Żądanie przez gminę zwrotu poniesionych wydatków za pobyt w DPS

Krąg osób obowiązanych do ponoszenia opłat za DPS

Sprawy związane z kierowaniem do domu pomocy społecznej i odpłatnością związaną z pobytem w nim regulują przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej:

„1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.”

Jeżeli pensjonariusz nie jest w stanie sam ponieść całej opłaty, to cały lub częściowy koszt pobytu w domu pokrywają: małżonek, zstępni i w ostatniej kolejności wstępni, pod warunkiem spełnienia kryteriów dochodowych. Kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu pomocy społecznej, biorąc pod uwagę wysokość dochodów i możliwości, przy czym opłata ta nie powinna być zwiększana w przypadku, gdy jedna z osób jest zwalniana z odpłatności z mocy prawa lub z powodów, o których mowa w art. 64 ustawy o pomocy społecznej.

Prawo gminy dochodzenia zwrotu poniesionych wydatków zastępczo za zobowiązanych

W przepisach ustawy o pomocy społecznej jasno określono, że dopiero w przypadku niewywiązania się zobowiązanych osób z obowiązku opłaty za pobyt w ośrodku, opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której dana osoba została skierowana do DPS. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków. Istnieje jednak pogląd NSA, zgodnie z którym podstawą ściągnięcia od członków rodziny zaległych opłat jest fakt nie tylko niedotrzymania przez nich warunków umowy bądź odmowy jej zawarcia, ale także decyzja wydana na podstawie art. 104 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Natomiast zgodnie z drugą interpretacją NSA – już w decyzji o skierowaniu do DPS powinno się wskazać osoby zobowiązane do ponoszenia opłat na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Zatem żądanie zwrotu od tej osoby za wcześniej ponoszone koszty przez gminę nie jest uprawnione.

Niestety orzecznictwo nie rozstrzygnęło, która interpretacja jest właściwa. Jednak wypracowało stanowisko pozwalające DPS wydawać decyzje w obu omówionych w tym artykule sposobach interpretowania przepisów. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 9 stycznia 2015 r. (sygn. akt I OSK 1615/13) powołał oba poglądy sądów administracyjnych. Sąd przyznał, że zarysowały się w orzecznictwie sądowo-administracyjnym dwie rozbieżne linie w zakresie podstawy obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt w DPS.

Wątpliwości orzecznicze – zindywidualizowanie obowiązku ponoszenia opłat w decyzji administracyjnej

Jednakże przytoczona przez Pana uchwała NSA z dnia 11 czerwca 2018 r. (sygn. akt I OPS 7/17) stanęła na gruncie drugiego z cytowanych tu stanowisk. NSA wskazując, że obowiązek wnoszenia przez osoby wskazane w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej opłat za pobyt w domu pomocy społecznej umieszczonej w nim osoby, a w konsekwencji wydanie decyzji o zwrocie kosztów poniesionych zastępczo przez gminę na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 tej ustawy, wymaga uprzedniego skonkretyzowania i zindywidualizowania tego obowiązku począwszy od dnia jego powstania w stosunku do każdej z zobowiązanych osób w decyzji administracyjnej o ustaleniu opłaty wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 tej ustawy lub w drodze umowy zawartej na podstawie art. 103 ust. 2 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ustawy o pomocy społecznej.

Zatem jeżeli w momencie skierowania Pana babci do DPS nie został Pan skonkretyzowany jako osoba zobowiązana do zwrotu ponoszonych zastępczo przez gminę kwot za pobyt Pana babci, to obecnie – w chwili podpisania umowy gmina nie może żądać od Pana zwrotu poniesionych kwot, ponieważ w momencie skierowania babci do DPS nie był Pan wskazany w decyzji jako osoba zobowiązana do ponoszenia opłat.