Co grozi za wypłacenie pieniędzy z konta po śmierci właściciela?

Pan Paweł został wezwany na policję w związku z włamaniem na konto i wypłaceniem z niego pieniędzy po śmierci właściciela. Sprawę zgłosił bank, chodzi o nieżyjącego tatę pana Pawła – gdy zmarł, pan Paweł użył jego karty i wypłacił z bankomatu pieniądze. Okazało się, że w ten sposób przywłaszczył sobie ostatnią emeryturę, której ZUS już nie powinien przelewać. Bank chce odzyskać wypłacone pieniądze, których żąda ZUS. Pan Paweł pyta, jak ta sytuacji wygląda od strony prawnej i co powinien zrobić. Chciałby wiedzieć, co może grozić za wypłatę pieniędzy po śmierci właściciela konta.

Wypłata środków po śmierci właściciela rachunku

Zacznijmy od tego, że bank wypłaca kwotę z konta osobistego według przedstawionego dokumentu potwierdzającego dziedziczenie. Technicznie sprawa wygląda następująco. Po śmierci właściciela konta (nie dotyczy to rachunków związanych z prowadzeniem firmy) Prawo bankowe nakazuje wypłacić ze środków zgromadzonych na tym rachunku tylko:

1. zwrot kosztów pogrzebu – osobie, która przedstawi rachunki dokumentujące te koszty i akt zgonu właściciela rachunku,
2. pieniądze pozostawione nie tylko żonie czy mężowi, ale ewentualnie najbliższym krewnym (dzieciom, wnukom, rodzicom bądź rodzeństwu) na podstawie tzw. dyspozycji na wypadek śmierci,
3. pieniądze wypłacone z ZUS-u za okres po śmierci posiadacza rachunku.

Brak dyspozycji na wypadek śmierci

Zakładam, że tata pana Pawła nie złożył w banku tzw. dyspozycji na wypadek śmierci i środki zgromadzone na koncie podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych i to niezależnie od tego, w jakiej walucie zostały one zgromadzone. Podstawą do wypłaty środków jest odpis prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo wypis zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza. Jeśli spadek po ojcu nabyło dwóch lub więcej spadkobierców, do wypłaty środków z rachunku bankowego niezbędne będzie także przedłożenie bankowi postanowienia sądu o dziale spadku lub pisemnego, zgodnego oświadczenia spadkobierców o podziale środków zgromadzonych na tym rachunku. Dopiero na podstawie dokumentu środki z rachunku osoby zmarłej zostaną wypłacone.

I teraz przejdźmy do szczegółów. W regulaminie większości banków działających w Polsce znajdziemy zapis o mniej więcej takiej treści: „1. Wypłaty z rachunku mogą być dokonywane w formie: 1) gotówkowej: a) w przypadku rachunku głównego – we wszystkich placówkach Banku wyłącznie w złotych polskich, b) w przypadku rachunku walutowego – wyłącznie w walucie, w której prowadzony jest rachunek – w wyznaczonych placówkach Banku”.

Przywłaszczenie emerytury po śmierci ojca jako przestępstwo

Zatem należy stwierdzić, że działanie pana Pawła – użycie karty bankowej zmarłego, wejście na jego konto i wypłata z niego pieniędzy – bez stosownego dokumentu w postaci poświadczenia dziedziczenia czy też postanowienia sądu oraz bez stawiennictwa w banku i złożenia tam wniosku jest niewątpliwie przestępstwem. W mojej ocenie ZUS mógł zgłosić ten fakt na policję, zatem aby zminimalizować swoje problemy, pan Paweł powinien zwrócić ZUS-owi żądaną kwotę. Co więcej, nie jest powiedziane, że w takiej sytuacji uniknie odpowiedzialności karnej. Istotne, czy oprócz niego są też inni spadkobiercy.

Jedyne wytłumaczenie, które pan Paweł może przyjąć na swoją obronę, jest takie, że wykorzystał te środki na realizację pogrzebu. Jeśli jednak ZUS nie wycofa sprawy z policji albo, mimo wycofania przez ZUS, prokurator postawi panu Pawłowi zarzut (co w mojej ocenie jest możliwe), to wtedy powinien on wnosić o warunkowe umorzenie postępowania na tzw. okres próby. W innej sytuacji może zostać mu wymierzona np. grzywna, tak jak w postępowaniu o kradzież.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553