Wyłudzenie pieniędzy i sposób na ich odzyskanie

Jak odzyskać wyłudzone pieniądze?

Z przedstawionego przez Pana stanu faktycznego wynika, że niestety nie miał Pan żadnej umowy z tą Panią w zakresie spłat długu przez Pana.

Wobec powyższego wchodzą w grę dwa rozwiązania, ale wzajemnie się niewykluczające, zatem mogą być one zastosowane osobno.

1. Droga karna

Znajoma popełniła w tym przypadku przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § 1 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem: „kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.

Istota zabronionego zachowania przy oszustwie polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Celem działania sprawcy jest osiągnięcie korzyści majątkowej. Sprawca, popełniając przestępstwo, może posłużyć się trzema alternatywnie wskazanymi w przepisie metodami: wprowadzeniem w błąd, wyzyskaniem błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania.

Wprowadzenie w błąd polega na tym, że sprawca swoimi podstępnymi zabiegami doprowadza inną osobę do mylnego wyobrażenia o rzeczywistym stanie rzeczy. Środkiem użytym do wprowadzenia w błąd może być słowo, pismo, fałszywe narzędzie i urządzenie. Do przypisania oszustwa nie jest potrzebne użycie szczególnego podstępu, lecz wystarczy każde działanie mogące wprowadzić poszkodowanego w błąd.

Wprowadzenie w błąd musi dotyczyć tzw. istotnych okoliczności, które mogą mieć wpływ na podjęcie przez oszukiwaną osobę decyzji rozporządzenia mieniem. Działanie oszusta musi się więc odnosić do okoliczności powodującej, że rozporządzenie mieniem ma charakter niekorzystny (J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks…, t. II, s. 263). Niekorzystne rozporządzenie mieniem jako znamię przestępstwa oszustwa oznacza pogorszenie przy transakcjach sytuacji majątkowej rozporządzającego (tak: Kodeks Karny. Komentarz, pod red. T. Bojarskiego).

W związku z powyższym, interpretując ten przepis w Pana sytuacji, należy stwierdzić, iż znajoma w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (zmniejszenie własnych długów) doprowadziła Pana do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem (Pana pieniądze), przez co wprowadzenia Pana w błąd (mylne wyobrażenie o tym, że zostanie Pan współwłaścicielem mieszkania).

Zawiadomienie organów ścigania o popełnieniu przestępstwa oszustwa

Proszę zatem złożyć zawiadomienie do prokuratury o popełnieniu przez znajomą przestępstwa oszustwa z art. 286 § 1 Kodeksu karnego. Proszę powołać się na świadków i dokumenty wpłat, które Pan posiada. Będą bardzo pomocne. Zostanie wtedy wszczęte postępowanie karne, jednakże ono może zakończyć się jedynie ukaraniem tej osoby bez zwrócenia dla Pana tych pieniędzy.

Jeśli chodzi o odzyskanie przez Pana pieniędzy, to należałoby w postępowaniu karnym, jednak tylko do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej (czyli bezpośrednio przed rozpoczęciem odczytywania aktu oskarżenia przez prokuratora), wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa według art. 62 Kodeksu postępowania karnego. Należy zatem złożyć pozew do sądu, który będzie prowadzić tę sprawę karną, bądź wcześniej do prokuratora, który załączy go do akt sprawy i wpłynie to potem do sądu (art. 69 Kodeksu Postępowania Karnego). Zamiast tego można na podstawie art. 46 § 1 Kodeksu karnego złożyć wniosek o nałożenie na oskarżoną środka karnego w postaci naprawienia szkody (czyli zwrotu tych pieniędzy); może Pan to zrobić aż do zakończenia przesłuchania Pana jako pokrzywdzonego na rozprawie głównej.

Pozew na drodze cywilnej o zwrot nienależnego świadczenia

2. Droga cywilna

Może Pan także osobno wytoczyć powództwo na podstawie art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego regulującego instytucję świadczenia nienależnego: „świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia”.

W Pana przypadku Pana świadczenie w postaci wpłaty tych pieniędzy było nienależne, gdyż zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty – nie stał się Pan współwłaścicielem mieszkania. „Przesłanka «nieosiągnięcia zamierzonego celu świadczenia» jest spełniona wtedy, gdy jego celem było otrzymanie świadczenia ekwiwalentnego, do spełnienia którego odbiorca nie był zobowiązany” – tak wyraził się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17.01.2002 r., sygn. akt III CKN 1500/00. W tym przypadku nie łączyła Pana ze znajomą żadna umowa, która mogłaby stanowić podstawę do domagania się odpowiedzialności za szkodę z art. 471 Kodeksu cywilnego z uwagi na niewykonanie tej umowy przez znajomą.

Proszę więc złożyć pozew przeciwko tej Pani do wydziału cywilnego sądu, podając jako podstawę art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego. Nie wiem, jakie kwoty wchodzą w grę – od tego będzie zależała wartość przedmiotu sporu (jeśli to będzie wartość do 10 000 zł – należy złożyć pozew na formularzu w postępowaniu uproszczonym).

Ma Pan wybór między drogą karną a cywilną odnośnie dochodzenia zwrotu pieniędzy. Jednak z uwagi na to, że w sprawie karnej będzie się toczyć postępowanie karne przeciwko tej Pani, to sąd będzie głównie tym zajęty i powództwo cywilne w postępowaniu karnym może w praktyce traktować pobocznie. Proponuję więc złożyć zawiadomienie do prokuratury i osobno pozew na drodze cywilnej o zwrot nienależnego świadczenia.

Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych

Może Pan też wnosić w pozwie o zabezpieczenie mieszkania.

Jak stanowi bowiem art. 747 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.), zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje przez obciążenie nieruchomości zobowiązanego przez hipotekę przymusową (jeśli lokal posiada księgę wieczystą), ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu.

W Pana przypadku jeszcze będzie miał zastosowanie przepis art. 752³ § 1 K.p.c: „Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia ustanawiające zakaz zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej ostrzeżenia o zakazie zbywania tych praw. Wpisu dokonuje się na wniosek uprawnionego. Postanowienie to doręcza się także spółdzielni mieszkaniowej”. Jeżeli zatem dla danego lokalu spółdzielczego nie jest prowadzona księga wieczysta, to uprawniony (czyli Pan) może złożyć wniosek o dokonanie wpisu, który jest jednocześnie wnioskiem o założenie księgi wieczystej (art. 626⁸ § 10).

W pozwie, w którym będzie Pan wnosił o udzielenie zabezpieczenia, proszę zawrzeć zgodnie z art. 736 § 1 K.p.c. wskazanie sposobu zabezpieczenia, a w Pana przypadku także wskazanie sumy zabezpieczenia (czyli najlepiej całą tę kwotę, którą Pan wpłacał) oraz uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniające wniosek (czyli że znajoma zamierza sprzedać mieszkanie i ma Pan sprawdzone informacje o tym).

Jeśli Pan jest zainteresowany, to serwis eporady24.pl może sporządzić dla Pana taki pozew wraz z wnioskiem o zabezpieczenie, który będzie dodatkowo płatny.