Zabezpieczenie wykonania postanowienia sądu o podziale majątku

Wystąpienie do sądu o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności

Najczęściej posiadanie orzeczenia sądowego powoduje, że można wystąpić do sądu o klauzulę wykonalności i w razie niespełnienia przez dłużnika obowiązku nałożonego przez sąd — wszcząć egzekucję u właściwego komornika. Zważywszy, że zgodnie z postanowieniem o dziale majątku Pani były mąż ma rok na dokonanie spłaty, będzie Pani mogła podjąć czynności egzekucyjne dopiero po upływie tego terminu, ponieważ wtedy wierzytelność stanie się wymagalna. Gdyby sąd podzielił spłatę na części i np. określił, że spłata każdej części ma następować kwartalnie, to wówczas byłaby Pani uprawniona do żądania nadania klauzuli wykonalności w odniesieniu do każdej części. Skoro jednak sąd nie sformułował tego obowiązku inaczej, to o egzekucji komorniczej będzie można pomyśleć dopiero za rok, po upływie terminu na spłatę.

Zabezpieczenie świadczenia którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił

Jednakże ustawodawca przewidział tę sytuację i postanowił dać osobom czekającym na wykonanie wyroku narzędzia prawne, które wprawdzie nie gwarantują dokonania spłaty, ale w znacznym stopniu zwiększają jej prawdopodobieństwo. Myślę tutaj przede wszystkim o postępowaniu zabezpieczającym, przewidzianym w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (j.t. Dz. U. 2014 r., poz. 101, z późn. zm. – dalej „K.p.c.”). Zgodnie z art. 730 K.p.c.:

„§ 1. W każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia.

§ 2. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił”.

Jak pisze Ewa Stefańska, „po uzyskaniu przez uprawnionego prawomocnego orzeczenia podlegającego wykonaniu udzielenie zabezpieczenia jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił (art. 730 § 2 zdanie drugie). Taka sytuacja ma miejsce m.in. wówczas, gdy sąd w wyroku rozłożył na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia wyznaczył odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia (art. 320). Przy tym, wbrew dosłownemu brzmieniu powołanego przepisu, ustawodawcy chodziło o uzyskanie przez uprawnionego prawomocnego orzeczenia podlegającego wykonaniu, a nie tytułu wykonawczego, gdyż ze względu na niewymagalność świadczenia uzyskanie tego tytułu nie jest wówczas jeszcze możliwe” (E. Stefańska, Komentarz do art. 730 k.p.c., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. E. Manowska, WK 2015).

Wniosek do sądu o zabezpieczenie wykonania postanowienia o dziale majątku

Oznacza to, że może Pani złożyć wniosek do sądu o zabezpieczenie wykonania postanowienia o dziale majątku — opłata sądowa od takiego wniosku wynosi 100 zł. Musi Pani w piśmie wykazać interes prawny w udzieleniu zabezpieczania, który istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 730¹ K.p.c.).

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego, a nadto zawierać:

1. wskazanie sposobu zabezpieczenia, a w sprawach o roszczenie pieniężne także wskazanie sumy zabezpieczenia;
2. uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek.

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Oczywiście, nie ma żadnej pewności, że sąd udzieli zabezpieczania — organ musi dokonać oceny, czy rzeczywiście istnieją okoliczności, które uzasadniają udzielenie zabezpieczenia (przede wszystkim takie, które wskazują, iż dłużnik rzeczywiście będzie się uchylał od wykonania obowiązku spłaty). Jest to suwerenna ocena sądu.

W jaki sposób sąd udzieli zabezpieczenia świadczenia?

Jeżeli sąd przychyli się do Pani wniosku, udzieli zabezpieczenia w jednej z poniższych postaci:

1. zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
2. obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
3. ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;
4. obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;
5. ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
6. ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Hipoteka przymusowa jako zabezpieczenie spłaty po podziale majątku

Na Pani miejscu jako sposób zabezpieczenia wybrałabym hipotekę przymusową, która jest bardzo silnym środkiem zabezpieczającym, a do tego łatwym do zrealizowania i dość tanim. W przypadku, gdy uzyska Pani postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia w tej postaci, będzie Pani mogła złożyć wniosek o jej wpisanie do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości — opłata od wniosku wynosi 200 zł. Wynika to z art. 109 ustawy o księgach wieczystych i hipotece z dnia 6 lipca 1982 r. (j.t. Dz. U. 2013 r., poz. 707, z późn. zm.) oraz art. 110 pkt 1 u.k.w.

„Art. 109. 1. Wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika (hipoteka przymusowa).

2. Jeżeli nieruchomość jest własnością Skarbu Państwa, hipoteka przymusowa może być ustanowiona w wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych.

Art. 110. Hipotekę przymusową można uzyskać także na podstawie:

1) postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia; (…).”

Obciążenie hipoteką przymusową, jak sama nazwa wskazuje, odbywa się bez zgody właściciela i nie może on protestować przeciwko dokonaniu wpisu w księgach. Tym samym każdy potencjalny nabywca będzie widział, przeglądając księgę wieczystą, że nieruchomość jest obciążona prawem na Pani rzecz — w konsekwencji mieszkanie będzie bardzo trudno sprzedać, ponieważ ludzie boją się kupować nieruchomości obciążone hipotecznie bez gwarancji, że ta hipoteka zostanie wykreślona. Ponadto inną korzyścią zabezpieczenia hipotecznego jest to, iż Pani — jako wierzycielowi hipotecznemu — będzie przysługiwało pierwszeństwo zaspokojenia się z nieruchomości przed wszystkimi innymi wierzycielami, a ponadto będzie Pani mogła dokonać egzekucji nawet wówczas, kiedy ktoś kupi mieszkanie i zmieni się właściciel. Hipoteka obciąża bowiem konkretną nieruchomość, a nie jej właściciela, więc zbycie mieszkania niczemu nie przeszkadza — wynika to z istoty hipoteki, wskazanej w art. 65 ust. 1 u.k.w.:

„Art. 65. 1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka)”.