Żądanie usunięcia słupa energetycznego z działki

Czy przedsiębiorstwo przesyłowe miało prawo wybudować słup energetyczny na prywatnej działce?

Nie jest Pan jedyną osobą, która posiada na swojej działce słup energetyczny, a sytuacji, w których znajdują się właściciele tacy jak Pan, nie da się w jednakowy sposób usystematyzować, bowiem zależy to w dużej mierze od sytuacji prawnej i faktycznej.

Mimo zmian ustrojowych niewiele zmieniło się w sprawie korzystania z działek przez przedsiębiorstwa – nawet z nielegalnie wybudowanych urządzeń przesyłowych.

Proszę w pierwszej kolejności przeanalizować stan faktyczny i prawny nieruchomości, w szczególności pod kątem daty wybudowania urządzenia na Pańskiej działce. Do 1974 roku przedsiębiorstwo przesyłowe nie musiało legitymować się prawem do dysponowania terenem, żeby uzyskać pozwolenie na budowę, bowiem nie przewidywało tego obowiązujące wówczas prawo budowlane.

Nowelizacja prawa budowlanego z 1974 roku wprowadziła wymóg dysponowania gruntem.

Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 roku o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli

W latach 50. i 60. odbywała się elektryfikacja na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 1950 roku o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli. Często właściciele gruntów wyrażali zgodę dorozumianą bądź też inwestycje były prowadzone w ogóle bez pytania właściciela o zgodę. Tryb udostępnienia nieruchomości, zawarty w przepisach tej ustawy, obowiązywał aż do 5 grudnia 1997 roku. Zgodnie z zapisami ustawy przeprowadzeniem powszechnej elektryfikacji zarządzał i ogłaszał terenowy organ administracji, a osobom upoważnionym służyło prawo wejścia na grunt i do budynków oraz wykonywania robót i zakładania urządzeń, jakich wymagała powszechna elektryfikacja.

Właściciel gruntu (bez względu na to, czy urządzenia zostały pobudowane legalnie, czy nie) nie może tych urządzeń samowolnie usunąć. Zgodnie bowiem z art. 49 Kodeksu cywilnego urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne podobne urządzenia nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli są własnością przedsiębiorstwa lub zakładu, a stają się nią z chwilą ich trwałego połączenia z siecią. Dotyczy to nie tylko urządzeń energetycznych, ale i wodociągów, kanalizacji, urządzeń telekomunikacyjnych itp

Zgoda poprzedniego właściciela działki na postawienie słupa elektrycznego

Kolejną kwestią jest sprawdzenie, czy poprzedni właściciel nie wyraził zgody na przeprowadzenie inwestycji. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 28.06.2005 r. „jeśli właściciel albo jego poprzednik prawny zgodził się na zainstalowanie na jego nieruchomości urządzeń do przesyłania mediów, nie może żądać ich usunięcia. Jest to z jego strony zobowiązanie trwałe. Sąd wyjaśnił, że w takim wypadku właściciele nieruchomości podlegają ograniczeniom w wykonywaniu swego prawa własności. Nie oznacza to jednak, że właściciele nie mogą zażądać od przedsiębiorstwa wynagrodzenia za korzystanie z ich własności” (sygn. akt I CK 14/05).

Brak zgody da Panu większą elastyczność w żądaniach.

Jeżeli „elektrownia” nie będzie chciała usunąć urządzenia – będzie Pan musiał skierować sprawę na drogę sądową.

Czynsz od przedsiębiorstwa przesyłowego za bezprawne korzystanie z gruntu lub odszkodowanie za obniżenie wartości nieruchomości

Mógłby Pan się ubiegać o czynsz za bezumowne korzystanie z gruntu lub odszkodowanie za obniżenie wartości nieruchomości. Jeżeli urządzenia przesyłowe są więcej warte niż zajęta przez nie nieruchomość bądź uniemożliwiają właścicielowi korzystanie z niej w sposób dotychczasowy albo zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, można też żądać wykupu gruntu przez przedsiębiorstwo przesyłowe.

Takie stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy w precedensowym wyroku z dnia 16.07.2004 r., sygn. akt I CK 26/04. Uznał, że nawet „właściciel nieruchomości, nad którą przechodzi linia wysokiego napięcia nie mająca fizycznej styczności z samym gruntem, ale ograniczająca sposób korzystania i zmniejszająca wartość nieruchomości, może żądać od właściciela linii wykupienia gruntu”.

„Należności za korzystanie przez zakład energetyczny z urządzeń zainstalowanych na cudzej nieruchomości należy dochodzić na drodze postępowania sądowego, a nie w drodze postępowania administracyjnego” (zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 10.10.2005 r., sygn. akt III CZP 80/05).

Należności te przedawniają się z upływem lat 10.

W Pańskiej sytuacji niezwykle ciężko – o ile w ogóle się uda – będzie usunąć słupy z własnej nieruchomości.

Rzeczywiście, jeśli były pobudowane w np. 1961 r. – przedsiębiorstwo ma prawo złożyć wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej.

Zasiedzenie służebności gruntowej przez przedsiębiorstwo przesyłowe

Służebność może być ustanowiona w drodze:

• umowy,
• orzeczenia sądowego,
• decyzji administracyjnej.

Służebność gruntową można także nabyć w drodze zasiedzenia.

Zgodnie z art. 292 Kodeksu cywilnego zasiedzenie to zachowanie właściciela nieruchomości, dające się określić jako posiadanie służebności, tj. korzystanie z cudzej nieruchomości tak jakby przysługiwała mu służebność. Dopuszczalne jest nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej, która polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Służebność taka jest jedynym spośród ograniczonych praw rzeczowych, które w obecnym stanie prawnym można zasiedzieć. Z regulacji powyższej wynika, że przedmiotem zasiedzenia może być wyłącznie służebność czynna, a więc taka, która polega na korzystaniu przez właściciela nieruchomości władnącej z nieruchomości obciążonej. Zasiedzenie służebności gruntowej możliwe jest tylko wówczas, gdy istnieje trwałe i widoczne urządzenie umożliwiające wykonywanie służebności. Urządzenie takie musi być wynikiem świadomego i pozytywnego działania ludzkiego (zobacz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.01.1969 r.; sygn. akt II CR 516/68; OSNCP 1969 r. nr 12 poz. 220). Przyjmuje się, iż powinno być ono wykonane przez posiadacza służebności (zobacz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.05.1974 r.; sygn. akt III CRN 94/74; OSNCP 1975 r. nr 6 poz. 94).

Do nabycia służebności przez zasiedzenie stosuje się poza tym przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie, takie same są więc terminy i uzależnienie ich długości od dobrej lub złej wiary.

Początkiem biegu terminów jest przystąpienie przez samoistnego posiadacza służebności gruntowej do korzystania z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności. Stwierdzenie zasiedzenia służebności następuje w postępowaniu nieprocesowym.

Nowelizacja Kodeksu cywilnego wprowadziła tzw. służebność przesyłu (art. 305¹–305⁴) chroniący w istocie interes obu stron.

Ustanowienie służebności gruntowej za wynagrodzeniem

Należy wystąpić o zawarcie umowy (potwierdzonej notarialnie), w razie odmowy ze strony przedsiębiorstwa przesyłowego – wystąpić do sądu o ustanowienie służebności za wynagrodzeniem.

Powyższe jednak nie wyklucza realizacji przez przedsiębiorstwo przesyłowe trybu stwierdzenia zasiedzenia, o którym mowa powyżej. Bez stwierdzenia przez sąd zasiedzenia przedsiębiorstwo energetyczne nie może legitymować się przed kimkolwiek prawem zasiedzenia.

Reasumując – obawiam się, że na koszt „elektrowni” nie usunie Pan słupa z własnej działki. Jednakże to, że zakład korzysta, a nawet legitymuje się prawem do stwierdzenia zasiedzenia – nie oznacza, że ma użytkować nieruchomość bezpłatnie.

Jeśli chodzi o odszkodowanie, to wszystko zależy od powierzchni gruntu, jaka jest zajęta przez słupy i linie. Można to obliczyć w oparciu o średnie ceny dzierżawy w rejonie działki. Ważne jest jeszcze, kiedy zostały ustawione te słupy – aby obliczyć okres. Jeśli zostały wybudowane przed wojną – obawiam się, że sąd uzna zasiedzenie służebności. Może Pan jednak wnioskować o tzw. służebność przesyłu.

Podstawę prawną wniosku do sądu stanowi art. 224 i 225 Kodeksu cywilnego – odszkodowanie; jeśli chodzi o służebność przesyłu – 305¹ Kodeksu cywilnego.

Koszty procesu pokrywa na początku powód – czyli Pan. Wpis od pozwu to 5% wartości, można wnioskować o zwolnienie z kosztów – w zasadzie prawie zawsze jest uwzględniane. Koszt rzeczoznawcy rozliczony będzie w formie zaliczki – łączny kształtował się będzie w okolicach 2500-3000 zł.