Wywołanie pożaru przez nieletnich

Co grozi nieletnim za wywołanie pożaru i narażanie osoby na straty

Ustosunkowując się do zadanego przez Pana pytania, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu karnego (K.k.) oraz ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (u.p.n.).

Poniższa odpowiedź została oparta na faktach przedstawionych przez Pana w pytaniu i ich ocenie prawnej.

Z treści Pana pytania wynika, że dwoje nieletnich (14 lat) wywołało pożar starego wozu drewnianego. Właściciel wozu wycenił straty na kwotę 12 000 zł. Sąd wezwał nieletnich na przesłuchanie z art. 288 K.k. W Pana ocenie straty poszkodowanego są przeszacowane. Poszkodowany wskazuje bowiem, że wóz był pawilonem pszczelarskim, w którym znajdowały się nieużywane ule. Istotne jest, że jeden z nieletnich był już pouczany przez funkcjonariuszy policji (domniemanie) za spożywanie alkoholu w miejscu publicznym.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że czyn z art. 288 K.k. nie jest wymieniony w treści art. 10 § 2 K.k., a to z kolei powoduje, iż do nieletnich zastosowanie znajdzie u.p.n.

Dopuszczenie się czynu karalnego po ukończeniu 13 lat

Przepisy u.p.n. znajdują zastosowanie w odniesieniu do osób, które dopuściły się czynu karalnego po ukończeniu 13 lat, ale nie ukończyły 17 lat. Z treści Pana pytania wynika, że sprawcy zniszczenia mienia mają 14 lat. Nie ulega wątpliwości, że zachowanie nieletnich wypełnia znamiona czynu opisanego w art. 288 K.k., albowiem swoim zachowaniem doprowadzili do zniszczenia cudzej rzeczy, jaką był wóz drewniany stanowiący pawilony pszczelarskie.

Czynem karalnym w rozumieniu ustawy jest bowiem przestępstwo, a takim jest czyn z art. 288 K.k. W pierwszej kolejności wyraźnie podkreślić należy, że podczas przesłuchania w sądzie nieletni pouczony uprzednio za spożywanie alkoholu w miejscu publicznym nie powinien się do tego faktu przyznawać. Jest bowiem mało prawdopodobne, aby podczas wywiadu środowiskowego, który zostanie sporządzony na polecenie sądu, policja była w stanie wskazać na tego rodzaju zdarzenie. Oczywiście im większa miejscowość, tym mniejsze prawdopodobieństwo takiego stwierdzenia. Pouczenie nie jest bowiem nigdzie odnotowywane. Mniemam bowiem, że odbyło się ono ustnie. Co najwyżej nieletni został spisany do notatnika funkcjonariusza policji. Powyższe nie grozi jednak żadnymi konsekwencjami.

Zniszczenie mienia w wyniku wywołania pożaru przez osoby nieletnie 

W pierwszej kolejności sąd będzie zmierzał do ustalenia, czy zniszczenie mienia w wyniku wywołania pożaru było działaniem zamierzonym nieletnich, tj. czy działali wspólnie i w porozumieniu, czy też było skutkiem nieumyślnego zachowania.

Mając na uwadze powyższe, sąd będzie oceniał zachowanie nieletnich, kierując się podstawowymi zasadami i dyrektywami postępowania w sprawach nieletnich. W sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego przy uwzględnieniu interesu społecznego. W postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę jego osobowość, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego.

Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym

Wyraźnie podkreślić należy, że wobec nieletnich sąd rodzinny może zastosować środki wychowawcze lub środek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym. Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym może być orzeczone tylko w sytuacji, kiedy zastosowanie innych przewidzianych prawem środków nie będzie w stanie zapewnić resocjalizacji nieletnich. W opisanym przez Pana stanie faktycznym, mając na uwadze, że nieletni nie byli dotąd w żaden sposób karani (pouczenia nie należy traktować jako ukarania), nie sposób przyjąć, by w stosunku do nich zastosowany został środek poprawczy.

Jakie środki może zastosować sąd wobec nieletnich?

W tego rodzaju sprawach sądy co do zasady stosują wobec nieletnich zarówno upomnienie, jak i dozór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna.

Wobec nieletnich sąd rodzinny może:

• udzielić upomnienia;

• zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;

• ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;

• ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego;

• zastosować nadzór kuratora;

• skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;

• orzec zakaz prowadzenia pojazdów;

• orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;

• orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;

• orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;

• zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

W chwili obecnej należy spodziewać się wywiadu środowiskowego zleconego przez sąd. W celu ustalenia danych dotyczących nieletniego i jego środowiska, a w szczególności dotyczących zachowania się i warunków wychowawczych nieletniego, sytuacji bytowej rodziny, przebiegu nauki nieletniego i sposobu spędzania czasu wolnego, jego kontaktów środowiskowych, stosunku do niego rodziców lub opiekunów, podejmowanych oddziaływań wychowawczych, stanu zdrowia i znanych w środowisku uzależnień nieletniego, sędzia rodzinny zleca przeprowadzenie wywiadu środowiskowego kuratorowi sądowemu.

Przesłuchanie nieletniego

Przy wysłuchaniu nieletniego należy dążyć do zapewnienia mu pełnej swobody wypowiadania się. Wysłuchanie nieletniego powinno odbywać się w warunkach zbliżonych do naturalnych, w miarę potrzeby w miejscu zamieszkania nieletniego, przy czym unikać należy wielokrotnego wysłuchiwania nieletniego co do tych samych okoliczności lub okoliczności ustalonych już innymi dowodami i niebudzących wątpliwości.

W trakcie przesłuchania nieletni winni wskazywać, że do podpalenia wozu doszło przypadkowo, a ich zamiarem nie było jego zniszczenie. Nacisk powinien być przede wszystkim kładziony na nieumyślność w działaniu nieletnich. W mojej ocenie korzystne jest też podjęcie rokowań z pokrzywdzonym w celu ustalenia rzeczywistej wartości zniszczonego wozu. Naprawienie wyrządzonej szkody spowoduje bowiem, że orzeczona przez sąd kara będzie łagodniejsza dla nieletnich. Nieformalnym mediatorem w sprawie ustalenia sposobu naprawienia szkody (pod warunkiem że wóz nie był ubezpieczony) może być sąd, który w swej powadze może próbować wyperswadować poszkodowanemu wskazaną przez niego wycenę szkody.

Podsumowując, należy stwierdzić, że w stosunku do nieletnich będą miały zastosowanie przepisy u.p.n. Jeżeli nieletni nie sprawiają problemów wychowawczych ani szkolnych zasadne będzie złożenie wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów szkolnych, tj. świadectwa ukończenia klasy, zaświadczenia dyrekcji o braku problemów wychowawczych w szkole. Powyższe pozwoli bowiem wskazać na brak demoralizacji nieletniego, cechy charakteru, stopień rozwoju psychicznego. Wyraźnie podkreślić należy, że nieletni winni wskazywać na nieumyślność swojego działania. Działanie takie pozwoli bowiem uzyskać jak najłagodniejszą karę z wymienionych powyżej. Rodzice nieletnich w trosce o swoje dzieci powinni sami zadecydować, czy stosowane przez nich metody wychowawcze zdają egzamin, czy też potrzebują pomocy kuratora i sądu. W takiej sytuacji zasadne będzie wskazanie przed sądem na występujące z dziećmi problemy, podając przykłady demoralizacji.

Pragnę jednocześnie poinformować, że serwis ePorady24.pl świadczy także usługi w zakresie sporządzania pism procesowych, reprezentacji przedsądowej oraz sądowej.