Wynagrodzenie dla kuratora za sprawowanie kurateli

Ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej

Poniższa odpowiedź odnosi się wyłącznie do problemu, wskazanego w treści zapytania, i obrazuje potencjalne możliwości rozwiązania przedstawionej sytuacji. Brak danych odnośnie stanu prawnego nieruchomości (kto jest jej właścicielem i w jakim udziale) wyklucza wskazanie, jakie czynności w stosunku do tego spadku może Pani samodzielnie podejmować (np. pozew o eksmisję, remonty, sprzedaż).

Okoliczności, o których Pani pisze, nie dają podstaw do ubezwłasnowolnienia brata, przynajmniej do ubezwłasnowolnienia całkowitego. Ponadto ubezwłasnowolnienie następuje poprzez orzeczenie sądu okręgowego, wydane w składzie trzech sędziów zawodowych, a nie w toku jakiejkolwiek innej sprawy, np. spadkowej, gdy jeden z jej uczestników tego zażąda. Niepełnosprawność, nawet w stopniu znacznym (dawna pierwsza grupa inwalidzka), nie oznacza przecież niemożności normalnego, świadomego funkcjonowania w społeczeństwie i zajmowania się skutecznie swoimi sprawami osobistymi i majątkowymi. Ewidentnym dowodem tego jest fakt, że Pani brat utrzymuje się z własnej pracy, nawet jeśli równocześnie pobiera rentę inwalidzką lub rentę socjalną, niepełnosprawność nie jest więc równoznaczna ze stanem zaburzeń w odbiorze otaczającego świata. Nie znam dokładnie stanu zdrowia Pani brata, ale należy przypuszczać, że sąd oddali ewentualny wniosek drugiego z braci o ubezwłasnowolnienie, posiłkując się opiniami lekarza psychiatry, neurologa, a także opinią psychologa. Rodzeństwo ma jednak co do zasady prawo złożyć do sądu stosowny wniosek o orzeczenie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 13 § 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem”. „Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską” (art. 13 § 2 K.c.). Z kolei, w myśl art. 16 § 1 K.c., „osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw”. „Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę” (art. 16 § 2 K.c.).

Zakres obowiązków kuratora osoby niepełnosprawnej

Przepisy przewidują jeszcze możliwość ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej na podstawie wynikającej z art. 183 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ale wyłącznie na wniosek osoby niepełnosprawnej, prokuratora lub za zgodą tej osoby na wniosek organizacji pozarządowej (art. 7 i art. 600 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego), ewentualnie gdy stan danej osoby wyłącza możliwość złożenia wniosku sąd ustanowić może kuratora z urzędu. Członek rodziny nie może występować o ustanowienie kurateli w tym trybie ani wskazywać kandydata na kuratora, chyba że osoba niepełnosprawna udzieliłaby stosownego pisemnego pełnomocnictwa do reprezentowania jej przed sądem w tej sprawie (np. rodzicowi, rodzeństwu). Zgodnie z art. 183 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy w zaświadczeniu, które otrzymuje kurator, zaś do sprawowania kurateli stosuje się odpowiednio przepisy o opiece”. Jak podkreślił Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w postanowieniu z dnia 24 maja 1995 r. (sygn. akt III CRN 22/95), „ustanowienie kuratora na podstawie art. 183 § 1 KRO ma jedynie na celu niesienie pomocy osobie ułomnej przy załatwianiu jej spraw, kurator nie jest przedstawicielem ustawowym tej osoby”.

Kuratora dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się na żądanie tej osoby, jeżeli potrzebuje ona pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju, np. zarządzania określonym składnikiem majątkowym. Przez pojęcie „osoba niepełnosprawna” ustawodawca rozumie zarówno poważne kalectwo (np. ślepota, głuchota), jak i takie stany zdrowia, które uniemożliwiają lub ograniczają zdolność do prowadzenia swoich spraw (np. paraliż, brak kończyny lub kończyn, starość wiążąca się z upadkiem sił lub niedołęstwem, długotrwała obłożna choroba itp.).

W każdym przypadku, gdy ustanowiony zostanie kurator, odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy o opiece. Tak więc w pierwszej kolejności kuratorem może zostać ustanowiony małżonek osoby podlegającej kurateli, ewentualnie ojciec lub matka (art. 178 § 1 w zw. z art. 176 Kodeksu rodzinnego). Jest to przepis preferencyjny, który nie wyklucza objęcia tej funkcji przez inną osobę bliską (np. brata lub siostrę) lub osobę obcą, zwykle wyznaczaną spośród pracowników sekretariatu sądowego lub osób, odbywających aktualnie aplikację radcowską lub adwokacką, taka jest praktyka w tym zakresie.

Wynagrodzenie dla kuratora osoby niepełnosprawnej

Kurator ma prawo wystąpić z żądaniem stosownego wynagrodzenia za sprawowanie kurateli, zależnie od własnej oceny wkładu pracy i nakładu czasu (art. 179 Kodeksu rodzinnego). Zasadą bowiem, odmiennie niż w przypadku opieki, jest odpłatność sprawowania kurateli. Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której kurator jest ustanowiony, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie pokrywa ten, kto żądał ustanowienia kuratora. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy kuratora jest nieznaczny, a sprawowanie kurateli czyni zadość zasadom współżycia społecznego (art. 179 § 2). Nie istnieją urzędowe stawki wynagrodzenia dla kuratorów, w każdej sprawie sąd oceni, czy comiesięczne wynagrodzenie zaproponowane przez kuratora jest adekwatne do sytuacji i zakresu jego czynności, nie może być ono również wygórowane. Przede wszystkim jednak musi zaktualizować się podstawa do objęcia Pani brata kuratelą, czy to z racji ubezwłasnowolnienia częściowego, czy pomocy dla osoby ułomnej. Jeśli kuratorem osoby niepełnosprawnej byłoby ktoś z kręgu najbliższej rodziny, nie można wykluczyć oddalenia wniosku o wynagrodzenie, zwłaszcza gdy zakres podejmowanych działań byłby niewielki.

Kuratorowi przysłu­guje prawo do wynagrodzenia niezależnie od tego, czy z jego pieczą jest związany zarząd ma­jątkiem, czy tylko dbałość o niemajątkowe interesy osoby, dla której kurator został ustanowiony. O nieznacznym nakładzie pracy kuratora w rozumieniu art. 179 § 2 można mówić wtedy, gdy pełnienie funkcji kuratorskich nie absorbuje kuratora w poważniejszym stopniu, w szczególności gdy nie odrywa go od jego zwykłych zajęć. Pełnienie tych funkcji „czyni zadość zasadom współżycia społecznego” przede wszystkim wtedy, gdy kuratora i osobę, dla której kurator został ustanowiony, łączą więzy pokrewieństwa lub bliskości innej natury. Odmowa przyznania kuratorowi wynagrodzenia jest dopuszczalna jedynie wtedy, gdy zachodzą obie te przesłanki.

Wynagrodzenie może być przyznane okresowo albo jednorazowo przy ustaniu kurateli lub zwolnieniu kuratora. Przez wynagrodzenie okresowe rozumie się zwłaszcza wynagrodzenie miesięczne, kwartalne i roczne. Termin płatności owego wynagrodzenia zależy m.in. od tego, czy dochody z majątku pozostającego pod kuratelą są stałe czy dorywcze, jak i od tego, czy zarząd majątkiem wymaga stałego nakładu pracy kuratora czy tylko pracy dorywczej; wynagrodzenie przyznaje się w gotówce. Jeśli wynagrodzenie zostanie przyznane, kurator może je sobie samodzielnie pobierać z majątku osoby podlegającej jego pieczy.