Wypowiedzenie i likwidacja stanowiska pracy po urlopie wychowawczym

Czy pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi przebywającemu na urlopie wychowawczym?

Odpowiadając na Pani pytanie uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 41 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Ochrona z art. 41 K.p. jest uchylona przez art. 5 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych. Pomimo tego dopuszczalne jest wypowiedzenie pracownikowi stosunku pracy w ramach zwolnień grupowych w czasie urlopu trwającego dłużej niż 3 miesiące. Z takim przypadkiem możemy mieć do czynienia zwłaszcza w odniesieniu do urlopów bezpłatnych. Na tym tle pojawia się wątpliwość, czy możliwe jest wypowiedzenie stosunku pracy w trakcie urlopu wychowawczego trwającego przynajmniej 3 miesiące. Z unormowania Kodeksu pracy wynika zaś, że w okresie od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy do dnia zakończenia tego urlopu wypowiedzenie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Wypowiedzenie umowy o pracę w okresie od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy do dnia zakończenia tego urlopu

W rezultacie należy uznać, że ustanowiona w art. 5 u.z.g. dopuszczalność wypowiedzenia stosunku pracy w czasie urlopu trwającego co najmniej 3 miesiące nie odnosi się do urlopów wychowawczych. Czy zatem w okresie urlopu wychowawczego możliwe jest wypowiedzenie umowy o pracę w ramach dokonywanych zwolnień grupowych z przyczyn niedotyczących pracownika innych niż ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy? Przypadek ten nie został uwzględniony w art. 5 ust. 5 u.z.g. zawierającym katalog sytuacji, w których utrzymano zakaz definitywnego wypowiedzenia stosunku pracy w ramach dokonywanych zwolnień grupowych. Z drugiej strony w art. 5 ust. 1 u.z.g. uchylono w odniesieniu do zwolnień grupowych zakazy wypowiadania przewidziane nie tylko w art. 41 K.p. (z wyjątkiem urlopów trwających co najmniej 3 miesiące), ale również wynikające z „przepisów odrębnych dotyczących szczególnej ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 5”. Zasadne jest uznanie, że do tej właśnie grupy przepisów należy art. 186¹ K.p. Oznacza to zatem, że w ramach zwolnień grupowych możliwe jest wypowiedzenie umowy o pracę w okresie od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy do dnia zakończenia tego urlopu, nawet jeśli nie jest to podyktowane ogłoszeniem upadłości bądź likwidacją pracodawcy, natomiast wypowiedzenie dokonywane w ramach zwolnień indywidualnych jest dopuszczalne pod warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez zakładową organizację związkową, zgodnie z art. 10 ust. 2 u.z.g.

Wobec powyższego w przypadku, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników i zakładowa organizacja związkowa nie wyrazi sprzeciwu pracodawca ma prawo zwolnić pracownika na urlopie wychowawczym z przyczyn niezależnych od pracownika (jak na przykład likwidacja stanowiska pracy).

Nie może tego jednak uczynić w czasie choroby pracownika i jego zwolnienia lekarskiego.

Zagwarantowanie pracownikowi powracającemu z urlopu wychowawczego podjęcia pracy na dotychczasowym stanowisku

Zgodnie z obowiązującymi przepisami po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na stanowisku zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym lub innym odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przez tym urlopem.

Celem powyższego przepisu jest wyraźne zagwarantowanie pracownikowi powracającemu z urlopu wychowawczego podjęcia pracy na dotychczasowym stanowisku albo na stanowisku równorzędnym lub innym odpowiadającym jego kwalifikacjom.

Powracający z urlopu wychowawczego pracownik nie jest już jednak objęty ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, gdyż ochrona ta ustaje z chwilą zakończenia urlopu wychowawczego.

Jeżeli więc wskutek zmian organizacyjnych przeprowadzonych w trakcie urlopu wychowawczego pracownika nie jest możliwe dopuszczenie go do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jednocześnie pracodawca nie dysponuje innym stanowiskiem pracy – równorzędnym lub odpowiadającym kwalifikacjom pracownika, to z dniem powrotu pracownika do pracy może wręczyć mu wypowiedzenie umowy o pracę. W związku z brakiem możliwości zapewnienia pracownikowi pracy w okresie wypowiedzenia pracodawcy wolno zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Co do urlopu wypoczynkowego po okresie urlopu wychowawczego to nie przysługuje on za czas przebywania pracownika na urlopie wychowawczym. Oznacza to, że jeśli przebywała Pani na urlopie wychowawczym od początku roku, to bezpośrednio po powrocie z niego nie ma Pani prawa do urlopu wypoczynkowego. Okres choroby jest już jednak okresem świadczenia pracy, więc urlop będzie naliczony proporcjonalnie do okresu choroby. Jednakże podkreślić należy, że pracodawca nie ma obowiązku udzielania urlopu bezpośrednio po zwolnieniu lekarskim. Może odmówić, jeśli uzasadniają to jego szczególne potrzeby.