Żądanie przez gminę usunięcia krzaków z działki

Opisany przez Pana problem regulują: art. 140 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, art. 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, ustawa z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, art. 117 § 1 ustawy z 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń.

Swobodne korzystanie z własnej działki

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego właściciel działki może z niej swobodnie korzystać z wyłączeniem innych osób. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa – mówi o tym art. 140 ww. ustawy.

Oznacza to, że właściciel może wszystko, czego nie zabrania mu ustawa. Jednak nie jest to do końca samowolka. Nie ma co prawda przepisu, który nakazywałby koszenie działki, usuwanie krzewów, samosiejek. Jednak i gmina i sąsiedzi mają pewne możliwości prawne, aby w określonych sytuacjach to wyegzekwować.

Zacznę od strony administracyjnej. Do zadań własnych gminy należą sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej (art. 7 pkt 1 ustawy o samorządzie gminnym) oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej (art. 7 pkt 14 ww. ustawy).

Nie jestem w stanie określić, w jaki sposób zarośla na Pana działce zagrażają ww. chronionym normom. Ale gmina ma obowiązek wprowadzania odpowiednich regulacji nakładają na gminy przepisy ustaw o:

• ochronie przyrody,
• ochronie gruntów rolnych i leśnych,
• utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Są to akty prawa miejscowego, ale także stanowią źródło prawa.

Zaniedbania na działce – wykroczenie

Nadto zaniedbanie w zakresie utrzymania czystości na działce to wykroczenie określone w art. 117 § 1 Kodeksu wykroczeń. Na osobę, która ma obowiązek utrzymania czystości i porządku w obrębie nieruchomości, a nie wykonuje swoich obowiązków lub nie stosuje się do wskazań i nakazów wydanych przez właściwe organy w celu zabezpieczenia należytego stanu sanitarnego i zwalczania chorób zakaźnych, wolno nałożyć karę grzywny do 1500 zł albo naganę. Może to dotyczyć samosiejek i ich zaniedbania/

Ograniczenia w korzystaniu ze swojej nieruchomości

Zgodnie z art. 140 Kodeksu cywilnego „w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą”. Z przepisu tego wynika zatem, że prawo własności – choć ukształtowane jako prawo podmiotowe o najszerszej treści wśród wszystkich praw polegających na korzystaniu z rzeczy – nie jest jednak prawem absolutnym. Swoboda korzystania z rzeczy przez właściciela podlega bowiem pewnym ograniczeniom, które wyznaczają granice prawa własności. Tymi wyznacznikami są natomiast: przepisy ustawy, zasady współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa. Do powyższych ograniczeń mających rangę przepisu ustawy zalicza przede wszystkim normy tzw. prawa sąsiedzkiego zawarte w art. 144–154 Kodeksu cywilnego, które opierają się na wzajemnej zależności między nieruchomościami sąsiadującymi ze sobą oraz mają na celu pogodzić sprzeczne nieraz interesy ich właścicieli.

Do kategorii norm prawa sąsiedzkiego należy także art. 144 mogący stanowić podstawę prawną roszczenia sąsiadów, zgodnie z którym „właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”.

Wyjaśnić należy, że przepis ten dotyczy sytuacji, w której właściciel korzystający ze swej nieruchomości oddziałuje na nieruchomości sąsiednie poprzez działalność prowadzoną na własnej nieruchomości, co określa się mianem immisji (W. J. Katner, Ochrona własności nieruchomości przed naruszeniami pośrednimi, Warszawa 1982). Immisje te dzieli się w doktrynie przede wszystkim na bezpośrednie i pośrednie. Pierwsze z nich stanowią bezpośrednią ingerencję w sferę cudzej własności (np. poprzez sztuczne skierowanie na nieruchomość sąsiednią wód opadowych) i są one zakazane wprost przez art. 140 Kodeksu cywilnego uprawniający właściciela do korzystania z rzeczy z wyłączeniem innych osób (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 1968 r., sygn. akt III CRN 41/68, LEX nr 6298). Przepis art. 144 dotyczy natomiast immisji pośrednich, które oddziałują na nieruchomość sąsiednią pośrednio zakłócając korzystanie z niej. Mają one niejednorodny charakter i wśród nich można wyróżnić przede wszystkim immisje pozytywne, tzn. oddziałujące na sąsiednie nieruchomości przez przenikanie różnych substancji i energii oraz immisje negatywne, które polegają na utrudnianiu przenikania, a do których zgodnie z jednolitym stanowiskiem judykatury i doktryny zalicza się m.in. działanie właściciela nieruchomości zakłócające korzystanie z nieruchomości sąsiedniej na skutek ograniczenia jej nasłonecznienia [wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2008 r., sygn. akt I CSK 191/08, oraz z dnia 22 czerwca 1972 r., sygn. akt III CRN 126/72; wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 26 października 2011 r., sygn. akt III Ca 651/11; T. Filipak, (w:) red. A. Kidyba, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe, LEX 2012, Komentarz do art. 144 K.c., uwaga nr 4]. W uzupełnieniu powyższego dodać także należy, że wśród immisji pośrednich rozróżnia się też immisje materialne występujące wówczas gdy następuje przenikanie na nieruchomości sąsiednie cząstek materii (np. pyłów) lub pewnych sił (np. wstrząsów) oraz immisje niematerialne, które oddziałują na psychikę właściciela, w szczególności na jego poczucie bezpieczeństwa lub estetyki.

Na tej podstawie sąsiedzi w sądzie cywilnym mogą dochodzić obowiązku doprowadzenia działki do ładu i usunięcia samosiejek.