Wykupienie połowy mieszkania od męża

Czy można podzielić się majątkiem jeszcze przed rozwodem?

Pierwszym krokiem jest zawarcie umowy o rozdzielności majątkowej. Umowę taką zobowiązana jest Pani zawrzeć w formie aktu notarialnego. Po zawarciu umowy o rozdzielności majątkowej może Pani dokonać umownego podziału majątku objętego byłą wspólnością ustawową małżeńską.

Istnieje jeszcze możliwość w postaci zniesienia wspólności majątkowej w drodze ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd. Podział majątku wspólnego może być przeprowadzony w toku sprawy o rozwód, separację bądź unieważnienie małżeństwa.

Zgodnie z treścią art. 58 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Chodzi tu o wzgląd na główny cel, jakim jest rozwiązanie małżeństwa, a nie rozstrzygnięcie innych jeszcze sporów. Niewątpliwie nadmierna zwłoka w rozumieniu przepisu art. 58 § 3 nie pojawi się w razie porozumienia się małżonków, zarówno co do składu i wartości ich majątku wspólnego, jak i sposobu jego podziału oraz ewentualnych roszczeń. W takiej sytuacji dokonanie podziału majątku wspólnego w wyroku rozwodowym wydaje się ze wszech miar uzasadnione.

Skuteczność i prawomocność orzeczenia w sprawie podziału majątku wspólnego zależy od orzeczenia samego rozwiązania małżeństwa.

Wedle przepisu art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku”.

Jednak „podzielić się majątkiem” można także przed rozwodem – oczywiście o ile wcześniej strony zdecydowały się na ustrój rozdzielności majątkowej. Małżonkowie mogą w dowolnym czasie udać się do kancelarii notarialnej, aby sporządzić umowę o rozdzielności majątkowej.

Ustawowy zakaz dokonywania podziału majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej wynika ze ścisłego powiązania ze stosunkiem „podstawowym”, jakim jest małżeństwo. Majątek, jak wskazywano, ma zabezpieczać materialnie prawidłowe funkcjonowanie małżeństwa i rodziny. Zakaz domagania się podziału majątku obowiązuje w czasie trwania wspólności ustawowej, co nie musi pokrywać się z czasem trwania małżeństwa. Mimo trwania związku małżeńskiego ustrój wspólności ustawowej może przestać obowiązywać (zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, orzeczenie separacji, ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej, ubezwłasnowolnienie, ogłoszenie upadłości). Wystąpienie takiej sytuacji otwiera możliwość dokonania podziału majątku wspólnego.

Zakaz dokonywania podziału majątku wspólnego obowiązuje natomiast, gdy małżonkowie pozostają w separacji faktycznej, nawet długotrwałej.

Czy możliwe jest postępowanie o podział majątku wspólnego mimo trwania wspólności ustawowej

Wszczęcie postępowania sądowego o podział majątku wspólnego mimo trwania wspólności ustawowej prowadzi do oddalenia wniosku, a nie jego odrzucenia. Jak trafnie wskazuje się w literaturze, ma to praktyczne znaczenie, gdy w trakcie sprawy o rozwód istnieje ryzyko uszczuplania majątku wspólnego przez działania jednego z małżonków. Współmałżonek może wówczas wystąpić z wnioskiem o podział majątku wspólnego wraz z wnioskiem o zawieszenie postępowania do czasu ukończenia sprawy rozwodowej oraz o dokonanie przez sąd zabezpieczenia wniosku.

Zgodnie z art. 43 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku”. Podkreślić należy, iż nawet spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem, lecz tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji. „Przy ocenie istnienia »ważnych powodów«, w rozumieniu art. 43 § 2 Kro, należy mieć na względzie całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli” (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 5 października 1974 r., sygn. akt III CRN 190/74).

W wyniku wykładni art. 43 § 2 przyjmuje się, że w sytuacjach wyjątkowych ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym może polegać nawet na całkowitym pozbawieniu jednego z małżonków udziału w tym majątku (jednakże rozstrzygnięcie takie może zapaść tylko w sytuacjach wyjątkowych).

Istotne jest, że ustalenie nierównych udziałów może dotyczyć tylko całego majątku wspólnego. Przyjmuje się, iż nie można żądać ustalenia nierównych udziałów w poszczególnych składnikach tego majątku.

Nierówny podział majątku wspólnego małżonków

Nierówny podział majątku wspólnego małżonków może zostać ustalony w sytuacji, gdy istnieje wyraźna dysproporcja w przyczynianiu się do powstania majątku, jak również, gdy mają miejsce ważne powody, które uzasadniają nierówny podział majątku. Sąd, ustalając nierówny podział majątku, powinien działać na korzyść małżonka, który nie ponosi winy za trwały i zupełny rozkład małżeństwa. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Zgodnie z art. 51 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „w razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później”.

Rozdzielność majątkowa

Umowa ustanawiająca ustrój rozdzielności majątkowej powoduje, że zamiast trzech mas majątkowych (majątek wspólny, majątek osobisty żony, majątek osobisty męża) w małżeństwie funkcjonują tylko dwa majątki: osobisty żony i osobisty męża. Stosując pewne uproszczenie, można stwierdzić, że z punktu widzenia stosunków majątkowych małżonkowie, co do zasady, zajmują pozycję osób obcych; ich majątki - niezależnie od stanu faktycznego występującego w danym małżeństwie - pozostają autonomiczne. Jeżeli np. majątki osobiste są wykorzystywane do zaspokajania potrzeb rodziny, a nawet traktowane jako wspólność, prawnie pozostają wyodrębnione. Zawarcie umowy wprowadzającej ustrój rozdzielności majątkowej nie wyłącza możliwości wspólnego nabywania przez małżonków przedmiotów majątkowych. Jeżeli nabyte zostaną rzeczy, staną się one przedmiotem współwłasności i do majątku osobistego każdego z małżonków wejdzie udział we współwłasności, jeżeli natomiast nabyte zostaną prawa względne (wierzytelności), sytuację prawną małżonków kształtują przepisy Kodeksu cywilnego regulujące wielość wierzycieli (art. 379 i następne).

Co do kwestii określenia wartości mieszkania, którego wartość z operatu została określona na 400 tysięcy złotych, natomiast Państwo chcą ustalić jego wartość na 890 tysięcy, oczywiście istnieje taka możliwość. W tym więc wypadku wartość operatu nie ma znaczenia, bowiem strony umowy mogą swobodnie decydować o warunkach umowy na podstawie zasady swobody umów. Umowa sprzedaży samochodu co do zasady nie wymaga formy aktu notarialnego, jednak jeśli Państwo chcą, można ją zawrzeć w takiej formie.

W przypadku podania niższej wartości mieszkania nie ma to żadnego wpływu na skuteczność powyższej umowy.