Zobowiązanie o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego
Zgodnie z art. 230 Kodeksu spółek handlowych (dalej: K.s.h.) rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Przepisu art. 17 § 1 nie stosuje się.
Ważne jest zdanie drugiego owego artykuły stanowiące, że art. 17 § 1 nie stosuje się. Art. 17 § 1 K.s.h. stanowi zaś, że „jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały wspólników albo walnego zgromadzenia bądź rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna”. Skoro owego przepisu nie stosujemy do wymogu uchwały wspólników na rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego, to oznacza, że rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego bez tejże zgody (wyrażonej w formie uchwały) nie powoduje nieważności zaciągniętego bez tejże zgody zobowiązania.
Modyfikacje w umowie spółki
Oczywiście treść art. 230 K.s.h. może być w umowie spółki modyfikowana. Wykluczyć nie można zamieszczenia w umowie postanowienia ograniczającego dyspozycję przepisu tylko do rozporządzania prawem lub tylko do zaciągania zobowiązań (jak w postawionym przez Panią pytaniu) do świadczenia. W doktrynie tego rodzaju zabiegi nie budzą wątpliwości. Natomiast zastanawiające jest, czy wówczas (gdy taką modyfikację art. 230 K.s.h. do umowy spółki wprowadzamy) zastosowanie znajduje jeszcze art. 230 K.s.h. wyłączający stosowanie art. 17 § 1 K.s.h. Wbrew pozorom, problem jest skomplikowany i dotyczy nie tylko ograniczenia rodzaju czynności prawnej, w odniesieniu do której wymagana jest uchwała wspólników, tylko do rozporządzania prawem lub tylko do zaciągania zobowiązań do świadczenia, ale także zmiany w umowie krotności kapitału zakładowego w stosunku do wielkości wynikającej z art. 230 K.s.h. W doktrynie przyjmuje się powszechnie (tak np. A. Herbet), że do wyłączenia stosowania art. 17 1 K.s.h. wystarcza dowolna klauzula umowna modyfikująca reguły zawarte w art. 230 K.s.h. W podobnym tonie wypowiada się A. Kidyba, wedle którego w razie wprowadzenia zmian w umowie spółki w tym zakresie (tj. w zakresie art. 230 K.s.h.; także „ograniczenia przepisu do rozporządzania prawem lub zaciągania zobowiązań do świadczenia”), naruszenie reguł umownych powoduje tylko skutki z art. 17 § 3 K.s.h. Przyjąć zatem można by było, że skoro w umowie spółki z o.o. ograniczono art. 230 K.s.h. wprowadzając wymóg zgody zgromadzenia wspólników tylko do czynności polegających na zaciąganiu zobowiązań przekraczających 2 krotność kapitału zakładowego to zaciągnięcie takiego zobowiązania bez tej zgody wywoła skutki z art. 17 § 3 K.s.h. Ten zaś stanowi, że czynność prawna dokonana bez zgody właściwego organu spółki, wymaganej wyłącznie przez umowę spółki albo statut, jest ważna, jednakże nie wyklucza to odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki z tytułu naruszenia umowy spółki albo statutu.
Taka wykładnia jest jednak zbyt daleko idąca. Nie ma wątpliwości bowiem co do tego, że formuła „chyba że umowa stanowi inaczej” obejmuje swoim zakresem postanowienia umowy wykluczające wprost zastosowanie przepisu oraz przekazujące kompetencje wspólników innemu podmiotowi (radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej, grupie wspólników lub jednemu z nich). Inne modyfikacje unormowania wykraczają już jednak poza literalne jej brzmienie.
Zamiar wspólników, ograniczających w umowie zakres regulacji do jednego rodzaju wymienionych w nim czynności prawnych (rozporządzania prawem lub zaciągania zobowiązań do świadczenia) albo podwyższających pułap kapitałowy w stosunku do wielkości określonej w art. 230 K.s.h., nie obejmuje z reguły wyłączenia skutków z art. 17 § 1 K.s.h., lecz jedynie zwolnienie zarządu z uzyskiwania zgody wspólników na dokonywanie czynności prawnych, których przedmiotem są określone w umowie (rodzajowo lub wartościowo) prawa lub zobowiązania majątkowe. Aprobata poglądu, zgodnie z którym także wymienione wyżej postanowienia umowy wyłączają działania art. 230 w zw. z art. 17 § 1 K.s.h. nie tylko jest sprzeczne wolą stron, co narusza dyrektywy zawarte w art. 65 § 2 KC, ale także z gramatyczną wykładnią tego pierwszego przepisu. Zamieszczenie w umowie postanowienia, zgodnie z którym czynności rozporządzające prawem nie wymagają uchwały wspólników, pozwala zarządowi na ich dokonywanie bez ograniczeń, co jednak nie wpływa na czynności zobowiązujące do świadczenia, gdyż ten ich rodzaj w dalszym ciągu podpada pod art. 230 w zw. z art. 17 § 1 K.s.h. Warto jednak ostrzec przed takimi ograniczeniami, które, z uwagi na występowanie wielu, i to podstawowych, czynności o podwójnym skutku, tj. zobowiązująco-rozporządzających, może w praktyce niezmiernie skomplikować sytuację prawną.
Legalność zaciągania zobowiązań przekraczających 2-krotność kapitału zakładowego
A zatem, w sytuacji, jaką Pani opisała, zaciągnięcie zobowiązania o wartości przekraczającej 2-krotność kapitału zakładowego bez wymagane ustawą i umową zgody zgromadzenia wspólników jest prawnie dopuszczalne i ocenione na gruncie art. 230 K.s.h., tj do skutków braku zgody nie stosujemy art. 17§ 1 K.s.h. Czynność taka jest zatem ważna. Nie wyłącza to jednak odpowiedzialności odszkodowawczej członków zarządu w stosunku do wspólników (art. 295 K.s.h. w ograniczonym zakresie oraz art. 300 K.s.h.) lub wobec samej spółki (art. 293 K.s.h.).
Podatek od sprzedaży udziałów w spółce z o.o.
