Zadłużenie wobec funduszu alimentacyjnego (NFAL)

Bezskuteczna egzekucja prowadzona przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu

Opisana sytuacja jest rzeczywiście przykra dla Pani teściów, spróbujmy jednak spojrzeć na sprawę w świetle obowiązujących przepisów i zobaczyć, jaki rodzaj zagrożenia dla ich sytuacji życiowej Pani rodziców.

Dłużnikiem alimentacyjnym jest Pani szwagier. Z uwagi na bezskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko niemu, jego dzieciom przyznano środki z funduszu alimentacyjnego. Dłużnik alimentacyjny jest jednak zobowiązany do zwrotu MOPS-owi należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z ustawowymi odsetkami. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia następującego po dniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego do dnia spłaty.

Działania wobec dłużników alimentacyjnych przewidziane w ustawie z dnia 7.09.2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 z późn. zm.) podejmuje organ właściwy dłużnika, tj. wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika alimentacyjnego. Realizacja tej ustawy może być także przekazana do jednostki organizacyjnej gminy – np. do ośrodka pomocy społecznej¹. W Państwa przypadku działania takie zostaną podjęte na podstawie przyznania dzieciom Pani szwagra świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Organ właściwy dłużnika ustala sytuację rodzinną, finansową i zdrowotną dłużnika alimentacyjnego i bada przyczyny niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej. Odbiera także od niego oświadczenie majątkowe. Następnie przekazuje komornikowi sądowemu uzyskane informacje mające wpływ na skuteczność prowadzonej egzekucji. Jeżeli jednak wywiad wskazuje, że dłużnik alimentacyjny znajduje się za granicą, organ może podjąć działania zmierzające do wyegzekwowania zaległych świadczeń alimentacyjnych od dziadków osób uprawionych – czyli aod Pani teściów. Najpierw jednak wydaje – po zakończeniu okresu świadczeniowego lub po uchyleniu decyzji w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego – decyzję administracyjną w sprawie zwrotu przez dłużnika alimentacyjnego należności z tytułu otrzymanych przez osobę uprawnioną świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Należności te podlegają ściągnięciu w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 z późn. zm.)².

Wszczęcie przez gminę postępowania sądowego o zasądzenie alimentów na dziecko od dziadków

Prawo do wystąpienia o zasądzenie alimentów na rzecz dziecka od dziadków, gdy od płacenia uchyla się ich dziecko, daje samorządom art. 7 ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, jednak tylko w teorii. W praktyce ośrodki pomocy społecznej w swoich budżetach nie mają pieniędzy na pokrycie kosztów związanych z postępowaniem sądowym. To jest pierwsza dobra wiadomość dla Pani: istnieje bardzo nikłe prawdopodobieństwo wszczęcia takiej sprawy przeciwko Pani teściom.

Zakładając jednak czarny scenariusz, przypuśćmy, że ośrodek znajdzie jednak środki na wszczęcie podstępowania sądowego przeciwko Pani teściom. Jest to związane z art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie: K.r.o.), który wskazuje, że obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Skoro Pani szwagier przebywa za granicą, wydaje się, że przesłanka w tego przepisu jest spełniona, aczkolwiek ja obstawałabym przy tym, że w pierwszej kolejności należałoby jednak zastosować w tym przypadku Konwencję Nowojorską albo rozporządzenia Rady i Parlamentu Europejskiego nr 4/2009 z 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych.

Możliwości majątkowe dziadków a zasądzenie alimentów na wnuczki

Podążając jednak dalej czarnym scenariuszem, załóżmy, że dochodzi do rozprawy sądowej przeciwko Pani teściom o alimenty. Proszę pamiętać, że teściom pozostaje do obrony zawsze argument, że nie są w stanie ponieść kosztów alimentacyjnych bez uszczerbku dla własnego utrzymania.

Pomocne może tu być orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 08 października 1976 r. (IIICRN 205/76), który uznał, że: „Obowiązek alimentacyjny babki nie polega na przerzuceniu na nią niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca dzieci, może ona bowiem być zobowiązana jedynie do takich świadczeń, na jakie pozwalają jej możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu również jej usprawiedliwionych potrzeb (art. 135 § 1 K.r.o.)”. W rezultacie takiego uzasadnionego zarzutu alimenty, które ewentualnie zostaną zasądzone, mogą być znaczenie niższe od tych, jakie miał zapłacić Pani szwagier. Pani teściowie mogą na przykład zostać zobowiązani do zapłacenia czysto symbolicznej kwoty np. 50 czy 100 zł – jeśli sąd uzna, że na taką kwotę stać dziadków osób uprawnionych (czyli wnuków). To jest, wydaje się, druga dobra wiadomość dla Pani.

Po jakim czasie roszczenia alimentacyjne ulegają przedawnieniu?

Proszę też pamiętać, że zgodnie z art. 137 K.r.o. roszczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech, a zatem można żądać zaległych alimentów tylko za trzy lata wstecz. Warto o tym pamiętać w sądzie, ponieważ sąd z urzędu nie bada takiej okoliczności i zarzut przedawnienia należy podnieść samodzielnie.

Co do świadczeń pobieranych przez wnuki Pani teściów z funduszu alimentacyjnego: wygląda na to, że skoro uczą się zaocznie i pracują, osiągając określone dochody, to pobierają je nieprawnie. Co prawda świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do alimentów do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku, gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej, do ukończenia przez nią 25 roku życia, niemniej jednak osoba, której przyznano świadczenie z funduszu alimentacyjnego, ma obowiązek zgłaszać wszelkie zmiany jej sytuacji, które mają wpływ na prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Do sytuacji takich zalicza się między innymi uzyskanie dochodu. Brak takiego zawiadomienia skutkuje koniecznością zwrotu uzyskanych świadczeń za cały okres ich nienależnego pobierania wraz ze stosownymi odsetkami.

-------------------------------------

1. Działania podejmowane wobec dłużników alimentacyjnych, w: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej [online, http://www.mpips.gov.pl/wsparcie-dla-rodzin-z-dziecmi/fundusz-alimentacyjny/dzialania-podejmowane-wobec-dluznikow-alimentacyjnych/].

2. Tamże.