Zachowek po zmarłym bracie

Krąg osób uprawnionych do zachowku

Krąg osób uprawnionych do zachowku reguluje art. 991 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo jego uzupełnienia.

Art. 992. Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni”.

Czy rodzeństwo dziedziczy po żonatym bracie?

Ustawodawca przewidział zamknięty katalog osób uprawnionych do zachowku. Niestety w tym kręgu nie znajduje się rodzeństwo, stąd też zgodnie z ogólnymi zasadami dziedziczenia spadek w całości przypadnie żonie. Jeżeli brat był rozwiedziony, wówczas osobami uprawnionymi do dziedzieczenia będzie wyłącznie Pan z siostrą.

Należy dodać, że po nowelizacji art. 932 Kodeksu cywilnego rozszerza krąg uprawnionych do dziedziczenia, natomiast krąg uprawnionych do zachowku pozostaje bez zmian. W pierwszej kolejności do dziedziczenia spadku powołane są z ustawy dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Gdyby dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy dziecka przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten ma zastosowanie także do dalszych zstępnych.

Dziedziczenie przy braku zstępnych spadkodawcy

Zgodnie ze znowelizowanym art. 932 w sytuacji, kiedy brak jest zstępnych spadkodawcy (czyli zmarły nie miał dzieci), dziedziczy wtedy małżonek zmarłego i rodzice. Każde z rodziców, dziedzicząc razem z małżonkiem spadkodawcy, dziedziczy 1/4 całości spadku, w konsekwencji tego małżonek zmarłego otrzyma 2/4 z całości spadku. W sytuacji kiedy spadkodawca nie miał ojca z powodu nieustalenia ojcostwa, matka otrzyma połowę spadku, a drugą połowę otrzyma małżonek zmarłego. Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci i nie był w związku małżeńskim, cały spadek otrzymają rodzice po połowie „w częściach równych”.

Gdyby jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, do grona osób dziedziczących wchodzi rodzeństwo, które dziedziczy w częściach równych. Jeżeli przed otwarciem spadku nastąpiłaby śmierć któregokolwiek z rodzeństwa spadkodawcy, wtedy udział zmarłego przechodzi na jego dzieci do podziału w częściach równych itd. Nowelizacja zabezpiecza odpowiednio udział spadkowy małżonka, a mianowicie art. 933 zapewnia mu połowę spadku w sytuacji, kiedy dziedziczy razem z rodzicami, rodzeństwem i dziećmi rodzeństwa (zstępnymi rodzeństwa).

Jeżeli zmarły nie miał dzieci, jego rodzice nie żyją, brak jest rodzeństwa i ich dzieci – cały spadek przypada małżonkowi.