Wynagrodzenie dla opiekuna osoby starszej i niepełnosprawnej

Użyczenie pokoju a skutki podatkowe

W pierwszej kolejności należy zastanowić się, jakie skutki podatkowe wywołuje użyczenie.

Umowa użyczenia jest jedną z umów nazwanych, obok najmu i dzierżawy, regulujących zasady używania rzeczy. Zgodnie z art. 710 Kodeksu cywilnego przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Jak zatem widać, umowa użyczenia ma charakter bezpłatny.

Przychód z innych źródeł

Trzeba jednak wskazać, że biorąc w nieodpłatne użyczenie, powstaje u podatnika przychód z nieodpłatnych świadczeń, który podlega opodatkowaniu. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1 ustawy PIT przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Jest to tzw. przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy PIT i który podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Zgodnie natomiast z art. 11 ust. 2a pkt 3 ustawy PIT jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku, wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku. Zasadniczo zatem biorący w użyczenie rozpoznaje przychód podatkowy (która opodatkowuje) w kwocie równowartości czynszu, który musiałby zapłacić, gdyby odpłatnie wynajmował nieruchomość lub też jej część.

W kontekście przytoczonego problemu kluczowe jest moim zdaniem, że istotą użyczenia jest jej typowo nieodpłatny charakter.

Użyczenie jest umową korzystania z cudzej rzeczy. Cechą charakterystyczną użyczenia, odróżniającą je od najmu, jest nieodpłatność, co oznacza, że biorący w używanie nie ma obowiązku dokonywania żadnych świadczeń i opłat na rzecz dającego do bezpłatnego używania. Wyłącznym obowiązkiem użyczającego pozostaje znoszenie używania rzeczy przez biorącego oraz powstrzymywanie się od jakichkolwiek czynności ograniczających uprawnienia biorącego wynikających z umowy. Nieodpłatny charakter użyczenia zbliża tę umowę do darowizny. Użyczający nie dokonuje jednak, odmiennie niż darczyńca, bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku, ponieważ rzecz użyczona nadal pozostaje nieobciążona w jego majątku.

Obowiązkiem biorącego do używania jest ponoszenie nakładów i wydatków koniecznych, tzn. takich wydatków i nakładów, które pozwolą zachować rzecz w stanie niepogorszonym, utrwalającym jej właściwość i przeznaczenie. Biorący jest także zobowiązany wykonywać naprawy, które staną się potrzebne wskutek zwykłego używania rzeczy.

Natomiast w sytuacji, gdy przedmiot użyczenia jest elementem składowym innego stosunku prawnego i nie ma charakteru samoistnego, to nie można przyjąć, że cecha nieodpłatności jest spełniona.

Świadczenie dla opiekuna osoby starszej

Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w opisanej sprawie. Użyczenie pomieszczenia nie jest odrębnym stosunkiem prawnym, lecz jest elementem umowy o opiekę. Samo użyczenie nie stanowi czynności samoistnej, lecz jest częścią składową odpłatnego świadczenia w postaci opieki nad osobą starszą.

W konsekwencji przychód podatkowy z nieodpłatnych świadczeń można rozpoznać jedynie w przypadku gdyby istniała samo umowa o nieodpłatne użyczenie pokoju bez żadnych świadczeń z Pana strony. Jeżeli jednak użyczenie jest elementem składowym odpłatnej umowy, to świadczenie to należy rozpatrywać właśnie w kontekście zawartej umowy. Niezasadne jest rozdzielenie i oderwanie tego elementu i traktowanie osobno samej umowy o świadczenie opieki, a osobno użyczenia części nieruchomości. Mamy bowiem do czynienia z jedną całością umową, w ramach której strony określają pewne świadczenia względem siebie.

Z uwagi na powyższe w mojej ocenie nie można mówić o nieodpłatności użyczenia, ponieważ jest to element odpłatnej umowy o opiekę. Dlatego też uważam, że nie powinien Pan rozpoznawać odrębnego przychodu z tytułu użyczenia pomieszczenia.

Oczywiście powyższe jest moją wykładnią przepisów. W celu uzyskania pewności co do stosowania prawa przez fiskus zalecam wystąpienie z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji do dyrektora KIS. Aktualnie jest to jedyna oficjalna droga do zapoznania się ze stanowiskiem fiskusa w konkretnej sprawie podatkowej.