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość jest wykonany tylko w razie prawidłowego złożenia tego wniosku do sądu upadłościowego w wymaganym terminie.

Wniosek należy złożyć do sądu upadłościowego, którym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy.

Wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości powinien zawierać:

• Imię i nazwisko dłużnika, jego nazwę albo firmę, miejsce zamieszkania albo siedzibę, a gdy dłużnikiem jest spółka osobowa lub osoba prawna – reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni. Ponadto w przypadku spółki: imiona i nazwiska oraz miejsce zamieszkania wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia.
• Oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika.
• Wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie.
• Informację, czy dłużnik jest uczestnikiem systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (Dz. U. Nr 123, poz. 1351).
• Informację, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. Nr 184, poz. 1539).
• Odpis z odpowiedniego rejestru, jeżeli dłużnik jest wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego lub innego właściwego rejestru.
• Nadto należy określić, czy wnosi się o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, czy też o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku.
• Propozycje układowe wraz z propozycjami finansowania wykonania układu.
• Rachunek przepływów pieniężnych za ostatnie 12 miesięcy, jeżeli dłużnik obowiązany był do prowadzenia dokumentacji umożliwiającej sporządzenie takiego rachunku.

Jakie dokumenty dołączyć do wniosku o upadłość?

Ponadto do wniosku powinien Pan dołączyć:

• Aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników.
• Aktualne sprawozdanie finansowe, a jeżeli na podstawie odrębnych przepisów nie ma obowiązku sporządzania takiego sprawozdania – bilans sporządzony dla celów tego postępowania, na dzień nie późniejszy niż 30 dni przed złożeniem wniosku.
• Spis Pana wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na Pana majątku wraz z datami ich ustanowienia.
• Oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku.
• Spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec Pana wraz z adresami, z określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty.
• Wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko Panu.
• Informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych i zastawów skarbowych oraz innych obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również informację o innych prowadzonych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących Pana majątku.
• Miejsce zamieszkania i adresy reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni.

Jeżeli nie może Pan dołączyć do wniosku ww. dokumentów, powinien Pan podać przyczyny ich niedołączenia oraz je uprawdopodobnić. Wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości przedsiębiorca jest obowiązany złożyć oświadczenie na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku. Wniosek musi zostać opłacony – wpis sądowy wynosi 1000 zł.

Skutki niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości

Skutki niezgłoszenia wniosku mogą być dotkliwe.

Osoby, które mają obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie.

Sąd może nadto orzec pozbawienie na okres od 3 do 10 lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym osoby, która ze swej winy nie złożyła w terminie 2 tygodni od dnia zaistnienia podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości.

Również za powyższe grozi odpowiedzialność karna. Kto bowiem, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Wniosek do ZUS o umorzenie zaległości podatkowej i składkowej

Niezależnie od powyższego może Pan również wystąpić do ZUS czy do innych organów podatkowych o umorzenie zaległości podatkowej lub składkowej czy też o rozłożenie takiej zaległości na raty.

Wniosek o umorzenie lub rozłożenie spłaty należności za nieopłacone składki na raty należy złożyć w oddziale lub inspektoracie ZUS, który prowadzi rozliczenia dotyczące Pana przedsiębiorstwa. Wniosek ten można złożyć w dowolnej formie. Wniosek należy uzasadnić względami gospodarczymi lub innymi ważnymi przyczynami, które zasługują na uwzględnienie. Nie wystarczy więc podać, że znalazł się Pan w trudnej sytuacji majątkowej. Należy również wskazać wszelkie okoliczności, które towarzyszyły takiemu stanowi rzeczy. Na poparcie swoich twierdzeń warto złożyć stosowne dokumenty. Powyższe znajduje uzasadnienie w art. 29 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. ZUS, podejmując decyzję, bierze pod uwagę możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów publicznych.

Warunki spłaty zadłużenia w ZUS-ie

Warto, aby we wniosku zaproponował Pan także warunki spłaty zadłużenia, tj. długość okresu spłaty zaległości, wysokość rat. Ostatecznie jednak okres, na jaki ZUS rozłoży raty za należności z tytułu składek, będzie zależał od stanu finansów ubezpieczeń społecznych oraz Pana możliwości płatniczych.

Co ważne, od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o rozłożenie należności na raty nie nalicza się odsetek za zwłokę od składek, które rozłożono na raty.

Jeśli ZUS postanowi rozłożyć Pana zaległość na raty, to wówczas zostaną z Panem zawarte tzw. układy ratalne, odrębnie na ubezpieczenie społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne.

Poszczególne wpłaty rat powinny więc być dokonywane odrębnie na rachunki ZUS.

Podobnie może Pan próbować zawrzeć ugodę dotyczącą spłaty zadłużenia ze stacją paliw w celu przesunięcia terminów spłat, rozłożenia na raty, innych form spłacenia zadłużenia.

Warto też skorzystać z pomocy wyspecjalizowanych firm w celu zrestrukturyzowania Pana zadłużenia i ewentualnego zawarcia układu przed sądem (jeśli postępowanie upadłościowe będzie toczyło się w trybie upadłości układowej).