Wynagrodzenie dla pracownika prowadzącego pracowniczą kasę zapomogowo-pożyczkową

Wynagradzanie pracowników PKZP zatrudnionych przez zakład pracy w którym jest prowadzona PKZP

Pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe (w skrócie PKZP) działają na mocy ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych, zaś szczegółowe zasady ich działania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 roku w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz. U. Nr 100, poz. 502, ost. zm. W Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2).

Zgodnie z treścią przywołanego rozporządzenia PKZP są samofinansującymi się organami społecznymi, których celem jest udzielanie członkom pomocy materialnej w formie pożyczek długo- i krótkoterminowych oraz zapomóg – w miarę posiadanych środków – na zasadach określonych w statucie.

PKZP tym samym nie mają własnej osobowości prawnej, a co z tym związane, nie są uprawnione do zatrudniania własnych pracowników.

Pracownicy PKZP są zatrudniani przez zakład pracy, w którym PKZP jest prowadzona.

Potwierdzeniem tego jest § 4 przywołanego rozporządzenia, zgodnie z którym: „Zakład pracy świadczy pomoc PKZP i SKOK w szczególności w zakresie:

1. zapewnienia pomieszczeń biurowych i odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie pieniędzy,
2. transportu pieniędzy z banku,
3. prowadzenia księgowości, obsługi kasowej i prawnej,
4. dostarczania druków i formularzy,
5. dokonania na rzecz PKZP i SKOK potrąceń w listach płac, listach wypłat zasiłków chorobowych i zasiłków wychowawczych, wpisowego, wkładów miesięcznych i rat pożyczek,
6. przyjmowania wpłat wnoszonych przez emerytów i rencistów oraz osoby przebywające na urlopach wychowawczych,
7. odprowadzania wpłat na rachunek bankowy PKZP lub SKOK,
8. informowania przynajmniej raz w roku członków kas o stanie ich wkładów i zadłużeń.

Powierzanie pracownikowi dodatkowych obowiązków wykraczających poza czas podstawowego zatrudnienia

Przy powierzeniu pracownikowi dodatkowych obowiązków, które z pewnością będą wykraczały poza czas podstawowego zatrudnienia, najskuteczniejszą formą będzie zawarcie z pracownikiem umowy-zlecenia na prowadzenie rozliczeń dla PZPK poza godzinami świadczenia pracy.

Przy doborze pracownika wykonującego wskazaną pracę należy pamiętać o dyspozycji § 44 przywołanego rozporządzenia, zgodnie z którym „rachunkowości PKZP nie mogą prowadzić członkowie zarządu i komisji rewizyjnej, a także osoba prowadząca kasę PKZP. Kasy PKZP nie mogą prowadzić członkowie zarządu i komisji rewizyjnej oraz osoba prowadząca księgowość PKZP”.

Umowa taka nie będzie regulowana Kodeksem pracy a Kodeksem cywilnym.

W związku z tym pracownik nie będzie nastawiony na wykonywanie pracy w określonych godzinach, tylko na jej wykonywanie z nastawieniem na finalne wykonanie działania. Rozliczenie także będzie odrębne od tego powiązanego ze stosunkiem pracy.

Polskie prawo nie przewiduje zakazów zatrudniania pracowników zarówno na umowy o pracę i umowy cywilnoprawne, o ile umowa cywilnoprawna nie spełnia przesłanek uznania jej za ukryty stosunek pracy.

Kiedy umowa cywilnoprawna może być uznana za stosunek pracy?

Aby nie pozostawiać wątpliwości tego typu, w umowie-zlecenia nie powinno się znaleźć:

• miejsce świadczenia pracy (miejsce świadczenia pracy można zastąpić generalnym zwrotem typu: „Zleceniobiorca zobowiązuje się spełniać świadczenie w miejscu do tego odpowiednim, tak aby nie nastąpiło ryzyko ujawnienia, czy też niepowołanego przetworzenia danych osobowych i finansowych, którymi dysponuje PKZP”);
• czas pracy – czas pracy pracownik sam musi sobie regulować tak, aby świadczona praca była dokładna i efektywna;
• podporządkowanie pracownika pracodawcy – zleceniobiorca winien być związany wyłącznie treścią umowy, a nie poleceniami zleceniodawcy.

W umowie-zlecenia można także zawrzeć, że „zleceniobiorca uprawniony jest do przekazania części, bądź całości swojej pracy za uprzednią zgodą zleceniodawcy”. Fakt udzielenia zgody przez zleceniodawcę jest zupełnie odrębną kwestią. Zapis w tej formie pozbawi pracownika ostatniego argumentu do udowodnienia pracodawcy istnienia ukrytego stosunku pracy.

Względem umowy-zlecenia należy wskazać, że tak jak przy wszystkich umowach świadczenia usług, o pracę czy też o dzieło, podmiot zatrudniający jest obowiązany odprowadzić odpowiednie podatki. Jednakże ze względu na odprowadzenie składki na ZUS z pierwotnego stosunku pracy, kwota wypłacana przez Państwa nie będzie musiała być powiększona o odpowiednie składki.

Przyznanie nagród członkom zarządu PKZP

W zakresie Państwa drugiego pytania o przyznanie nagród dla członków zarządu PKZP, pragnę wskazać, że w mojej opinii nie jest to wskazane.

Paragraf 16 przywoływanego rozporządzenia explicite wskazuje, że członkowie organów PKZP wykonują swoje czynności społecznie. Tym samym nie powinni być oni uprawnieni do otrzymywania wynagrodzenia i nagród z tytułu prowadzenia swojej działalności.

Wskazywałoby na to również źródło wypłaty, na które składają się wpłaty członkowskie, czy też inne środki otrzymane od pracowników. Wypłata powyższych środków na rzecz nagród mijałaby się z celem PKZP.

Jednakże z punktu widzenia samego prawa zakaz otrzymywania nagród z tytułu prowadzonej działalności nie jest w ustawie wprost zakazany. Tym samym a contrario statut PKZP dla państwa przedsiębiorstwa może przewidywać wypłaty w tym charakterze.

Część statutów PKZP u innych przedsiębiorców zawiera zapisy uprawniające zarząd do otrzymania nagrody. Tym samym faktyczna możliwość istnieje, aczkolwiek ze względu na charakter organu (PKZP) nie jest wskazana.

Jeżeli statut zawiera odpowiedni zapis uprawniający do wypłaty nagród i nagrody takie zostaną wypłacone, to z pewnością należy od nich odprowadzić podatek dochodowy, ponieważ są one takim samym przysporzeniem dla pracownika jak darowizny, czy też wynagrodzenie.

Polskie prawo nie przewiduje odrębnych zwolnień podatkowych dla nagród wypłacanych w tym trybie.

Na koniec nie można zapominać o tym, że choć kwestie te są co prawda regulowane w statutach niektórych PKZP, jednakże trudno zakładać, że PKZP jest uprawniona do bycia pracodawcą. Jest to także logiczna konsekwencja gospodarowania środkami ze składek. Dlatego umowę-zlecenie podpisuje bezpośrednio pracodawca, a nie PKZP.

Ponieważ „majątkiem” PKZP są składki członkowskie, które rozdysponowywane są wedle potrzeb pracowników, wykorzystanie środków na pensje oraz nagrody dla zarządu nie znajduje uzasadnienia.

Tym samym pozostaję na stanowisku, że w drodze analogii do zapewnienia przez pracodawcę obsługi księgowej dla PKZP, jeżeli pracodawca podpisał statut PKZP dopuszczający nagrody dla zarządu, jest on obowiązany nagrody wypłacić ze środków własnych.

Pragnę w tym miejscu nadmienić, że przedmiot omawiany nie stanowił przedmiotu dyskusji w doktrynie, a tym samym brak jest przeważającego stanowiska co do interpretacji zapisów ustawy, jednakże stanowisko prezentowane powyżej jest najbliższe wykładni literalnej i celowościowej przepisu.