Wypowiedzenie umowy ze szkołą prywatną

Rozwiązanie mowy poza formami dopuszczonymi przez strony

Podstawową zasadą prawa zobowiązań jest pacta sunt servanda, tzn. umowy muszą być wykonywane. Muszą, o ile umowa mieści się w granicach wyznaczonych przez prawo zgodnie z regułą swobody umów, która wynika z art. 353¹ Kodeksu cywilnego (K.c.). Przepis ten stanowi, że: „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.

Mając na uwadze powyższe dwie zasady, należy stwierdzić, że rozwiązanie umowy poza formami dopuszczonymi przez strony, poza ich wspólną wolą, musi stanowić wyjątek. K.c. przewiduje kilka takich okoliczności, które uzasadniają uchylenie się od skutków umów zwieranych przez strony na mocy oświadczenia woli jednej ze stron.

Podstawową formą zniesienia skutków zawarcia umowy jest jej wypowiedzenie (o ile jest ono w ogóle dopuszczalne). Wówczas jedna ze stron własną decyzją rozwiązuje umowę wiążącą ją z drugą stroną. W niektórych stosunkach zobowiązaniowych kwestia wypowiedzenia została uregulowana w K.c. – jego dopuszczalność oraz okresy, po których od złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowa przestaje strony wiązać. Zazwyczaj jednak jest tak, że K.c. dochodzi do głosu jedynie wówczas, gdy strony nie uregulowały spraw związanych z wypowiedzeniem w umowie. Jeśli w umowie strony zawarły postanowienia związane z możliwością wypowiedzenia umowy, wskazując termin wypowiedzenia, to obowiązują je te właśnie postanowienia. Zwłaszcza jeśli umowa reguluje tę kwestię w sposób korzystniejszy dla stron.

Umowa o świadczenie usług przez szkołę prywatną

Umowa o świadczenie usług przez szkołę prywatną podlega na podstawie art. 750 K.c. regułom dotyczącym umów-zleceń. Zgodnie z art. 746 K.c.:

„§ 1. Dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.

§ 2. Przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę.

§ 3. Nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów”.

Jak wynika z powyższego oraz przepisów Pani umowy z prywatną szkołą, umowa ta zawiera postanowienia korzystniejsze, ponieważ przewiduje dla obu stron określony czas wypowiedzenia. Dzięki temu obie strony nie będą zaskoczone decyzją drugiej strony o rozwiązaniu umowy, co wiąże się z organizacją działalności szkoły oraz koniecznością znalezienia nowego miejsca nauki. Postanowienia te są zgodne z przepisami i trudno dopatrzyć się w nich naruszenia zasad współżycia społecznego.

W tej sytuacji należy stwierdzić, że obowiązują Panią te reguły i tylko zgodnie z nimi może Pani rozwiązać umowę, korzystając z wypowiedzenia.

Odstąpienie od umowy z prywatną szkołą

Oprócz wypowiedzenia uchylenie się od dalszego wykonywania umowy może nastąpić w drodze odstąpienia. Zasadniczo jest tak, że w umowie strony mogą ustalić, iż w określonym terminie strony mogą od umowy odstąpić bez konsekwencji lub po zapłacie tzw. odstępnego. W Pani umowie takiego postanowienia nie ma.

Zgodnie z art. 491 § 1 K.c.: „Jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki”. Zatem także w przypadku nienależytego wykonywania zobowiązania strona może od umowy odstąpić, zachowując oczywiście określone w dalszych przepisach reguły.

W opisanej przez Panią sytuacji nie ma podstaw do odstąpienia od umowy, szkoła nie spóźnia się ze swoim świadczeniem – realizuje program szkolny.

Pewna możliwość uchylenia się od postanowień zawartej umowy wynika z tzw. wad oświadczenia woli. Nieważne są umowy zawarte pod wpływem błędu, groźby, w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji. Nie sądzę, by któraś z tych sytuacji zachodziła w Pani przypadku.

Rozwiązanie umowy z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków

Ostatnią możliwością, którą można rozważyć w okolicznościach przez Panią opisanych, jest tzw. nadzwyczajna zmiana stosunków. Zgodnie z art. 357¹ Kc : „Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę, sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym”. Możliwość powołania się na omawiany przepis jest uzależniona od spełnienia następujących przesłanek:

• źródłem powstania zobowiązania jest umowa,
• zmiana stosunków ma charakter nadzwyczajny,
• zmiana ta niesie ze sobą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia lub grozi jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały, zawierając umowę,
• między dwiema ostatnimi przesłankami zachodzi związek przyczynowy.

To, że źródłem Pani zobowiązania do zapłaty czesnego jest umowa, nie ulega wątpliwości w tym przypadku. Zdaniem Tadeusza Wiśniewskiego, autora Komentarza do art. 357¹ Kc: „Przez nadzwyczajną zmianę stosunków rozumie się najogólniej taki stan rzeczy, który zdarza się rzadko, jest niebywały, niezwykły. Niekoniecznie ma on mieć charakter katastroficzny. Spośród takich stanów można przykładowo wskazać różnego rodzaju klęski żywiołowe, epidemie, operacje wojenne, strajk generalny, a nawet – co jednak może być sporne – zasadnicze i zaskakujące zmiany stawek celnych lub podatkowych. Tak więc chodzi o okoliczności, które nie są objęte typowym ryzykiem umownym, a ponadto są obiektywne i niezależne od stron. Nadzwyczajna zmiana stosunków z istoty swej nie może mieć charakteru indywidualnego, tj. dotyczyć osobistej sfery strony (np. choroba samej strony lub członka jej rodziny, pożar siedliska). Mogą jedynie mieć wówczas zastosowanie przepisy o niemożliwości świadczenia” ([w:] Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, S. Dmowski, M. Sychowicz, H. Ciepła, K. Kołakowski, T. Wiśniewski, C. Żuławska, J. Gudowski, G. Bieniek, LexisNexis 2011).

Jak widać, problemy dziecka z dostosowaniem się do wymagań stawianych przez szkołę nie mogą stanowić podstawy zastosowania tego przepisu. W tej sytuacji bezzasadne staje się omawianie pozostałych przesłanek.

Jak wynika z powyższych rozważań dotyczących wyjątków od zasady pacta sunt servanda, opisana przez Panią sytuacja nie uzasadnia odstąpienia od umówionej formy i okresów wypowiedzenia umowy o świadczenie usługi oświatowej przez szkołę. Pozostaje zatem wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami lub prośba skierowana do właścicieli szkoły o zgodę na rozwiązanie umowy za porozumieniem stron ze skutkiem na określony dzień. Gdyby zgoda taka padła, wówczas nie musiałaby Pani uiszczać wynagrodzenia za okres do końca semestru. Zgodę taką jednak należy zdobyć na piśmie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, S. Dmowski, M. Sychowicz, H. Ciepła, K. Kołakowski, T. Wiśniewski, C. Żuławska, J. Gudowski, G. Bieniek, LexisNexis 2011