Wypłata kapitału zapasowego wspólnikom w spółce z o.o.

Czym jest kapitał zapasowy w spółce 

Przede wszystkim trzeba określić, czym jest ów kapitał zapasowy – jest on zyskiem skumulowanym za poprzednie lata. Do wypłaty wspólnikom dywidendy z zysków za minione lata, skumulowanych w kapitale zakładowym, stosujemy art. 192 Kodeksu spółek handlowych (w skrócie K.s.h.):

„Kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowego, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku na ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowe lub rezerwowe”.

Kwota przeznaczona do podziału między wspólników

Właściwe postępowanie to:

1. najpierw bierzemy kwotę zysku za ostatni rok obrotowy,
2. powiększamy ją o:
   • niepodzielne zyski z lat ubiegłych oraz
   • kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowego, które mogą być przeznaczone do podziału;
3. pomniejszamy o:
   • niepokryte straty,
   • udziały własne,
   • kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku na ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowe lub rezerwowe.

Wypłacenie wspólnikom w ramach dywidendy zysków za lata ubiegłe

Zasadniczo możliwe jest zatem wypłacenie wspólnikom w ramach dywidendy zysków za lata ubiegłe, które zostały skumulowane w kapitale zapasowym. Co ważne, w przypadku spółki z o.o. ustawodawca nie przewidział żadnych ograniczeń kwotowych (choć są tutaj pewne warunki, o czym niżej). Inaczej jest w spółce akcyjnej – zgodnie bowiem z art. 396 § 5 K.s.h. „o użyciu kapitału zapasowego i rezerwowego rozstrzyga walne zgromadzenie, jednakże części kapitału zapasowego w wysokości jednej trzeciej kapitału zakładowego można użyć jedynie na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym”. Brak jednak analogicznego przepisu przy spółce z o.o.

Możliwość podziału zysku za lata ubiegłe po spełnieniu kilku przesłanek

Możliwość podziału zysku za lata ubiegłe jest uzależniona od spełnienia następujących przesłanek:

1. Po pierwsze – podzielone mogą być tylko te kwoty, które są „przeznaczone do podziału”. W stosunku do spółek z o.o. ustawodawca nie reguluje szczeblowo zasad funkcjonowania kapitałów zapasowych. Kluczowe znaczenie zatem powinny mieć postanowienia umowy spółki. W zasadzie powinno jasno z nich wynikać, na co środki kumulowane w ramach kapitału zapasowego mają być przeznaczane, czyli z umowy spółki powinno wprost wynikać, że kwoty skumulowane w kapitale zakładowym, pochodzące z zysku, mogą być przeznaczone na wypłaty dywidendowe. Jeśli takiego postanowienia brak, może powstać wątpliwość, czy kwoty są „przeznaczone do podziału” (według części autorów). Natomiast jeśli wspólnicy wyrażą zgodę na takie rozwiązanie, to w zasadzie powinno być ono dopuszczalne.
2. Po drugie – wypłata skumulowanych w kapitale zakładowym zysków z lat ubiegłych możliwa jest jedynie pod warunkiem, że spółka osiągnęła zysk za ostatni rok obrotowy. Niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz kwoty przeniesione z kapitału zapasowego powiększają zysk za ostatni rok obrotowy, zatem jeśli zysk taki nie wystąpił, samoczynne uruchomienie niepodzielonych zysków z poprzednich lat w celu wypłaty wspólników dywidendy należy uznać za niezgodne z art. 192 K.s.h.
3. Po trzecie – kwoty zysku z lat ubiegłych, skumulowane w kapitale zakładowym, do podziału między wspólników wraz z zyskiem za ostatni rok obrotowy, należy pomniejszyć o niepokryte straty (oraz o udziały własne i kwoty, które zgodnie z umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zakładowe – brak jednak postanowienia w umowie spółki, które nakazywałoby przekazywanie takich kwot). Te wartości, jeśli są odliczone, mogą w istotny sposób pomniejszyć kwotę do podziału między wspólników.
4. Po czwarte – przepis art. 192 K.s.h. nie wyklucza stosowania innych zasad przy podziale zysków. W szczególności chodzi tu o instytucję dywidendy uprzywilejowanej z art. 197 K.s.h. Zgodnie z tym przepisem „jeżeli umowa spółki przyznaje prawo do dywidendy uprzywilejowanej niewypłaconej w latach poprzednich, powinna określać najwyższą liczbę lat, za które dywidenda może być wypłacona z zysku w następnych latach, okres ten nie może przekraczać 5 lat”. Przewidziano tutaj ograniczenie czasowe (w przeciwieństwie do art. 192 K.s.h.). Oczywiście wejdzie ono w grę tylko wtedy, kiedy w spółce takie dywidendy uprzywilejowane zostały umownie ustanowione.

Pobranie wypłaty przez wspólnika wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy

Warto pamiętać, że zgodnie z art. 198 § 1 „wspólnik, który wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki otrzymał wypłatę (odbiorca), obowiązany jest do jej zwrotu”. Członkowie organów spółki ponoszą odpowiedzialność za jej zwrot spółce solidarnie z odbiorcą. „Jeśli zwrotu wypłaty nie można uzyskać od odbiorcy ani od członków organów spółki, za ubytek w majątku spółki, który jest wymagany do pełnego pokrycia kapitału zakładowego, odpowiadają wspólnicy w stosunku do swoich udziałów. Kwoty, których nie można ściągnąć od poszczególnych wspólników, rozdziela się między pozostałych wspólników w stosunku do udziałów” (art. 198 § 2 K.s.h.). „Zobowiązani nie mogą być zwolnienie od odpowiedzialności” (art. 198 § 3 K.s.h. – przepis jest bezwzględnie obowiązujący, nie można go wyłączyć umową spółki). Roszczenia o zwrot nienależnie pobranej wypłaty przedawniają się z upływem lat trzech licząc od dnia wypłaty, a jeśli odbiorca wiedział o bezprawności otrzymanej wypłaty – z upływem lat 10 (art. 198 §4 k.s.h.).

Decyzję co do podziału zysków z kapitału zapasowego powinno podjąć zgromadzenie wspólników w drodze uchwały.